«Δεν έχω πια την ενέργεια». Αυτή τη φράση χρησιμοποίησε πριν από λίγες μέρες, η νεότερη αρχηγός κράτους, η Τζασίντα Άρντερν, ανακοινώνοντας ότι παραιτείται από το αξίωμα του πρωθυπουργού της Νέας Ζηλανδίας. Με θητεία μεγαλύτερη των πέντε ετών, η οποία σημαδεύτηκε από την πιο πολύνεκρη ένοπλη επίθεση στη χώρα της, μια φονική ηφαιστειακή έκρηξη και την πανδημία της Covid-19, η 42χρονη δήλωσε στις 19 Ιανουαρίου πως δεν διαθέτει πλέον αρκετά αποθέματα δυνάμεων προκειμένου να ανταποκριθεί στα καθήκοντά της.
«Οι πολιτικοί είναι άνθρωποι. Προσφέρουμε ό,τι μπορούμε, για όσο μπορούμε, και μετά έρχεται η ώρα της αποχώρησης. Και η δική μου ώρα ήρθε», είπε στην ομιλία της.
Φαίνεται ότι πολύ μακριά από εμάς, σε κάποιες άλλες κοινωνίες, ετοιμάζεται μια περισσότερο ειλικρινής «φουρνιά» πολιτικών.
Το άρθρο της Τζόσι Κοξ, αναφέρει όλες τις πιθανές επιπτώσεις της παραίτησης Αρντέρν στο χώρο της ψυχικής υγείας και της εργασίας /Απόδοση: Έφη Ζέρβα
Οι ειδικοί πιστεύουν πως υπάρχουν αρκετά χαρακτηριστικά που θεωρούν την Άρντερν πιθανό καταλύτη για μια πρωτόγνωρη αλλαγή που αφορά στην εργασιακή εξουθένωση και στην ψυχική υγεία. Παρόλο που η Άρντερν, η οποία μάλιστα έγινε μητέρα κατά τη διάρκεια της θητείας της, δεν αναφέρθηκε ρητά στην εργασιακή εξουθένωση, τα μέσα ενημέρωσης και το κοινό κατέληξαν πως αυτός ήταν ο λόγος της παραίτησής της.
H Άρντερν είναι ένα ευρέως σεβαστό πρόσωπο, μια επιδραστική προσωπικότητα. Παρόλο που η δημοτικότητά της μειώθηκε τους τελευταίους μήνες, αναγνωρίσθηκαν οι ηγετικές της ικανότητες κατά τη διάρκεια μεγάλου μέρους της θητείας της. Ο όρος «Τζασίντα-μανία» που εμφανίστηκε κατά τη θητεία της, είναι ενδεικτικός του κύρους της.
Πολλοί ελπίζουν πως τα όσα είπε η Άρντερν θα αποτελέσουν σημαντικό βήμα προς την καθιέρωση της συζήτησης σχετικά με την ψυχική υγεία στους εργασιακούς χώρους: να μπορούμε δηλαδή να συζητάμε για την εργασιακή εξουθένωση χωρίς φόβο ή το στίγμα που συνδέεται με αυτή. Και πως αυτό, με τη σειρά του, θα κάνει τους εργοδότες να θεσπίσουν μηχανισμούς στήριξης των εργαζομένων.
Πολλοί την επικρότησαν καθώς πρόκειται για μία από τους πρώτους εξέχοντες πολιτικούς ηγέτες που μιλούν για το τίμημα της ευθύνης που έχει αυτή η θέση· κάτι ιδιαιτέρως σημαντικό, εάν λάβουμε υπόψη ότι παρέμεινε ακλόνητη κατά τη διάρκεια μιας δύσκολης περιόδου στην ιστορία της Νέας Ζηλανδίας. Κάποιοι επεσήμαναν ότι η ειλικρίνειά της αποτελεί σημείο καμπής, πως συνετέλεσε σε έναν επαναπροσδιορισμό της εργασιακής εξουθένωσης ως ένα σοβαρό, δυνητικά απειλητικό για την ίδια τη ζωή, σύνδρομο – ότι δεν πρόκειται, δηλαδή, απλώς για χαρακτηριστικό της προσωπικότητας αδύναμων ανθρώπων, αλλά για συνέπεια του τρόπου ζωής εκείνων που παλεύουν για αποδόσεις πέραν των δυνατοτήτων τους.
Κατάσταση που συνδέεται με την εργασία
Σε γενικές γραμμές το burnout ορίζεται ως σωματική και ψυχική εξουθένωση, που συνοδεύεται από μειωμένη προθυμία και χαμηλότερες επιδόσεις στη δουλειά. Σύμφωνα με την Αμερικανική Ψυχολογική Εταιρεία (American Psychological Association, APA), «είναι αποτέλεσμα της εργασίας σε έντονους ρυθμούς, οι συνέπειες του στρες και της έντασης, ειδικά στο πλαίσιο ακραίας και παρατεταμένης σωματικής ή πνευματικής καταπόνησης ή υπερβολικού φόρτου εργασίας». Το 2019, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας συμπεριέλαβε την εργασιακή εξουθένωση στη λίστα της Διεθνούς Ταξινόμησης Νόσων και την όρισε ως «φαινόμενο που συνδέεται με την εργασία» (σημειώνοντας πως δεν πρόκειται για ιατρικό πρόβλημα).
