Δ. Κουτσούμπας: Γιορτάζουμε τα 100 χρόνια του Μίκη, όπως εκείνος θα το ‘θελε – Τραγούδι και αγώνας θα γίνουν ένα!

Σε απευθείας σύνδεση του ertnews.gr με το Παναθηναϊκό Στάδιο η ομιλία του Γ.Γ. της Κ.Ε. του ΚΚΕ Δημήτρη Κουτσούμπα στη μεγάλη συναυλία για τά 100 χρόνια από την γέννηση του Μίκη Θεοδωράκη. Τη συναυλία διοργανώνουν η Κεντρική Επιτροπή του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας και η οικογένεια του Μίκη Θεοδωράκη.

Ολόκληρη η ομιλία του Δημήτρη Κουτσούμπα

Στη σημερινή κρίσιμη συγκυρία -χωρίς να το έχουμε προβλέψει, άλλοι, βλέπετε, φρόντισαν γι’ αυτό- γιορτάζουμε τα 100 χρόνια του Μίκη, όπως εκείνος θα το ‘θελε. Τραγούδι και αγώνας θα γίνουν ένα.

Δύο έννοιες, απόλυτα συγχωνευμένες σε μια ιστορική συναυλία που, αντικειμενικά, παίρνει το νόημα μιας ιστορικής διαδήλωσης, ενός ιστορικού λαϊκού συλλαλητηρίου, για την καταδίκη του πολέμου και των δυνάμεων που πουλάνε τους λαούς “στο παζάρι του ληστή” και “του φονιά”. Των δυνάμεων που “παίζουν ζάρια τις ζωές μας”, “στα παζάρια όλης της γης”, για να θυμηθούμε το τόσο επίκαιρο τραγούδι των Μίκη Θεοδωράκη και Μάνου Ελευθερίου.

Η σημερινή συναυλία, με τον μεγάλο όγκο και τον παλμό της, από τα πράγματα, αποκτά διάσταση διατράνωσης της απαίτησης να μπει τέλος στην απανθρωπιά των χιλιάδων ξεριζωμένων, πνιγμένων, αφανισμένων των πολέμων που οι περισσότεροι είναι στη γειτονιά μας. Να μπει τέλος στην κτηνωδία απέναντι στους Παλαιστίνιους της Δυτικής Όχθης και της μαρτυρικής Γάζας.

Απέναντι στα χιλιάδες παιδιά που μελανιασμένα και νηστικά θάβονται ζωντανά μες στα χαλάσματα και την κοσμοχαλασιά.

Να σταματήσουν, έστω την ύστατη στιγμή, αυτές οι αλυσιδωτές εκρήξεις πολεμικών συρράξεων και επεισοδίων, που με μαθηματική ακρίβεια οδηγούν στον όλεθρο ολόκληρη την ανθρωπότητα.

Η σημερινή συναυλία είναι μια νίκη του πολιτισμού, των πραγματικά πολιτισμένων ανθρώπων που δεν μπορούν να μένουν αδιάφοροι, όταν η αδικία αλωνίζει και το ψέμα θριαμβεύει, που δεν μπορούν να κοιτάζουν τη δουλειά τους, όταν γύρω τους υπάρχουν άλλοι άνθρωποι που βογκούν, ταπεινώνονται, πεινούν, τσακίζονται, βομβαρδίζονται.

Και την ίδια στιγμή, όλη αυτή η βαρβαρότητα, να βαφτίζεται με θράσος από τους υπαιτίους της, ως “εκπολιτισμός βαρβάρων και καθυστερημένων λαών”!!!

Ο Μίκης Θεοδωράκης έλεγε πως απ’ όλα τα είδη ζωής το πιο ανθεκτικό μέσα στον χρόνο είναι το πνευματικό δημιούργημα. Κι εμείς, δικαιολογημένα, παρηγοριόμαστε με την ιδέα, πως οι μεγάλοι δημιουργοί που φεύγουν από τη ζωή, εξακολουθούν να ζουν μέσα από το έργο τους.

Όμως στην περίπτωση του Μίκη, παρότι το τρανό έργο του έχει κατά κράτος νικήσει τον θάνατο, αυτό δεν αρκεί. Τα γεγονότα που ζούμε, τα τέσσερα χρόνια που λείπει, είναι λες και έχουν βαλθεί να υπογραμμίσουν την απουσία του.

Όχι ως σκέτο καλλιτέχνη-δημιουργό, αλλά και ως τον δημιουργό-λαϊκό καθοδηγητή.

Γιατί το ειδοποιό χαρακτηριστικό του Μίκη Θεοδωράκη, αυτό που τον ξεχωρίζει από τους άλλους κορυφαίους δημιουργούς μας, είναι η συνείδηση του χρέους που ένοιωθε ότι έχει ο καλλιτέχνης απέναντι στον λαό, να τον βοηθήσει, να γίνει μπροστάρης και οδηγητής του στον δρόμο για την κοινωνική απελευθέρωση. Κι αυτό όχι μόνο με την τέχνη του, αλλά και με τη δράση του μέσα στο λαϊκό κίνημα.

