Hollywood First: Ο Τραμπ «σκηνοθετεί» εμπόδια στον παγκόσμιο κινηματογράφο – Δασμοί 100% σε ταινίες που γυρίζονται εκτός ΗΠΑ

Ο Πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, ανακοίνωσε στις 4 Μαΐου 2025 την επιβολή δασμού 100% σε όλες τις ταινίες που παράγονται εκτός Ηνωμένων Πολιτειών. Αυτή η απόφαση εντάσσεται στο πλαίσιο της πολιτικής «America First» και έχει ως στόχο την ενίσχυση της εγχώριας κινηματογραφικής βιομηχανίας, η οποία, σύμφωνα με τον Τραμπ, αντιμετωπίζει παρακμή λόγω των διεθνών κινήτρων που προσελκύουν παραγωγές στο εξωτερικό.

Γιατί οι παραγωγές έκαναν φτερά από τις ΗΠΑ (μέχρι σήμερα);

Ο βασικότερος λόγος για τον οποίο οι παραγωγές «έκαναν φτερά» από τις ΗΠΑ μέχρι σήμερα ήταν τα φορολογικά κίνητρα που προσέφεραν άλλες χώρες. Συγκεκριμένα, ο Καναδάς (ειδικά οι πολιτείες British Columbia και Ontario) άρχισε να προσφέρει πολύ γενναιόδωρα tax credits (φορολογικές ελαφρύνσεις) τη δεκαετία του ’90 για να προσελκύσει παραγωγές. Αυτό καθιστούσε τα κόστη έως και 20–30% φθηνότερα σε σύγκριση με τις ΗΠΑ. Επίσης, τα στούντιο ήταν μόλις λίγα μίλια μακριά από τη «Μαμά Αμερική».

Ένας ακόμη λόγος είναι το χαμηλότερο κόστος εργασίας εκτός συνόρων. Οι αμοιβές τεχνικών, συνεργείων, ηθοποιών και άλλων επαγγελματιών ήταν συχνά χαμηλότερες σε σύγκριση με τις αμερικανικές ενώσεις (π.χ. unions όπως IATSE, SAG-AFTRA), που μάλιστα πρόσφατα είχαν οδηγηθεί σε απεργία για να ενισχύσουν τα δικαιώματα των μελών τους.

Ο επόμενος λόγος θα μπορούσε να φέρει τον τίτλο γνωστής ελληνικής ταινίας, «Καλώς ήρθε το δολάριο», αναφερόμενος στις ευνοϊκές συναλλαγματικές ισοτιμίες. Το ασθενέστερο καναδικό δολάριο (ή, αργότερα, το ευρώ, αν αναφερθούμε στις παραγωγές σε ευρωπαϊκό έδαφος) έναντι του αμερικανικού δολαρίου, έκανε τις δαπάνες ακόμα πιο ελκυστικές.

Τέλος, ένας ακόμα οικονομικός λόγος ήταν το μειωμένο κατασκευαστικό κόστος, χάρη στη χρήση κατάλληλων υποδομών και την οπτική αξιοποίηση του φυσικού περιβάλλοντος. Χώρες όπως ο Καναδάς, η Αυστραλία, η Νέα Ζηλανδία (και γιατί όχι, και η Ελλάδα) προσφέρουν τοπία, στούντιο και συνεργεία υψηλού επιπέδου.

Ποιες χώρες προσέλκυσαν αμερικανικές παραγωγές;

Ο Καναδάς ήταν η πρώτη χώρα που κατάφερε να απορροφήσει αρκετές αμερικανικές παραγωγές, με νέα και εξαιρετικών υπηρεσιών στούντιο στο Βανκούβερ, το Τορόντο και το Μόντρεαλ.

Ακολουθεί η Αγγλία με τα Pinewood Studios και τα Leavesden. Αξίζει να αναφέρουμε ότι όλη η σειρά ταινιών του «Harry Potter» γυρίστηκε εκεί.

Στη Νέα Ζηλανδία, τα πλούσια σε βλάστηση τοπία αλλά και η εναλλαγή τους με έρημες εκτάσεις μας χάρισαν την τριλογία του «Άρχοντα των Δαχτυλιδιών», αλλά και του «Avatar».

Στην Αυστραλία γυρίστηκαν τα περισσότερα «Matrix», αλλά και η ταινία «Thor: Ragnarok» από το σύμπαν της Marvel.

Στην Τσεχία, και πιο συγκεκριμένα στην Πράγα, γυρίστηκε το δεύτερο μέρος από τις κινηματογραφικές ταινίες της «Νάρνια», ενώ στην Ουγγαρία (και συγκεκριμένα στη Βουδαπέστη, που διαθέτει καλά οργανωμένα στούντιο), γίνονται μικρότερα πρότζεκτ, με πιο περιορισμένο budget, συνήθως διασκευές βιβλίων, ιστορικά δράματα και περιπέτειες που απαιτούν πιο κλασικό περιβάλλοντα χώρο.

Από τους μεγάλους παίκτες είναι και η Μάλτα. Τα στούντιό της διαθέτουν τη μεγαλύτερη πισίνα στην Ευρώπη, που χρησιμοποιείται για θαλάσσιες σκηνές, αλλά και έτοιμο κατασκευασμένο σκηνικό χώρο που παραπέμπει στην Αρχαία Ρώμη. Εκεί γυρίστηκαν ταινίες όπως τα δύο μέρη του «Μονομάχου», ενώ, όπως μου είχε αποκαλύψει στέλεχος του στούντιο, με μεταποιημένα σκηνικά των υπερπαραγωγών αυτών προσέφεραν υπηρεσίες σε χαμηλότερου προϋπολογισμού ταινίες. Αξίζει να αναφερθεί ότι η πιο γνωστή αμερικανική ταινία του ’80 που γυρίστηκε εκεί ήταν ο «Ποπάι», ενώ η πιο πρόσφατη είναι το καινούργιο «Τζουράσικ Παρκ».

