Εκπαίδευση Αποτελεσματικού Γονέα: Η μαγική επίδραση της ενεργητικής ακρόασης

Πριν από αρκετά χρόνια, είχα την τύχη να παρακολουθήσω το εργαστήριο PET (Parent Effectiveness Training – Εκπαίδευση Αποτελεσματικού Γονέα), που έχει φέρει στην Ελλάδα από το 2009 η Gordon Hellas. Και λέω τύχη, γιατί πραγματικά μου έδωσαν κάποια εργαλεία και τεχνικές, που ενσωμάτωσα στη φαρέτρα της γονεϊκότητάς μου και με βοήθησαν πολλάκις ως γονέα 4 παιδιών διαφορετικών ηλικιών.

Ένα από αυτά τα εργαλεία, που μπορεί κανείς να κατανοήσει ακόμα και στο πλαίσιο ενός άρθρου – χωρίς αυτο να σημαίνει πως δεν χρειάζεται αρκετή εξάσκηση προκειμένου να το κατακτήσει – είναι η ενεργητική ακρόαση.

Η σύμβουλος ψυχικής υγείας και πιστοποιημένη εκπαιδεύτρια γονέων στο πρόγραμμα Parent Effectiveness Training (PET) Λήδα Βεΐκου μας βοηθά να κατανοήσουμε καλύτερα περί τίνος πρόκειται.

Τι είναι η Ενεργητική Ακρόαση;

Η δεξιότητα της Ενεργητικής Ακρόασης έχει τη βάση της στην προσωποκεντρική ποιότητα της ενσυναίσθησης για την οποία πρωτος μίλησε ο Carl Rogers το 1959 και σήμερα αποτελεί μία από τις βασικές αρχές της ψυχοθεραπευτικής διαδικασίας και σχέσης. Τι κάνουμε με την ενσυναίσθηση και την Ενεργητική Ακρόαση; Ουσιαστικά προσπαθούμε να «μπούμε στο πετσί» του παιδιού, να δούμε τον κόσμο και το βίωμά του μέσα από τα μάτια του, να αναγνωρίσουμε πώς νιώθει και να του το πούμε.

Για παράδειγμα: Προσπαθώ να κοιμήσω το μωρό και το 4 χρονο παιδί μου κάνει φασαρία τρέχοντας γύρω γύρω και φωνάζοντας. Αντί να πω: «Σταμάτα επιτέλους! Δεν καταλαβαίνεις ότι πρέπει να κάνεις ησυχία για να κοιμηθεί;», προσπαθώ να μπω «στα παπούτσια» του παιδιού μου, αντιλαμβάνομαι ότι ζηλεύει που ασχολούμαι με το μωρό και μάλλον θέλει την προσοχή μου. Του λέω λοιπόν «Αγάπη μου, ζηλεύεις – ή δεν σου αρέσει που – η μαμά είναι πολλή ώρα με το μωρό. Θα ήθελες να παίζαμε μαζί συνέχεια όπως παλιά…». Δοκιμάστε το. Θα δείτε ότι οι πιθανότητες το παιδί να σταματήσει είναι απείρως περισσότερες από το πρώτο σενάριο. Γιατί;

Τα αποτελέσματα της Ενεργητικής Ακρόασης

• Το παιδί νιώθει συναισθηματικά κοντά μας, νιώθει ότι το καταλαβαίνουμε.
• Το παιδί νιώθει καλύτερα με τον εαυτό του. Απενοχοποιώντας τα δυσάρεστα συναισθήματα (ζήλια, θυμό με το αδερφάκι του κλπ), καταλαβαίνει ότι δεν είναι «κακό παιδί» που νιώθει έτσι, ότι όλα τα συναισθήματα είναι ανθρώπινα και αποδεκτά.
• Το έντονο συναίσθημα, όταν αναγνωρίζεται από κάποιον, «ξεφουσκώνει». Αυτό είναι μια βασική αρχή της ψυχοθεραπείας και βασίζεται και στον τρόπο που λειτουργεί ο ανθρώπινος εγκέφαλος. Όσο αρνούμαστε σε κάποιον το συναίσθημα του ή το μειώνουμε («Δεν είναι δυνατόν να ζηλεύεις!», «Έλα μωρέ που πονάς, μια γρατζουνιά είναι», «Γιατί θυμώνεις, έτσι είναι αυτός, δεν το ξέρεις;», «Μην λυπάσαι, θα βρεις κι άλλες φίλες»), το συναίσθημα «φουντώνει». Όταν αναγνωρίζεται και γίνεται αποδεκτό, μόνο τότε ηρεμεί, καταλαγιάζει και μπορούμε να ενεργοποιήσουμε τα πιο «λογικά» κομμάτια του εγκεφάλου μας και να επιστρατεύσουμε τις νοητικές εκείνες διεργασίες που θα μας βοηθήσουν να σκεφτούμε πιο ψύχραιμα πιθανές λύσεις στο πρόβλημα.

