Γιατί η ηχορύπανση βλάπτει την καρδιά 

Ο θόρυβος των αυτοκινήτων, των αεροσκαφών και ακόμη και το κουδούνισμα του τηλεφώνου συνδέεται με αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία. Τώρα οι επιστήμονες αρχίζουν να αποκαλύπτουν τις επιπτώσεις αυτές στο ανθρώπινο σώμα.

Το 2011, το αεροδρόμιο της Φρανκφούρτης στη Γερμανία – το πιο πολυσύχναστο της χώρας – παρουσίασε έναν νέο, τέταρτο διάδρομο. Αυτό πυροδότησε πολλές διαμαρτυρίες, με τους διαδηλωτές να επιστρέφουν στο αεροδρόμιο κάθε Δευτέρα, για χρόνια. «Καταστρέφει τη ζωή μου», είχε δηλώσει ένας διαδηλωτής στο Reuters ένα χρόνο αργότερα. «Κάθε φορά που πηγαίνω στον κήπο μου, το μόνο που μπορώ να ακούσω και να δω είναι αεροπλάνα ακριβώς πάνω».

Ο Thomas Münzel, καρδιολόγος στο Πανεπιστημιακό Ιατρικό Κέντρο του Μάιντς είχε την ίδια εμπειρία. «Έχω ζήσει κοντά στον αυτοκινητόδρομο και κοντά σε σιδηροδρομικές γραμμές στο εσωτερικό της πόλης», λέει στο BBC. «Ο θόρυβος των αεροσκαφών είναι ο πιο ενοχλητικό». Ο Münzel είχε διαβάσει μια έκθεση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) του 2009 που συνέδεε τον θόρυβο με καρδιακά προβλήματα, αλλά τα στοιχεία εκείνη την εποχή ήταν ελάχιστα. Το 2011 ορμώμενος εν μέρει από την ανησυχία για την υγεία του, ο επιστήμονας διαφοροποίησε το επίκεντρο της έρευνάς του για να μάθει περισσότερα για το θέμα.

Η έκθεση σε δυνατό θόρυβο συνδέεται από καιρό με την απώλεια ακοής. Ωστόσο, ο θόρυβος των αεροπλάνων και των αυτοκινήτων δεν επηρεάζει μόνο τα αυτιά. Ο οδικός κυκλοφοριακός θόρυβος είναι ένας σημαντικός φυσιολογικός στρεσογόνος παράγοντας, αμέσως μετά από την ατμοσφαιρική ρύπανση, ενώ βρίσκεται περίπου στην ίδια θέση με το παθητικό κάπνισμα και την ακτινοβολία.

Την τελευταία δεκαετία αρκετές μελέτες έχουν συνδέσει τον θόρυβο από τα αεροσκάφη και τα αυτοκίνητα με αυξημένο κίνδυνο για ορισμένες καρδιαγγειακές παθήσεις. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των ερευνητών περίπου το ένα τρίτο των ανθρώπων στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ εκτίθεται τακτικά σε ανθυγιεινά επίπεδα θορύβου τα οποία συνήθως ορίζονται στα 70 με 80 ντεσιμπέλ. Συγκριτικά, η ανθρώπινη συνομιλία είναι περίπου 60 ντεσιμπέλ, τα αυτοκίνητα και τα φορτηγά κυμαίνονται περίπου στα 70 με 90 ντεσιμπέλ ενώ οι σειρήνες και τα αεροπλάνα μπορούν να φτάσουν τα 120 ντεσιμπέλ ή και περισσότερα.

Πολλές μελέτες συνδέουν τη χρόνια έκθεση σε περιβαλλοντικό θόρυβο με αυξημένο κίνδυνο καρδιακών προβλημάτων. Τα άτομα που ζουν κοντά στο αεροδρόμιο της Φρανκφούρτης, για παράδειγμα έχουν έως και 7% υψηλότερο κίνδυνο εγκεφαλικού επεισοδίου από εκείνα που ζουν σε πιο ήσυχες γειτονιές, σύμφωνα με μελέτη του 2018.