Πώς ξεκίνησε η τάση αυτή;

Η αρχή αυτής της τάσης έγινε κυρίως με τηλεοπτικές σειρές και ταινίες που γύριζαν σκηνές στον Καναδά (ιδίως στο Βανκούβερ), γιατί το περιβάλλον μοιάζει πολύ με το αμερικανικό. Στη συνέχεια, οι μεγάλες παραγωγές αναζήτησαν διεθνείς τοποθεσίες είτε για λόγους κόστους είτε για τοπικά τοπία που δεν μπορούσαν να αναπαραχθούν στις ΗΠΑ. Επίσης, μετά την παγκοσμιοποίηση, τα μεγάλα studios ήθελαν να προσελκύσουν και τοπικό κοινό (όπως με γυρίσματα στην Κίνα ή στην Ινδία) για να ενισχύσουν το box office σε αυτές τις αγορές.

Γιατί ο «Πλανητάρχης» εστιάζει στις εγχώριες παραγωγές;

Ο Τραμπ υποστηρίζει ότι οι ξένες κυβερνήσεις προσφέρουν γενναιόδωρα φορολογικά κίνητρα για να προσελκύσουν αμερικανικές παραγωγές, γεγονός που αποδυναμώνει την αμερικανική βιομηχανία. Επιπλέον, χαρακτηρίζει τις ξένες ταινίες ως απειλή για την εθνική ασφάλεια, αναφέροντας ανησυχίες για προπαγάνδα και επιρροή μέσω πολιτιστικού περιεχομένου. Η επιβολή δασμών αποτελεί μια προσπάθεια να αντιστραφεί αυτή η τάση και να ενισχυθεί η εγχώρια παραγωγή.

Ποιο πρόβλημα αποσιωπά;

Το προφανές πρόβλημα που αποσιωπάται είναι η αύξηση κόστους για τις ξένες ταινίες, καθώς οι δασμοί θα διπλασιάσουν το κόστος εισαγωγής τους στις ΗΠΑ, επηρεάζοντας ιδιαίτερα είδη όπως το anime και τις ευρωπαϊκές παραγωγές, που πολλές φορές προσέφεραν έτοιμο και οικονομικό προϊόν, ιδιαίτερα σε ανεξάρτητα στούντιο διανομής και τηλεοπτικές πλατφόρμες.

Αβεβαιότητα για τις πλατφόρμες streaming:

Αβεβαιότητα κυριαρχεί και για τις πλατφόρμες streaming, καθώς, βάσει καταστατικού, αρκετές από αυτές είναι υποχρεωμένες να εντάσσουν παραγωγές από τις χώρες στις οποίες έχουν παράρτημα ή έδρα. Δεν έχει διευκρινιστεί ακόμα αν οι δασμοί θα ισχύουν και για αυτές και για τις ταινίες που διανέμονται μέσω streaming, γεγονός που δημιουργεί ανησυχία σε εταιρείες όπως το Netflix και τη Disney (η δεύτερη μάλιστα υπερευνοημένη από την πρώτη διακυβέρνηση Τραμπ, που της επέτρεψε, παρακάμπτοντας τις γκρίζες γραμμές αθέμιτου ανταγωνισμού, να αγοράσει το στούντιο της Fox).

Πιθανά αντίποινα από άλλες χώρες:

Η επιβολή δασμών ενδέχεται να προκαλέσει αντίποινα από χώρες όπως η Κίνα, περιορίζοντας την πρόσβαση των αμερικανικών ταινιών σε σημαντικές αγορές, κάτι που έχει συμβεί και στο παρελθόν για τελείως διαφορετικούς λόγους. Αυτό έχει ως πιθανό συνεπακόλουθο την αύξηση φαινομένων πειρατείας ή υπο-διανομής.

Αναστάτωση στις διεθνείς συνεργασίες:

Οι διεθνείς συμπαραγωγές και η διανομή περιεχομένου ενδέχεται να επηρεαστούν αρνητικά, περιορίζοντας τη δημιουργική ανταλλαγή και την πολιτιστική ποικιλομορφία.

Όλα δείχνουν πως η απόφαση του Τραμπ να επιβάλει δασμούς στις ξένες ταινίες για να ενισχύσει την αμερικανική παραγωγή δεν είναι πλήρως μελετημένη.

Αρκετά αμερικανικά στούντιο δεν διαθέτουν τις υπηρεσίες που τα ξένα στούντιο μπορούσαν να τους προσφέρουν, καθώς για πολλά χρόνια η χρήση τους κάλυπτε συγκεκριμένα πρότζεκτ προσδιορισμένων απαιτήσεων. Η υψηλή φορολογία στην Αμερική, με εξαίρεση το Netflix που σύντομα εγκαινιάζει τα αμερικανικά του στούντιο, απέτρεπε τις επενδύσεις εντός των ΗΠΑ. Όλο αυτό έχει προκαλέσει έντονες αντιδράσεις στη βιομηχανία του κινηματογράφου, τόσο εντός όσο και εκτός ΗΠΑ, με ανησυχίες για τις επιπτώσεις στην παγκόσμια κινηματογραφική κοινότητα, που ήδη έχει πληγεί από τις συνέπειες του εγκλεισμού και της διπλής απεργίας ηθοποιών και σεναριογράφων.