Λειτουργεί η Δημοκρατία όταν οι τρεις (3) εξουσίες συγκεντρώνονται σε μία (1) ; Μια διαλεκτική προσέγγιση για το Σύνταγμα και το κράτος Δικαίου.

Του Πέτρου Δίπλα

Πριν από αρκετές 10ετίες μάλωνα με έναν αμερικανό φίλο μου για το που λειτουργεί καλύτερα η Δημοκρατία. Στην Αμερική ή στην Ελλάδα;

Φοιτητής τότε, νόμιζα ότι μια και η Δημοκρατία μας έχει ιστορία 2,5 χιλιάδες χρόνων και η αμερικανική μόνο 2 εκατοντάδες, ε… φυσικά σ’εμάς οι θεσμοί είναι πιο δημοκρατικοί και οι τρεις (3) εξουσίες πιο διακριτές και ανεξάρτητες, αφού ο ακρογωνιαίος λίθος κάθε δημοκρατικής λειτουργίας είναι η ανεξαρτησία των τριών εξουσιών.

Ο αμερικανός όμως φίλος μου επέμενε ότι στην Αμερική η Εκτελεστική Εξουσία (Πρόεδρος – κυβέρνηση) είναι πιο ανεξάρτητη από την Νομοθετική (Κογκρέσο) από ότι στην Ελλάδα η Εκτελεστική (Κυβέρνηση) από την Νομοθετική (Βουλή).

Δέκα χρόνια αργότερα (αρχές του ‘90) είχα αρχίσει να καταλαβαίνω ότι στην χώρα μας η διάκριση των τριών εξουσιών (Εκτελεστική, Νομοθετική, Δικαστική) είναι λίγο… δυσδιάκριτη για να μην πω ότι στην ουσία δεν υφίσταται.

Και έτσι θεώρησα ότι τα όχι και τόσο δημοκρατικά που συμβαίνουν στην χώρα μου (και οι αλληλοκατηγορίες μεταξύ των εκπροσώπων των τριών εξουσιών) οφείλονται εν πολλοίς στο ότι δεν ακολουθούμε τις επιταγές του Συντάγματός μας για απόλυτη ανεξαρτησία των τριών εξουσιών (έτσι νόμιζα τότε).

Πρέπει βέβαια να ομολογήσω ότι μέχρι εκείνη τη στιγμή δεν είχα διαβάσει διεξοδικά και επί λέξει το Σύνταγμά μας παρά μόνο επιφανειακά.

Και ήταν τότε γύρω στα 1992 που ένα απόγευμα συζητώντας με έναν άλλο φίλο μου του Συμβουλίου της Επικρατείας, για τα αρνητικά φαινόμενα της Δημοκρατίας μας και τις πελατειακές σχέσεις, του τόνισα ότι «απορώ πώς το Συμβούλιο της Επικρατείας επιτρέπει να γίνεται τέτοια κατάφωρη παραβίαση του Συντάγματος, τέτοια κατάφωρη παραβίαση της επιταγής του για ανεξάρτητες εξουσίες, με αποτέλεσμα και η Εκτελεστική εξουσία να ταυτίζεται με την Νομοθετική, και η Εκτελεστική Εξουσία να διορίζει την ηγεσία της… ανεξάρτητης Δικαιοσύνης.»

Και ο φίλος απάντησε:

«Προφανώς δεν έχεις διαβάσει καλά το Σύνταγμα. Διάβασέ το και θα δεις ότι ναι μεν λέει στο Άρθρο 26 το ποιοι ασκούν κάθε εξουσία, αλλά πουθενά δεν λέει ότι τα πρόσωπα που ασκούν την μια εξουσία δεν πρέπει να έχουν κανενός είδους σχέση με τα πρόσωπα που ασκούν την άλλη εξουσία, και κυρίως ότι τα πρόσωπα της μιας εξουσίας δεν μπορούν να διορίζουν τα πρόσωπα της άλλης εξουσίας.»

Δηλαδή, ρώτησα με αφέλεια, το Σύνταγμά μας αναφέρει ποιο είναι το έργο των τριών εξουσιών αλλά δεν κατοχυρώνει ρητά την απόλυτη ανεξαρτησία τους;

«Ακριβώς» ήταν η μονολεκτική απάντηση.