Μια μελέτη περίπου 25.000 ανθρώπων που ζούσαν κοντά στο αεροδρόμιο της Ζυρίχης της Ελβετίας και οι οποίοι πέθαναν από καρδιαγγειακή νόσο από το 2000 έως το 2015, έδειξε σημαντικές αυξήσεις στη θνησιμότητα κατά τη διάρκεια της νύχτας μετά από πτήσεις αεροπλάνων, και ειδικά στις γυναίκες.

Οι ερευνητές διερευνούν τη φυσιολογία των καρδιαγγειακών συνεπειών του θορύβου, εστιάζοντας στις δραματικές αλλαγές στο ενδοθήλιο, την εσωτερική επένδυση των αρτηριών και των αιμοφόρων αγγείων, το οποίο όταν ενεργοποιηθεί μπορεί να πάθει φλεγμονή με δυνητικά σοβαρές επιπτώσεις.

Η πορεία από τον θόρυβο στα αιμοφόρα αγγεία γίνεται ως εξής: όταν ο ήχος φτάνει στον εγκέφαλο, ενεργοποιεί δύο σημαντικές περιοχές – τον ακουστικό φλοιό, ο οποίος ερμηνεύει τον θόρυβο, και την αμυγδαλή η οποία έχει σχετιστεί με τα συναισθήματα, και ειδικά με τον φόβο, και τις αντιδράσεις σε αυτά. Καθώς ο θόρυβος δυναμώνει, και ειδικά κατά τη διάρκεια του ύπνου, η αμυγδαλή ενεργοποιεί την απόκριση «πάλη ή φυγή» του σώματος – ακόμη και αν το άτομο δεν το έχει συνειδητοποιήσει.

Όταν ενεργοποιηθεί αυτή η απόκριση στο στρες, απελευθερώνει ορμόνες όπως η αδρεναλίνη και η κορτιζόλη. Ορισμένες αρτηρίες συστέλλονται, άλλες διαστέλλονται, αυξάνεται η αρτηριακή πίεση, επιβραδύνεται η πέψη ενώ τα σάκχαρα και τα λίπη πλημμυρίζουν την κυκλοφορία του αίματος για να χρησιμοποιηθούν από τους μυς.

Η κλιμακούμενη απόκριση στο στρες ενεργοποιεί και τη δημιουργία επιβλαβών μορίων που προκαλούν οξειδωτικό στρες και φλεγμονή στην επένδυση των αιμοφόρων αγγείων. Αυτό το δυσλειτουργικό ενδοθήλιο παρεμβαίνει στη ροή του αίματος και επηρεάζει πολλές άλλες διαδικασίες οι οποίες όταν εξασθενούν, συμβάλλουν σε μια σειρά καρδιαγγειακών παθήσεων, όπως υψηλή αρτηριακή πίεση, συσσώρευση πλάκας στις αρτηρίες, παχυσαρκία και διαβήτης.

Μελέτες σε ανθρώπους και ποντίκια δείχνουν ότι το ενδοθήλιο επίσης δεν λειτουργεί σωστά μετά από λίγες μέρες νυκτερινής έκθεσης στον θόρυβο του αεροπλάνου, γεγονός που υποδηλώνει ότι ο δυνατός θόρυβος δεν αφορά μόνο άτομα που ήδη διατρέχουν κίνδυνο για καρδιακά και μεταβολικά νοσήματα.

Το 2019 ο Münzel διεξήγε μια έρευνα κατά τη διάρκεια της οποίας, μια ομάδα υγιών εθελοντών άκουσε επανειλημμένα ηχογραφήσεις με ήχους τρένων καθώς κοιμόταν. Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι η λειτουργία των αιμοφόρων αγγείων τους είχε εξασθενίσει σχεδόν άμεσα. «Μας ξάφνιασε το γεγονός ότι νέοι άνθρωποι που είχαν ακούσει αυτούς τους ήχους για μία μόνο νύχτα, εμφάνισαν ενδοθηλιακή δυσλειτουργία», λέει ο Münzel. «Πάντα πίστευα ότι αυτό ήταν κάτι που χρειάζεται χρόνια για να γίνει».

