Covid-19: Γιατί ο συνδυασμός εμβολίων μπορεί να ενισχύσει την ανοσία

Δεκάδες εμβόλια κατά της Covid -19 χορηγούνται σήμερα σε όλο τον κόσμο. Τα περισσότερα χορηγούνται σε δύο δόσεις και οι αξιωματούχοι υγείας έχουν τεθεί κατά του συνδυασμού των εμβολίων, καθώς υποστηρίζουν, θα πρέπει να χορηγούνται με τον τρόπο που έγινε στις κλινικές δοκιμές. Ωστόσο, μετά από τις αναφορές περιστατικών θρόμβωσης που συνδέονται με το εμβόλιο της AstraZeneca, αυτή η οδηγία μπορεί σύντομα να αλλάξει.

Οι οδηγίες για αυτό το θέμα διαφέρουν από χώρα σε χώρα. Η Γερμανία και η Γαλλία, για παράδειγμα, συνιστούν πλέον σε όσους έκαναν ήδη την πρώτη δόση με AstraZeneca, να κάνουν τη δεύτερη με άλλο παρασκεύασμα.

Ο Ντέιβιντ Μάσοπουστ, ανοσολόγος στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της Μινεσότα, επισημαίνει ότι τα περισσότερα από τα εμβόλια στοχεύουν στην ίδια πρωτεΐνη. Επομένως, η εναλλαγή εμβολίων θα πρέπει να λειτουργήσει, τουλάχιστον θεωρητικά.

Ένας μικρός αριθμός κλινικών δοκιμών που βρίσκονται σε εξέλιξη, μελετούν την αποτελεσματικότητα του συνδυασμού των εμβολίων, με τα πρώτα αποτελέσματα να αναμένονται αργότερα αυτόν τον μήνα. Εάν οι συνδυασμοί αποδειχθούν ασφαλείς και αποτελεσματικοί, οι χώρες θα μπορούν να συνεχίσουν τους εμβολιασμούς ακόμη και αν αντιμετωπίσουν ελλείψεις λόγω καθυστερήσεων στην παραγωγή. Ωστόσο υπάρχει και μια άλλη, πιο συναρπαστική προοπτική που θα μπορούσε να είναι ζωτικής σημασίας στο μέλλον: ο συνδυασμός εμβολίων μπορεί να σημαίνει ευρύτερη ανοσία.

Κλινικές δοκιμές

Τα εμβόλια κατά της Covid -19 που χρησιμοποιούνται σήμερα, προστατεύουν από τον ιό με ελαφρώς διαφορετικούς τρόπους. Τα περισσότερα στοχεύουν την πρωτεΐνη ακίδα, την οποία χρησιμοποιεί ο ιός για να εισέλθει στα ανθρώπινα κύτταρα. Ωστόσο, ορισμένα παρέχουν τις οδηγίες για την παραγωγή της πρωτεΐνης με τη μορφή messenger RNA (Pfizer, Moderna). Μερικά παρέχουν την ίδια την πρωτεΐνη ακίδα (Novavax). Άλλα, χρησιμοποιούν έναν άλλο αβλαβή ιό για να μεταφέρουν μέρος του γενετικού υλικού του παθογόνου οργανισμού σε κύτταρα, με σκοπό να προκαλέσουν το ανοσοποιητικό σύστημα του οργανισμού (Johnson & Johnson, Oxford-AstraZeneca, Sputnik V). Τέλος, εμβόλια όπως το Sinopharm και το Sinovac περιέχουν απενεργοποιημένο ιό.

Σε μια μελέτη που δημοσιεύθηκε τον Μάρτιο, ερευνητές από τα Ινστιτούτα Ελέγχου Τροφίμων και Φαρμάκων στην Κίνα δοκίμασαν συνδυασμούς τεσσάρων διαφορετικών εμβολίων σε ποντίκια και διαπίστωσαν ότι ορισμένα βελτίωσαν την ανοσολογική απόκριση. Όταν χορήγησαν για πρώτη φορά στα τρωκτικά ένα εμβόλιο με αβλαβή ιό και στη συνέχεια μια δεύτερη δόση ενός διαφορετικού τύπου εμβολίου, διαπίστωσαν υψηλότερα επίπεδα αντισωμάτων και καλύτερη απόκριση Τ-κυττάρων. Αντίθετα, όταν ανέστρεψαν τη σειρά των εμβολίων δεν είδαν βελτίωση.

Οι επιστήμονες δεν γνωρίζουν ακριβώς γιατί ο συνδυασμός εμβολίων μπορεί να βελτιώσει την αποτελεσματικότητα. Τα εμβόλια κατά του κορονοϊού φέρουν τις ίδιες πληροφορίες με ελαφρώς διαφορετικούς τρόπους. Αυτές οι διαφορές μπορεί να ενεργοποιήσουν διαφορετικά μέρη του ανοσοποιητικού συστήματος ή να αυξήσουν την ανοσοαπόκριση. Αυτή η στρατηγική μπορεί επίσης να κάνει την ανοσία να διαρκέσει περισσότερο.