Που τα θυμήθηκα αυτά και γιατί σας τα γράφω τώρα;

Επειδή πάλι, για πολλοστή φορά, τα κόμματα διαρρηγνύουν τα ιματιά τους για υποτιθέμενες παρεμβάσεις της μιας εξουσίας στην άλλη. Επειδή στα ΜΜΕ έγινε το σώσε όταν μέλος της Εκτελεστικής Εξουσίας κατηγορήθηκε από μέλος της Δικαστικής Εξουσίας ότι παρενέβη στον έργον του.

Μα εδώ η Εκτελεστική Εξουσία διορίζει όλη – μα όλη – την ηγεσία της Δικαστικής Εξουσίας. Δηλαδή διορίζουμε τον επικεφαλής αλλά θεωρούμε απαράδεκτο να ρωτήσουμε κάτι τον υφιστάμενο. Δηλαδή για μια ακόμα φορά το κατά Ματθαίον ‘Καταπίνουμε την κάμηλο και διυλίζουμε τον κώνωπα.’

Να με συγχωρέσει ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας που πρόσφατα μιλώντας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών με θέμα «Το Κράτος Δικαίου στο αστερισμό μίας αναστρέψιμης παρακμής.» είπε ότι «Το Κράτος Δικαίου, βασική συνιστώσα της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας, βρίσκεται σε μια φάση παρακμής όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και διεθνώς.»

«Τούτο οφείλεται -όπως σημείωσε ο Πρόεδρος- στο ότι από τη μια πλευρά η Νομοθεσία δεν κατορθώνει να δημιουργήσει ένα σταθερό πλαίσιο νομιμότητας ως προς τη δράση των κρατικών οργάνων, και, από την άλλη, οι διάφοροι κυρωτικοί μηχανισμοί σε περίπτωση παράβασης της αρχής της νομιμότητας από τα κρατικά όργανα δεν λειτουργούν αποτελεσματικά.»

«Δηλαδή δεν λειτουργούν αποτελεσματικά ούτε ο διοικητικός αυτοέλεγχος, ούτε ο κοινοβουλευτικός έλεγχος, ούτε ακόμη και ο δικαστικός έλεγχος, που είναι ο σπουδαιότερος κυρωτικός μηχανισμός του κράτους δικαίου.»

«Κύριες αιτίες αυτής της παρακμιακής πορείας του κράτους δικαίου είναι η πολυνομία και η κακονομία.»

Και λέω να με συγχωρέσει γιατί βεβαίως και πιστεύω ότι υπάρχει πολυνομία και κακονομία αλλά η ρίζα του κακού, κατά την ταπεινή μου γνώμη, βρίσκεται – τουλάχιστον για τη χώρα μας – στο ότι οι τρεις (3) εξουσίες δεν είναι ανεξάρτητες η μια από την άλλη αλλά είναι στην πραγματικότητα μία (1).

Στην χώρα μας για να αποκτήσει ένα κόμμα την Εκτελεστική Εξουσία – να γίνει κυβέρνηση δηλαδή – πρέπει να έχει αποκτήσει πρώτα την απόλυτη πλειοψηφία της Νομοθετικής Εξουσίας, δηλαδή της Βουλής. Στις εκλογές, κυβέρνηση σχηματίζει όποιο κόμμα ή συνεργασίες κομμάτων εκλέγουν – συγκεντρώνουν την απόλυτη πλειοψηφία, δηλαδή 151 βουλευτές.

Άρα Εκτελεστική Εξουσία και Νομοθετική Εξουσία ταυτίζονται αφού προϋπόθεση για να αναλάβεις την Εκτελεστική Εξουσία είναι να έχεις την Νομοθετική εξουσία (!).

Και αμέσως μετά η Εκτελεστική Εξουσία (που ταυτίζεται με την Νομοθετική Εξουσία – Βουλή) διορίζει την ηγεσία της Δικαστικής Εξουσίας. Διορίζει δηλαδή την ηγεσία του Συμβουλίου της Επικρατείας, την ηγεσία του Αρείου Πάγου και την ηγεσία του Ελεγκτικού Συνεδρίου. Επίσης και τον Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου και τον Γενικό Επίτροπο του Ελεγκτικού Συνεδρίου και τον Γενικό Επίτροπο των Διοικητικών Δικαστηρίων.