Παρόλα αυτά δεν είναι εύκολο για τους επιστήμονες να διεξάγουν μακροχρόνια πειράματα ύπνου ή να ξεχωρίσουν τις επιπτώσεις του θορύβου κατά τη διάρκεια της ημέρας και της νύχτας. Οι συνέπειες του περιβαλλοντικού θορύβου είναι επίσης δύσκολο να αναλυθούν λόγω της υποκειμενικής φύσης του ήχου, λέει ο Ανδρέας Ξυρίχης, επιστήμονας υπηρεσιών υγείας στο King’s College του Λονδίνου, ο οποίος μελετά μονάδες εντατικής νοσοκομειακής περίθαλψης. «Προσπαθούμε πραγματικά να κάνουμε αυτήν τη διάκριση μεταξύ των επιπέδων ντεσιμπέλ και της αντίληψης του θορύβου», λέει.

Μια έκθεση του ΠΟΥ του 2018 ανέφερε ότι κάθε χρόνο, οι δυτικοευρωπαίοι χάνουν συλλογικά περισσότερα από 1,6 εκατομμύρια χρόνια υγιούς ζωής εξαιτίας του κυκλοφοριακού θορύβου. Αυτός ο υπολογισμός βασίζεται στον αριθμό των πρόωρων θανάτων που προκαλούνται άμεσα από την έκθεση στο θόρυβο καθώς και στα χρόνια που ζούσαν με αναπηρία ή ασθένεια λόγω θορύβου.

Και αυτός ο αριθμός είναι πιθανό να αυξηθεί. Το 2018, το 55% των ανθρώπων ζούσαν σε πόλεις και μέχρι το 2050 ο αριθμός αυτός αναμένεται να φτάσει σχεδόν το 70%, εκτιμούν τα Ηνωμένα Έθνη.

Ορισμένες κυβερνήσεις, μετά από τις διαμαρτυρίες των πολιτών υιοθετώντας μέτρα όπως η απαγόρευση των νυχτερινών πτήσεων, η στροφή σε πιο αθόρυβες τεχνολογίες και η έκδοση προστίμων. Οι άνθρωποι που ζουν σε θορυβώδεις περιοχές μπορούν να διασφαλίσουν ότι τα υπνοδωμάτια είναι όσο το δυνατόν πιο αθόρυβα, μετασκευάζοντας τα παράθυρα ή κρεμώντας κουρτίνες που μειώνουν τον θόρυβο ή, αν μπορούν να το αντέξουν οικονομικά, να μετακομίσουν σε πιο ήσυχες γειτονιές.

Μπορούν επίσης να φορούν ωτοασπίδες τη νύχτα ή να μετακομίσουν το υπνοδωμάτιο τους σε ένα πιο ήσυχο μέρος του σπιτιού, συμβουλεύει ο Mathias Basner, ψυχίατρος και επιδημιολόγος στο Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια και πρόεδρος της Διεθνούς Επιτροπής για τις Βιολογικές Επιδράσεις του Θορύβου (ICBEN). Πιστεύει ότι οι άνθρωποι θα πρέπει να πάρουν τέτοια μέτρα ακόμη κι αν δεν ενοχλούνται από το θόρυβο.

«Εάν ζείτε στο Μανχάταν, μετά από λίγο καιρό, δεν θα συνειδητοποιείτε πόσο δυνατά είναι ο θόρυβος. κάτι που είναι φυσιολογικό», λέει. «Αλλά το γεγονός ότι τον έχετε συνηθίσει δεν σημαίνει ότι δεν έχει αρνητικές συνέπειες για την υγεία σας», καταλήγει ο επιστήμονας.

ΠΗΓΗ: BBC