Το κατά πόσον αυτά τα αποτελέσματα θα είναι τα ίδια και στους ανθρώπους είναι κάτι που μένει να δουν οι επιστήμονες. Ερευνητές στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης ξεκίνησαν μια κλινική δοκιμή με ανθρώπους. Στο πλαίσιο της μελέτης που ονομάζεται Com-CoV, οι συμμετέχοντες θα λάβει μια πρώτη δόση εμβολίου Pfizer ή AstraZeneca. Για τη δεύτερη δόση τους, οι συμμετέχοντες θα λάβουν είτε το ίδιο εμβόλιο είτε αυτό της Moderna ή της Novavax. Τα πρώτα αποτελέσματα θα πρέπει να είναι διαθέσιμα τις επόμενες εβδομάδες.

Στα τέλη του περασμένου έτους, η AstraZeneca ανακοίνωσε ότι θα συνεργαστεί με το ρωσικό Ινστιτούτο Gamaleya, το οποίο ανέπτυξε το εμβόλιο Sputnik V, για να δοκιμάσει τον τρόπο λειτουργίας των δύο εμβολίων. Η δοκιμή έπρεπε να ξεκινήσει τον Μάρτιο και να παράσχει προσωρινά αποτελέσματα τον Μάιο, αλλά δεν είναι σαφές εάν έχει ξεκινήσει.

Τα μεγαλύτερα οφέλη ενός συνδυασμού θα έχουν τα εμβόλια με τη χαμηλότερη αποτελεσματικότητα. Τα εμβόλια των Pfizer και Moderna παρέχουν εξαιρετική προστασία. «Δεν νομίζω ότι υπάρχει λόγος να τα συνδυάσουμε», λέει η Ντόνα Φάρμπερ, ανοσολόγος στο Πανεπιστήμιο της Κολούμπια.

Ο ρόλος των Τ κυττάρων 

Εκτός από τον συνδυασμό εμβολίων, υπάρχει και ο συνδυασμός στόχων του εμβολίου. Με την αύξηση των νέων παραλλαγών του κορονοϊού, ορισμένοι εμπειρογνώμονες φοβούνται ότι ο ιός θα μπορέσει τελικά να αποφύγει την απόκριση αντισωμάτων του σώματος αλλάζοντας την πρωτεΐνη ακίδα, τον στόχο των περισσότερων υπαρχόντων εμβολίων. Όμως το ανοσοποιητικό σύστημα διαθέτει και μια άλλη γραμμή άμυνας: τα Τ κύτταρα.

Μετά τον εμβολιασμό, το ανοσοποιητικό σας σύστημα δημιουργεί αντισώματα που μπορούν να προσκολληθούν σε συγκεκριμένα τμήματα της πρωτεΐνης ακίδας. Εάν έρθετε σε επαφή με τον ιό, αυτά τα αντισώματα θα προσκολληθούν μόνο στην ακίδα. «Τα κύτταρα T βλέπουν τον κόσμο διαφορετικά», λέει ο Μάσοπουστ. Μπορούν επίσης να αναγνωρίσουν θραύσματα πρωτεϊνών από το εσωτερικό του ιού. Ένα εμβόλιο που περιέχει την ακίδα και μια άλλη πρωτεΐνη μπορεί να διευρύνει την κάλυψη του εμβολίου. Τα Τ-κύτταρα δεν εμποδίζουν τη μόλυνση, αλλά μπορούν να βοηθήσουν στην εκκαθάριση τηε λοίμωξης.

Μια ισχυρή απόκριση Τ-κυττάρων είναι πολύ πιο δύσκολο να παρακαμφθεί. Πολλές από τις πρωτεΐνες που αναγνωρίζουν τα Τ-κύτταρα δεν μεταλλάσσονται τόσο γρήγορα όσο η πρωτεΐνη ακίδα. Επίσης, τα Τ-κύτταρα ενός ατόμου μπορεί να αναγνωρίσουν διαφορετικά θραύσματα πρωτεΐνης από τα Τ-κύτταρα ενός άλλου. «Εάν έχετε ευρεία ανοσία από τα Τ-κύτταρα, είστε πολύ λιγότερο ευάλωτοι σε ιογενείς μεταλλάξεις», λέει ο επιστήμονας.

Ωστόσο η Φάρμπερ προτείνει κάτι άλλο. Τον συνδυασμό ενός ενέσιμου εμβολίου με ένα που χορηγείται από τη μύτη. Η χορήγηση του ρινικού εμβολίου θα προκαλέσει την ανοσολογική απόκριση στους πνεύμονες μέσω των Τ κυττάρων που βρίσκονται εκεί. Αυτά τα Τ-κύτταρα παρέχουν προστασία έναντι σοβαρής πνευμονικής νόσου. Έτσι, η χορήγηση αυτού του μικτού εμβολίου σε ηλικιωμένους, οι οποίοι είναι πιο επιρρεπείς σε ανάπτυξη πνευμονικών προβλημάτων όπως η πνευμονία, εάν μολυνθούν, μπορεί να είναι μια αξιόλογη στρατηγική, σύμφωνα με την ερευνήτρια.

Ωστόσο, παρά τα στοιχεία που αποδεικνύουν ότι ο συνδυασμός εμβολίων μπορεί να ενισχύσει την ανοσία, η ιδέα δεν έχει ακόμη αξιοποιηθεί από τις φαρμακευτικές εταιρείες. Η πανδημία όμως έχει αλλάξει το τοπίο ανάπτυξης εμβολίων και μπορεί να αλλάξει και την υπάρχουσα στρατηγική.

ΠΗΓΗ: MIT Technology Review