Και έτσι φυσικά, όποιος δικαστικός λειτουργός θέλει να φθάσει τα πολύ υψηλά αξιώματα της Δικαιοσύνης πρέπει να προβλέψει και να λοξοκοιτάξει ποιο κόμμα θα κυβερνά την ‘κρίσιμη’ χρονική περίοδο.

Οι κρίσεις για την τοποθέτηση των ανώτατων δικαστικών λειτουργών της Δικαιοσύνης από την Εκτελεστική Εξουσία θυμίζουν κατά κάποιο τρόπο τις κρίσεις για την τοποθέτηση της ηγεσίας των Ενόπλων Δυνάμεων. Κανένας βέβαια δεν έχει διανοηθεί να μιλήσει για ανεξαρτησία των Ενόπλων Δυνάμεων από την Εκτελεστική Εξουσία.

Και για των (προαναφερθέντων) λόγων τα αληθή:

ΣΥΝΤΑΓΜΑ
MEPOΣ TPITO, Οργάνωση και λειτουργίες της Πολιτείας, TMHMA A’
Σύνταξη της Πολιτείας
Άρθρο 26
1. H νομοθετική λειτουργία ασκείται από τη Βουλή και τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας.
2. H εκτελεστική λειτουργία ασκείται από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας και την Κυβέρνηση.
3. H δικαστική λειτουργία ασκείται από τα δικαστήρια• οι αποφάσεις τους εκτελούνται στο όνομα τoυ Eλληνικoύ Λαoύ.

ΤΜΗΜΑ Γ’
Βουλή
ΚΕΦΑΛΑΙO ΤΕΤΑΡΤO, Oργάνωση και λειτουργία της Βουλής
Πλειοψηφία για τη λήψη απόφασης
Άρθρo 67
H Boυλή δεν μπορεί να αποφασίσει χωρίς την απόλυτη πλειοψηφία των παρόντων μελών, πoυ όμως ποτέ δεν μπoρεί να είναι μικρότερη από τo ένα τέταρτo τoυ όλoυ αριθμoύ των βoυλευτών.
Σε περίπτωση ισoψηφίας επαναλαμβάνεται η ψηφoφoρία και, ύστερα από νέα ισoψηφία, η πρόταση απoρρίπτεται.

ΤΜΗΜΑ Δ’
Κυβέρνηση
KEΦAΛAIO ΔEYTEPO, Σχέσεις Boυλής και Kυβέρνησης
Άρθρo 84
1. H Kυβέρνηση oφείλει να έχει την εμπιστoσύνη της Boυλής. Mέσα σε δεκαπέντε ημέρες από την oρκωμoσία τoυ Πρωθυπoυργoύ, η Kυβέρνηση υπoχρεoύται να ζητήσει ψήφo εμπιστoσύνης της Boυλής και μπορεί να τη ζητεί και oπoτεδήπoτε άλλoτε. H Boυλή, αν έχoυν διακoπεί oι εργασίες της κατά τo σχηματισμό της Kυβέρνησης, καλείται μέσα σε δεκαπέντε ημέρες να αποφανθεί για την πρόταση εμπιστοσύνης.

ΤΜΗΜΑ Ε’
Δικαστική Eξουσία
ΚΕΦΑΛΑΙO ΠΡΩΤO
Άρθρo 90
ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ 5.
Οι προαγωγές στις θέσεις του προέδρου και του αντιπροέδρου του Συμβουλίου της Επικρατείας, του Αρείου Πάγου και του Ελεγκτικού Συνεδρίου ενεργούνται με προεδρικό διάταγμα που εκδίδεται ύστερα από πρόταση του Υπουργικού Συμβουλίου, με επιλογή μεταξύ των μελών του αντίστοιχου ανώτατου δικαστηρίου, όπως νόμος ορίζει.
Η προαγωγή στη θέση του εισαγγελέα του Αρείου Πάγου ενεργείται με όμοιο διάταγμα, με επιλογή μεταξύ των μελών του Αρείου Πάγου και των αντεισαγγελέων του, όπως νόμος ορίζει. Η προαγωγή στη θέση του γενικού επιτρόπου του Ελεγκτικού Συνεδρίου ενεργείται με όμοιο διάταγμα με επιλογή μεταξύ των μελών του Ελεγκτικού Συνεδρίου και της αντίστοιχης Γενικής Επιτροπείας, όπως νόμος ορίζει.
Η προαγωγή στις θέσεις του γενικού επιτρόπου των διοικητικών δικαστηρίων ενεργείται με όμοιο επίσης διάταγμα με επιλογή μεταξύ των μελών της αντίστοιχης Γενικής Επιτροπείας και των προέδρων εφετών των διοικητικών δικαστηρίων, όπως νόμος ορίζει.
ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ 6.
Οι αποφάσεις ή πράξεις κατά τις διατάξεις αυτού του άρθρου δεν προσβάλλονται στο Συμβούλιο της Επικρατείας.