Η εργασιακή εξουθένωση συνήθως συνδέεται με στελέχη σε τομείς όπως ο νομικός κλάδος και τα χρηματοοικονομικά, όπου επικρατεί παραδοσιακά η κουλτούρα του «παρουσιασμού»*, με αποτέλεσμα ασύλληπτα ωράρια εργασίας. Ωστόσο, η εργασιακή εξουθένωση επηρεάζει όλο και περισσότερο διαφορετικές ηλικιακές ομάδες, ειδικά νέους ανθρώπους, και περισσότερους τομείς.
Σε άρθρο της στο Harvard Business Review, η συγγραφέας και ειδική στον τομέα διαχείρισης χρόνου Ελίζαμπεθ Γκρέις Σόντερς αναφέρει πως η εργασιακή εξουθένωση χαρακτηρίζεται από παράγοντες όπως ο υπερβολικός φόρτος εργασίας, η αίσθηση πως δεν έχουμε τον έλεγχο και πως δεν αμειβόμαστε ανάλογα με τον χρόνο και την προσπάθεια που αφιερώνουμε στην εργασία μας.
Είναι σημαντικό πως η εργασιακή εξουθένωση δεν αφορά συγκεκριμένο φύλο· μπορεί να επηρεάσει οποιονδήποτε. Κατά τη διάρκεια της πανδημίας, αυξήθηκαν οι αναφορές για burnout . Διεθνής έρευνα στα τέλη του 2020, που πραγματοποιήθηκε σε δείγμα μεγαλύτερο των 7.000 εργαζομένων, κατέδειξε πως πάνω από το 90% ανέφερε πως βίωσε κάποιου είδους εργασιακή εξουθένωση. Όμως, παρά την έκταση που έχει πάρει, οι επικεφαλής των επιχειρήσεων, οι διευθυντές και οι εργαζόμενοι απέτυχαν να διαχειριστούν τόσο τα αίτια όσο και τις συνέπειές της με ουσιαστικό τρόπο. Το χειρότερο είναι ότι η εργασιακή εξουθένωση συνοδεύεται από στίγμα. Σύμφωνα με μελέτη του 2007, το στίγμα αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα εμπόδια στη αντιμετώπιση των προβλημάτων ψυχικής υγείας .
Άλλη μελέτη επισήμανε πως το στίγμα ίσως αντανακλά την πεποίθηση πως οι περισσότεροι θεωρούν όσους πλήττονται από εργασιακή εξουθένωση λιγότερο ικανούς από τους υπόλοιπους.
Κάποιος σαν εσένα;
Πολλοί είναι εκείνοι οι οποίοι ταυτίζονται μαζί της. Από τις ζωντανές μεταδόσεις της στο Facebook κατά τη διάρκεια της καραντίνας –που τις διέκοπτε το παιδί της– μέχρι την έκφραση των συναισθημάτων της και τις αυθόρμητες γκάφες της, η ταύτιση των πολιτών μαζί της έγινε κύριο χαρακτηριστικό του τρόπου με τον οποίο ασκούσε εξουσία.
«Σπάνια η εμπειρία ενός και μόνο ατόμου αγγίζει όλο τον κόσμο και προκαλεί τομές στον τρόπο αντίληψης», σημειώνει η Ιόνα Χαλογουέι, συγγραφέας του Ghost: Why Perfect Women Shrink: «Είναι απίστευτα ωφέλιμο να βλέπεις ότι βιώνεις τις ίδιες εμπειρίες με “κάποιον σαν εσένα”».
«Αν οι ηγέτες μιλούν ανοιχτά για τις προσωπικές τους εμπειρίες, ίσως συμβάλουν στην αλλαγή κουλτούρας», λέει η Λορέν Χάριτον, διευθύνουσα σύμβουλος της εταιρείας παροχής συμβουλευτικών υπηρεσιών Catalys.
«Πιστεύω πως η διαφάνεια και η αυθεντικότητα με την οποία η Άρντερν χειρίστηκε την αποχώρησή της, δίνει ώθηση στη συζήτηση σχετικά με το να μπορούμε να είμαστε άνθρωποι στον χώρο εργασίας μας, σε κάθε επίπεδο», συμφωνεί η Νατάσα Βελικοσέλσκι, ψυχολόγος και επίκουρη καθηγήτρια στη Σχολή Διοίκησης Επιχειρήσεων του Πανεπιστήμιου Κολούμπια. Η ίδια προσθέτει πως, κατά τη διάρκεια της θητείας της, η Άρντερν επέδειξε αυτογνωσία και αυτοπεποίθηση – δύο χαρακτηριστικά που οι επικεφαλής των επιχειρήσεων και οι εργαζόμενοι χρειάζονται για να έχουν μια ουσιαστική συζήτηση σχετικά με την ψυχική υγεία στον χώρο εργασίας.