Τα αποτελέσματα της Ενεργητικής Ακρόασης είναι εντυπωσιακά σε όλες τις ανθρώπινες σχέσεις, στα ζευγάρια, με φίλους, στη δουλειά. Εκεί όμως που φαίνονται ακόμα πιο άμεσα είναι με τα παιδιά. Ειδικά στα μικρά παιδιά, πολύ συχνά ακούμε απο γονείς που έχουν εκπαιδευτεί στην Ενεργητική Ακρόαση στα εργαστήρα Εκπαίδευσης αποτελεσματικού Γονέα ότι η επίδρασή της είναι μαγική.

Δοκιμάστε τη στα παρακάτω σενάρια.

Σενάριο 1: Το παιδί έχει θυμώσει που δεν καταφέρνει το παζλ του και αρχίζει να φωνάζει και να χτυπάει το τραπέζι.

1^η εκδοχή: «Μη θυμώνεις, είσαι μικρός ακόμα για αυτό το παζλ. Θα χτυπήσεις έτσι όπως κάνεις!»

2^η εκδοχή (Ενεργητική Ακρόαση): «Έχεις θυμώσει πολύ με αυτό το παζλ που δεν το καταφέρνεις…»

Σενάριο 2: Το παιδί σκόνταψε, χτύπησε (πολύ ελαφρά) και κλαίει με λυγμούς.

1^η εκδοχή: «Δεν είναι τίποτα, θα περάσει, μην κλαις τόσο»

2^η εκδοχή (Ενεργητική Ακρόαση): «Πόνεσε, ε;» ή «Πρέπει να φοβήθηκες πολύ…»

Η Ενεργητική Ακρόαση μπορεί να φαίνεται εύκολη, αλλά θέλει αρκετή εξάσκηση, τόσο για να καταφέρνουμε να αποφεύγουμε τους συνηθισμένους τρόπους με τους οποίους από κεκτημένη ταχύτητα απαντάμε, όσο και για να μάθουμε να μπαίνουμε στον κόσμο του παιδιού. Στα Εργαστήρια Αποτελεσματικού Γονέα, μέσα από βιωματικές διαδικασίες, ασκήσεις και παιχνίδια ρόλων οι γονείς εξασκούνται εκτενώς στην δεξιότητα αυτή, ώστε να την κατακτήσουν επαρκώς και να την εφαρμόζουν στην καθημερινότητα με τα παιδιά τους.

Λίγα λόγια για το Εργαστήριο Αποτελεσματικού Γονέα

Το Εργαστήριο Αποτελεσματικού Γονέα πρωτοπαρουσιάστηκε το 1962 από τον κλινικό ψυχολόγο Dr. Thomas Gordon, και έχει αναγνωριστεί διεθνώς ως η πρώτη εκπαίδευση για γονείς με βάση τις δεξιότητες επικοινωνίας. Διδάχτηκε σε περισσότερους από ένα εκατομμύριο γονείς σε 43 χώρες, ενώ το σχετικό βιβλίο «Parent Effectiveness Training» έχει πουλήσει πάνω από 4 εκ. αντίτυπα, σε 33 γλώσσες.

Ο οργανισμός Gordon Training International (GTI) είναι ο φορέας που δημιούργησε ο Thomas Gordon για την διάδοση των δεξιοτήτων επικοινωνίας ανά τον κόσμο. Ο GTI  εκπροσωπείται στην Ελλάδα από τον οργανισμό Gordon Hellas για την οργάνωση εργαστηρίων γονέων, εφήβων, δασκάλων και ηγεσίας (leadership skills), σύμφωνα με τα πρότυπα που έθεσε ο ίδιος ο Thomas Gordon.

Πρόκειται για ένα μοντέλο μη τιμωρητικό, που αντικαθιστά τις τιμωρίες και τις ανταμοιβές με συγκεκριμένες και εφαρμόσιμες δεξιότητες επικοινωνίας που βοηθούν τους γονείς να κατανοήσουν τις ανάγκες των παιδιών, να αντιπαρατεθούν στις μη αποδεκτές συμπεριφορές τους με σεβασμό και κατανόηση και, τέλος, να βρουν αμοιβαία αποδεκτές λύσεις. Και όλα αυτά, διαφυλάσσοντας και ενδυναμώνοντας την μεταξύ τους σχέση.

Η επιτυχία του εργαστηρίου οφείλεται κυρίως στο ότι δεν αρκείται να μεταδώσει κάποιες θεωρητικές γνώσεις, αλλά να θέσει γερές βάσεις πρακτικής μάθησης, που θα φέρουν άμεσα, πραγματικά και αναγνωρίσιμα αποτελέσματα στα καθημερινά προβλήματα της οικογένειας. Προς τον σκοπό αυτό, το εργαστήριο είναι βιωματικό και εκτός από διαλέξεις μικρού μήκους, δίνει ιδιαίτερη έμφαση σε πρακτικές ασκήσεις, παιχνίδια ρόλων (role plays), συζητήσεις και ανταλλαγές απόψεων και εμπειριών.

Το εργαστήριο χωρίζεται σε 10 τρίωρες εβδομαδιαίες συναντήσεις, που πραγματοποιούνται σε τρεις κύκλους τον χρόνο, με έναρξη τον Οκτώβριο, τον Ιανουάριο και τον Απρίλιο.

Για περισσότερες πληροφορίες, επισκεφθείτε την ιστοσελίδα της Gordon Hellas ή καλέστε στο 210-8016466.