Άρθροo 91
ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ 1.

H πειθαρχική εξουσία στους δικαστικούς λειτουργούς, από το βαθμό του αρεοπαγίτη ή αντεισαγγελέα τoυ Aρείoυ Πάγoυ και πάνω, ή στoυς αντίστoιχoυς με αυτoύς, ασκείται από ανώτατo πειθαρχικό συμβoύλιo, όπως νόμoς oρίζει.
Tην πειθαρχική αγωγή εγείρει o Yπoυργός Δικαιoσύνης.

ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ 2.
To Aνώτατo Πειθαρχικό Συμβoύλιo συγκροτείται από τoν Πρόεδρo τoυ Συμβoυλίoυ της Eπικρατείας, ως Πρόεδρό τoυ, από δύo αντιπρoέδρoυς ή συμβoύλoυς της Eπικρατείας, δύo αντιπρoέδρoυς τoυ Aρείoυ Πάγoυ ή αρεoπαγίτες, δύo αντιπρoέδρoυς ή συμβoύλoυς τoυ Eλεγκτικoύ Συνεδρίoυ και δύo τακτικoύς καθηγητές νoμικών μαθημάτων των νoμικών σχoλών των πανεπιστημίων της Xώρας, ως μέλη…….. Eφόσoν πρόκειται για πειθαρχική δίωξη κατά μελών τoυ Συμβoυλίoυ της Eπικρατείας, στo Aνώτατo Πειθαρχικό Συμβoύλιo πρoεδρεύει o Πρόεδρoς τoυ Aρείoυ Πάγoυ.

Και βέβαια ο νόμος Νόμος 3841

ΝΟΜΟΣ 3841/2010 – ΦΕΚ 55/Α/6.4.2010
Επιλογή δικαστικών λειτουργών στις κορυφαίες θέσεις της Δικαιοσύνης και επαναφορά του αυτοδιοίκητου των δικαστηρίων.
Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ
Εκδίδομε τον ακόλουθο νόμο που ψήφισε η Βουλή:
Άρθρο 1
Η παράγραφος 3 του άρθρου 49 του Κώδικα Οργανισμού Δικαστηρίων και Κατάστασης Δικαστικών Λειτουργών, που κυρώθηκε με το άρθρο πρώτο του ν. 1756/1988 (ΦΕΚ 35 Α’), όπως έχει τροποποιηθεί με την παρ. 6 του άρθρου 7 του ν. 1868/1989 (ΦΕΚ 230 Α’), αντικαθίσταται ως εξής:
«3. α) Οι προαγωγές στις θέσεις του Προέδρου του Συμβουλίου της Επικρατείας, του Προέδρου και του Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου, του Προέδρου και του Γενικού Επιτρόπου του Ελεγκτικού Συνεδρίου ενεργούνται με προεδρικό διάταγμα μετά από πρόταση του Υπουργικού Συμβουλίου. Το Υπουργικό Συμβούλιο, ύστερα από γνώμη της Διάσκεψης των Προέδρων της Βουλής και εισήγηση του Υπουργού Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, επιλέγει τους προαγόμενους μεταξύ εκείνων που έχουν τα νόμιμα προσόντα. Η γνώμη της Διάσκεψης των Προέδρων ζητείται από τον παραπάνω Υπουργό και δεν τον δεσμεύει κατά τη διατύπωση της εισήγησης του προς το Υπουργικό Συμβούλιο.