Ντροπή: Ένα δύσκολο συναίσθημα και πώς να το ξεπεράσουμε

Η ντροπή είναι ένα εξουθενωτικό συναίσθημα που μπορεί να βαρύνει το μυαλό και το σώμα. Μπορεί να μάς κάνει να νιώθουμε ανεπαρκείς και ταυτόχρονα να χτίζει τείχη γύρω μας, για να μάς βοηθήσει να κρυφτούμε.

Υγιής ντροπή έναντι τοξικής ντροπής

Η ντροπή είναι ένα συναίσθημα που βιώνεται σε όλους πολιτισμούς και δεν έχει πάντα αρνητικό ρόλο. Υπάρχει η υγιής ντροπή που δεν πληγώνει, αλλά βοηθά να σταθούμε καλύτερα απέναντι στον εαυτό μας και στους άλλους. Είναι η ντροπή που μας οδηγεί να διορθώσουμε τα λάθη μας, να επανορθώσουμε όταν χρειάζεται και τελικά να εξελιχθούμε.

Αντιθέτως η τοξική ντροπή χαράσσεται στο σώμα μας και μπορεί να πληγώνει βαθιά. Είναι μια εσωτερική τιμωρία, βαθιά εγγεγραμμένη στο νευρικό μας σύστημα (πολλές φορές την αισθανόμαστε στο στομάχι μας).

 Συχνά, χρησιμοποιεί αρνητικές σκέψεις όπως:

• «Είμαι τόσο κακός άνθρωπος», αντί για: «Έκανα κάτι κακό. Πώς μπορώ να το διορθώσω;»
• «Δεν είμαι αρκετά καλός», αντί για: «Είμαι άξιος όπως είμαι και μπορώ να βελτιωθώ»
•  «Είμαι αποτυχημένος», αντί για :«Δεν πειράζει να αποτυγχάνω. Μαθαίνω. Μπορώ να προσπαθήσω ξανά».

Αυτές τις αρνητικές πεποιθήσεις τις μαθαίνει κάποιος, από γονείς, δασκάλους, θύτες, συντρόφους, φίλους, οι οποίοι «σπέρνουν» την ντροπή. Σε κάνουν να νιώθεις μόνος, αποκομμένος, ευάλωτος και επιρρεπής σε αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές.

Σύμφωνα την ερευνήτρια  Μπρενέ Μπράουν (Brene Brown), η ντροπή σχετίζεται με τη βία, την επιθετικότητα, την κατάθλιψη, τον εθισμό, τις διατροφικές διαταραχές, τον εκφοβισμό.

Κατανοώντας το συναίσθημα της ντροπής

• Η ντροπή είναι καθολική: Όλοι οι άνθρωποι τη βιώνουν. Είναι ένα έντονο συναίσθημα που συνδέεται με την αίσθηση ότι «δεν είμαι αρκετός».

• Διαφορά ντροπής και ενοχής:

Ενοχή → «Έκανα κάτι κακό».

Ντροπή → «Είμαι κακός»

Η ενοχή μπορεί να οδηγήσει σε θετική αλλαγή, ενώ η ντροπή συχνά παραλύει.

• Η ντροπή τρέφεται από τη σιωπή, το μυστικό και την κριτική. Όσο περισσότερο την κρύβουμε, τόσο δυναμώνει.

• Το αντίδοτο στη ντροπή είναι η ενσυναίσθηση: Όταν μοιραζόμαστε την εμπειρία μας με κάποιον που ανταποκρίνεται με κατανόηση, η ντροπή χάνει τη δύναμή της.

• Η ευαλωτότητα είναι κεντρικό στοιχείο για να χτίσουμε ανθεκτικότητα στη ντροπή. Το να επιτρέψουμε στον εαυτό μας να φανεί με τις αδυναμίες και τις ανάγκες του, ανοίγει τον δρόμο για σύνδεση με τους άλλους.

Η δύναμη της εσωτερικής ασφάλειας

Η αλήθεια είναι ότι όσο λιγότερο μιλάτε για τη ντροπή τόσο περισσότερο ελέγχει τη ζωή σας. Ο φόβος που κρύβεται πίσω από εκείνη είναι συνήθως η πεποίθηση ότι αν μοιραστείτε την ιστορία σας και είστε ο εαυτός σας, οι άλλοι θα σας απορρίψουν. Αυτό έρχεται σε αντίθεση με την ανθρώπινη ανάγκη για αποδοχή.

Ένας από τους παράγοντες της θεραπείας είναι η δημιουργία μιας εσωτερικής αίσθησης ασφάλειας, ώστε να μπορείτε να μοιραστείτε τη ντροπή σας. Πείτε την ιστορία σας σε ανθρώπους που θα σάς ακούσουν χωρίς να σάς κρίνουν. Αυτή η ασφάλεια είναι απαραίτητη για να μπορέσετε να μιλήσετε.