Εδραιωμένα και τοξικά τα αίτια
Ωστόσο, παρόλο που πολλές υψηλού προφίλ προσωπικότητες σε όλο τον κόσμο -μεταξύ αυτών η Αριάνα Χάφινγκτον, η Σιμόν Μπάιλς και η Ναόμι Οσάκα – έχουν μιλήσει ανοιχτά για την εργασιακή εξουθένωση, δεν φαίνεται να αλλάζει κάτι για τους εργαζόμενους ούτε ως προς την εξάλειψη του στίγματος ούτε προς την αύξηση των μισθών.
Γιατί όμως; Τα αίτια βρίσκονται στη φύση του burnout και στον λόγο για τον οποίο προκύπτει: συμβαδίζει με κάποια από τα πιο τοξικά και εδραιωμένα χαρακτηριστικά σε πολλές εργασιακές κουλτούρες, όπως «ο παρουσιασμός»* και ο ανελέητος ανταγωνισμός.
Μάλιστα, κάποιοι αναρωτιούνται μήπως το μήνυμα της Άρτερν θα έχει τα αντίθετα αποτελέσματα ως προς τις αντιλήψεις για τις ηγετικές ικανότητες των γυναικών. Ο κίνδυνος με τη Τζασίντα, ως ηγέτιδα που μιλάει ανοιχτά για το πόσο ευάλωτη νιώθει, είναι πως αφήνει περιθώρια σε μισογυνιστές να αναρωτηθούν εάν οι γυναίκες είναι ικανές για ηγεσία υψηλού επιπέδου.
Η Ντάνα Γκρίνμπεργκ, καθηγήτρια οργανωσιακής συμπεριφοράς στο Κολέγιο Μπάμπσον στις ΗΠΑ, συμφωνεί. «Ανησυχώ πως η αυθεντικότητα από πλευράς υψηλού προφίλ ηγέτιδων θα ενισχύσει τις προκαταλήψεις πως οι γυναίκες δεν έχουν την ισχύ και την αντοχή να ηγηθούν, ειδικά υπό μεγάλη πίεση», λέει, παραθέτοντας πρόσφατα στοιχεία που δείχνουν πως η εμπιστοσύνη στις γυναίκες ηγέτες μειώθηκε.
Παράλληλα, είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε το προνόμιο της Άρντερν. Μπορεί να ταυτιζόμαστε, αλλά η θέση της την κατέστησε μία από τις πιο ισχυρές γυναίκες στον κόσμο, μια θέση που μόνο μια μειονότητα ανθρώπων θα καταφέρει να κατακτήσει.
Με άλλα λόγια, το να παραιτηθεί κάποιος από τη θέση του ως επικεφαλής μιας χώρας δεν ενέχει τους ίδιους κινδύνους με το να παραιτηθεί κάποιος από μια μισθωτή εργασία σε μια επιχείρηση. Η εργασιακή εξουθένωση συχνά αγνοείται και καταπιέζεται εξαιτίας του φόβου μας σχετικά με την εργασιακή ασφάλεια και της ανησυχίας πως η επίδειξη ευαισθησίας ίσως οδηγήσει στην αντίληψη ότι δεν είμαστε κατάλληλοι για εργασία. Και η παραίτηση από μια θέση εργασίας, για να δοθεί προτεραιότητα στην ψυχική υγεία, είναι οικονομικά ανέφικτη -ακόμα και ασύλληπτη- για τους περισσότερους.
Οι ηγέτες δεν ήταν ποτέ υποχρεωμένοι να είναι ανίκητοι, άτρωτοι και χωρίς συναισθήματα. Και η κατάρρευση αυτών των μύθων στα υψηλότερα επίπεδα εξουσίας θα συμβάλει στην επιτάχυνση της μεταστροφής που έπρεπε να είχε γίνει εδώ και καιρό: μια μεταστροφή προς την αποδοχή της δικής μας ανθρώπινης υπόστασης και των άλλων ως αναπόσπαστο κομμάτι της ηγεσίας, και όχι ως εμπόδιο ή αδυναμία.
________________________________________________________________________________________________________________________________
*Ο όρος αναφέρεται στη χαμένη παραγωγικότητα που προκύπτει όταν οι εργαζόμενοι ενώ δείχνουν παρόντες στην ουσία δεν είναι παραγωγικοί. Έτσι παρόλο που ο εργαζόμενος βρίσκεται σωματικά στην εργασία του και δείχνει ενεργός και παρών, δεν ενδιαφέρεται και κάνει συχνά λάθη στην εργασία του.
Κάνε like στη σελίδα μας στο Facebook
Ακολούθησε μας στο Twitter
Κάνε εγγραφή στο κανάλι μας στο Youtube
– Αναφέρεται ως πηγή το ertnews.gr στο σημείο όπου γίνεται η αναφορά.
– Στο τέλος του άρθρου ως Πηγή
– Σε ένα από τα δύο σημεία να υπάρχει ενεργός σύνδεσμος