Τα κύματα καύσωνα «σβήνουν» τον καρδιακό παλμό των δέντρων της Κεντρικής Ευρώπης

Τα ολοένα και πιο συχνά και έντονα κύματα καύσωνα σβήνουν τον καρδιακό παλμό των δέντρων της Κεντρικής Ευρώπης, σύμφωνα με μια μελέτη που μέτρησε αυτόν τον καρδιακό παλμό των κορμών σε 400 δέντρα 21 ειδών από όλη την Ευρώπη κατά τη διάρκεια της μεγάλης ξηρασίας στην κεντρική Ευρώπη του 2018.

Η μελέτη, με τη συμμετοχή του Κέντρου Οικολογικής Έρευνας και Δασικών Εφαρμογών (CREAF) δημοσιεύτηκε από το περιοδικό «Nature Communications», επιβεβαίωσε ότι το καλοκαίρι του 2018 τα δέντρα της Κεντρικής Ευρώπης συρρικνώθηκαν δύο φορές περισσότερο από ό,τι υπό κανονικές συνθήκες, επειδή έχασαν πολύ νερό κατά τη διάρκεια της ημέρας λόγω του καύσωνα που υπέστη η ήπειρος και δεν μπόρεσαν να γεμίσουν ξανά κατά τη διάρκεια της νύχτας.

Ο χτύπος των κορμών

Αν και πολλοί άνθρωποι το αγνοούν, οι κορμοί των δέντρων πάλλονται: συστέλλονται κατά τη διάρκεια της ημέρας επειδή αδειάζουν όταν το νερό εξατμίζεται μέσα από τα φύλλα και διαστέλλονται τη νύχτα όταν γεμίζουν με νερό από τις ρίζες.

Σύμφωνα με τη μελέτη, που δημοσιεύτηκε για να συμπέσει με τον χθεσινό εορτασμό της Παγκόσμιας Ημέρας των Δασών, αυτή η αφυδάτωση αφήνει τα δέντρα ευάλωτα στα παράσιτα ή στη συνεχιζόμενη ξηρασία.

Ο ερευνητής του CREAF Rafael Poyatos εξήγησε ότι «αυτή η αραίωση αντανακλά την αφυδάτωση του δέντρου, το οποίο παραμένει επηρεασμένο για χρόνια επειδή θα είναι λιγότερο ανθεκτικό και πιο ευάλωτο στις περιβαλλοντικές αλλαγές λόγω της κλιματικής κρίσης, όπως παράσιτα ή επεισόδια ξηρασίας».

Η έρευνα διεξήχθη από το Πανεπιστήμιο της Γάνδης (Βέλγιο) και το Ελβετικό Ομοσπονδιακό Ινστιτούτο (Ελβετία).

Για τη διεξαγωγή της μελέτης, ερευνητές από 59 ιδρύματα σε 17 χώρες συνέλεξαν πώς η διάμετρος του δέντρου ποικίλλει κάθε μισή ώρα σε 50 μέρη σε όλη την Ευρώπη, συγκεντρώνοντας δεδομένα από περισσότερα από 400 δέντρα 21 ειδών.

Σύμφωνα με τους ερευνητές, ο καρδιακός παλμός των δασών πηγαίνει στο ρυθμό του νερού που έχουν μέσα τους οι κορμοί των δέντρων.

Όπως η καρδιά με το αίμα, το δέντρο αντλεί νερό από τις ρίζες στην ατμόσφαιρα για να αντικαταστήσει το νερό που χάνει μέσω της διαπνοής στα φύλλα, διασχίζοντας τον κορμό από κάτω προς τα πάνω.

Την αυγή, ο κορμός διογκώνεται στο μέγιστο και το νερό αρχίζει να κινείται μέσα στο δέντρο προς τα πάνω, μέχρι να διαφύγει μέσα από τα φύλλα, εξατμιζόμενο από τη θερμότητα και τη φωτοσύνθεση.

Μέχρι το μεσημέρι ο κορμός έχει χάσει πολύ νερό και έχει συρρικνωθεί και εκείνη την ώρα έχει τη μικρότερη διάμετρο της ημέρας.

Το απόγευμα και όταν ο ήλιος δύει και πέφτει η νύχτα, το δέντρο γεμίζει απορροφώντας νερό από τις ρίζες του και ο κύκλος αρχίζει ξανά. «Σαν καρδιακός παλμός, συνεχής διαστολή και συστολή», αναφέρει ο Πογιάτος.

Κύματα καύσωνα

Η μελέτη έδειξε ότι τα δέντρα στην κεντρική Ευρώπη, υπό συνθήκες ακραίας ζέστης, εξατμίζουν πολύ περισσότερο νερό μέσω των φύλλων τους κατά τη διάρκεια της ημέρας από ό,τι μπορούν αργότερα να γεμίσουν από τις ρίζες τους τη νύχτα, και έτσι υποφέρουν από αφυδάτωση, η οποία επιδεινώνεται εάν η ξηρασία συνεχίζεται.

Η έρευνα έχει επίσης βρει ότι το αποτέλεσμα ποικίλλει ανάλογα με το είδος. Για παράδειγμα, οι βελανιδιές μπορούν να γεμίσουν καλύτερα τον κορμό τους τη νύχτα, οι ρίζες τους είναι πιο προσαρμοσμένες στο να βρίσκουν νερό πιο βαθιά στο έδαφος, ενώ η ερυθρελάτη (Picea abies) και η πεύκη (Pinus sylvestris) δεν είναι τόσο αποτελεσματικές και υποφέρουν πολύ περισσότερο από κύματα καύσωνα.

Για τη συλλογή των δεδομένων, οι ερευνητές χρησιμοποίησαν ένα ευρωπαϊκό δίκτυο αυτόματων δενδρόμετρων (μεταλλικά βραχιόλια που καλύπτουν τους κορμούς των δέντρων) ικανά να μετρούν αυτές τις αλλαγές αόρατες στο μάτι.

Οποιαδήποτε αλλαγή στη διάμετρο του κορμού καταγράφεται κάθε μισή ώρα σε έναν δέκτη δεδομένων και το αποτέλεσμα δείχνει τον καρδιακό παλμό του κορμού ως δασικό ηλεκτροκαρδιογράφημα.

Πηγή: Editorial EFEgreen/EFEverde, 21 Μαρτίου 2022, Βαρκελώνη

Μετάφραση: Αθανάσιος Ρούντος