Αντί να «είστε ντροπή», η ντροπή γίνεται κάτι εξωτερικό που πήρατε και τώρα επιλέγετε να το αφήσετε. Η εξωτερίκευση της ντροπής είναι μια πράξη δύναμης και μπορείτε έτσι να αναπτύξετε περισσότερη συμπόνια για τον εαυτό σας και τους άλλους, σε αυτή τη διαδικασία.

Η ντροπή ως κίνδυνος στο νευρικό μας σύστημα

Σύμφωνα με τη Θεωρία του Πνευμονογαστρικού Νεύρου (Polyvagal Theory), του Αμερικανού ψυχολόγου Στίβεν Πόρτζες (Stephen Porges), η αίσθηση ασφάλειας είναι θεμελιώδης για τον άνθρωπο. Μόνο όταν νιώθουμε ασφαλείς μπορούμε να λειτουργούμε καλά, να είμαστε δημιουργικοί και να συνδεόμαστε ουσιαστικά με τους άλλους. Η ηρεμία του σώματος και του νου ανοίγει τον δρόμο για σχέσεις εμπιστοσύνης και αληθινής επικοινωνίας.

Από τη στιγμή που γεννιόμαστε, ανιχνεύουμε διαισθητικά το περιβάλλον μας για ενδείξεις ασφάλειας και κινδύνου.Είμαστε προγραμματισμένοι για σύνδεση και, προκειμένου να μας βοηθήσει να επιβιώσουμε, το σώμα μας είναι σχεδιασμένο και προετοιμασμένο για να παρατηρεί, να επεξεργάζεται και να ανταποκρίνεται στο περιβάλλον μας. Η ντροπή ανιχνεύει κίνδυνο στο νευρικό μας σύστημα. Και τότε προσπαθεί να μάς προστατεύσει από τους άλλους, επειδή υπάρχει λανθασμένη εγγραφή ότι θα μάς απορρίψουν.

Στην προσπάθειά σας να ξεφύγετε από τη ντροπή, μπορεί να αντιμετωπίσετε εσωτερική αντίσταση με τη μορφή αρνητικών σκέψεων και σωματικών αντιδράσεων που σας λένε ότι δεν είναι ασφαλές να το κάνετε, ακόμα και όταν βρίσκεστε με ασφαλείς και υποστηρικτικούς ανθρώπους. Αυτή είναι μια αντίδραση στο τραύμα και χρειάζεστε δεξιότητες για να την ηρεμήσετε και να τη διαχειριστείτε.

Πώς να ξεπεράσετε την επίδραση της ντροπής

Αναζητήστε κοινωνική στήριξη: Είναι κρίσιμο για την ψυχολογία σας να έχετε άτομα που σας στηρίζουν. Επίσης το να μιλάτε με άτομα που έχουν βρεθεί στη θέση σας είναι ένας σίγουρος τρόπος βοήθειας.

Εξασκείστε την ενσυνειδητότητα: Η ενσυνειδητότα (mindfulness) μπορεί να καταλαγιάσει αγχώδεις σκέψεις, να ηρεμήσει το σώμα και να οδηγήσει σε μεγαλύτερη επίγνωση.

Τεχνικές βαθιάς αναπνοής: Το άγχος συχνά οδηγεί σε κοφτή, γρήγορη αναπνοή. Οι τεχνικές αργής αναπνοής έχουν πολλά οφέλη για την υγεία, όπως τη μείωση συμπτωμάτων του άγχους και του στρες.

Περιορίστε τις αποφευκτικές συμπεριφορές: Η αποφυγή όσων σάς προκαλούν άγχος προσφέρει προσωρινή ανακούφιση. Ωστόσο, αυτή η τακτική μακροπρόθεσμα επιδεινώνει το άγχος. Αντί να αποφεύγετε τις καταστάσεις αυτές, επικεντρωθείτε στο να τις αντιμετωπίσετε σταδιακά. Ξεκινήστε με μικρά βήματα και χρησιμοποιήστε στρατηγικές για να μειώσετε το αίσθημα άγχους.

Τέλος, με τη βοήθεια ενός εξειδικευμένου επαγγελματία ψυχικής υγείας, μπορείτε να επεξεργαστείτε τις ρίζες της ντροπής σας, η οποία σάς ταλαιπωρεί ψυχικά.

---

Σχετικά άρθρα:

Δέκα ερωτήσεις+ 10 απαντήσεις για το mindfulness(ενσυνειδητότητα)

Τι είναι η αντίδραση μάχης ή φυγής;