Ποιος θα το περίμενε, ποιος θα μπορούσε να το φανταστεί ότι ο Θεοδωράκης, ακόμη και μετά τον θάνατό του, θα γινόταν για άλλη μια φορά ο πόλος της λαϊκής συσπείρωσης για την ειρήνη και τη λευτεριά των λαών; Κι όμως αυτό δεν είναι

παράλογο. Ο χρόνος είναι πολύ σεβαστικός και ευγενικός απέναντι στους δημιουργούς που μπορούν να ακούν τον βηματισμό της Ιστορίας. Και ο Μίκης Θεοδωράκης τον άκουγε με το παραπάνω.

Όχι μόνο γιατί ήταν ένας ιδιοφυής και βαθιά μορφωμένος δημιουργός, αλλά και γιατί έπαιρνε ο ίδιος μέρος, ή πιο σωστά, επιδρούσε κι ο ίδιος σ’ αυτόν το βηματισμό.

Από 17 κιόλας χρονών οργανώθηκε στο ΕΑΜ και λίγο μετά στο ΚΚΕ, συμμετέχοντας στην Αντίσταση. Τον Δεκέμβρη του ’44 πολέμησε στη Μάχη της Αθήνας ως αντάρτης του Εφεδρικού ΕΛΑΣ. Οι 33 μέρες των Δεκεμβριανών χαράχτηκαν τόσο βαθιά μέσα του, που χρόνια μετά ζήτησε στον τάφο του να γραφεί το Αισχύλειο επίγραμμα: “Πολέμησε τον Δεκέμβρη”.

Στη διάρκεια του εμφυλίου μοιράστηκε με τους συντρόφους του τις άγριες διώξεις του αστικού κράτους, εξόριστος στην Ικαρία και έπειτα στη Μακρόνησο, όπου βασανίστηκε φριχτά.

Στη συνέχεια αγωνίστηκε μέσα από την ΕΔΑ και τους Λαμπράκηδες για την κοινωνική και πολιτιστική αναγέννηση, ενώ “πλήρωσε” με νέες δοκιμασίες, φυλακές και εξορίες την παράνομη δράση του ενάντια στη δικτατορία των συνταγματαρχών το 1967.

Με τις αμέτρητες συναυλίες του στο εξωτερικό μέχρι την πτώση της δικτατορίας μετέφερε το μήνυμα της αντίστασης και της λευτεριάς σ’ όλο τον κόσμο και έπειτα σε όλη την Ελλάδα.

Τα τραγούδια του, που τα τραγουδούσαμε μυστικά τη μαύρη εκείνη επταετία, κατέκλυσαν σα χείμαρρος τα γιαπιά, τα σχολειά, τα πανεπιστήμια, τις εκδρομές, τις συντροφιές, τις διαδηλώσεις.

Στις συγκλονιστικές συναυλίες του και στα Φεστιβάλ της ΚΝΕ, μέσα σε μια μέθεξη της μουσικής του με τον κόσμο, αποθεωνόταν η πίστη, πως με τους αγώνες μας θα αλλάξουμε τον κόσμο, για να ξημερώσει ένα καλύτερο αύριο.

Τα χρόνια αυτά έδωσε τη μάχη ως υποψήφιος του ΚΚΕ για τον δήμο της Αθήνας, ενώ το 1981 και το 1985 ως βουλευτής του Κόμματος υπερασπίστηκε τα δικαιώματα των εργαζομένων, του λαού.

Ούτε η ανατροπή του σοσιαλιστικού συστήματος και η επικράτηση της αντεπανάστασης στην ΕΣΣΔ και τις άλλες πρώην σοσιαλιστικές χώρες στάθηκε ικανή να αποστρατεύσει τον Μίκη. Το αντίθετο.

Ένοιωθε περήφανος γιατί μείναμε όρθιοι τονίζοντας πως “αυτό το οφείλουμε στα δάκρυα και τις θυσίες των χιλιάδων και χιλιάδων πρωτοπόρων αγωνιστών, που έπεσαν ακολουθώντας τις σημαίες και τα λάβαρα με το κόκκινο αίμα. Τα λάβαρα που φλόγιζαν κι εξακολουθούν να φλογίζουν τις καρδιές όσων πάλευαν και παλεύουν για την ελευθερία, την ειρήνη, το δίκαιο, τα δικαιώματα του λαού μας και όλων των λαών της Γης”.

Γι’ αυτό με τα τραγούδια του, με τη συμμετοχή του στους αγώνες, με δηλώσεις, με επιστολές, συνέχιζε να είναι πάντα παρών στις κρίσιμες καμπές της Ιστορίας:

Στην καταδίκη του βομβαρδισμού της Γιουγκοσλαβίας. Στην καταγγελία με επιστολή του προς το Συμβούλιο της Ευρώπης και την ΕΕ του Αντικομμουνιστικού Μνημόνιου που εξομοιώνει ανιστόρητα τον φασισμό με τον κομμουνισμό.

Και, παρά την προχωρημένη ηλικία του, στη δίκη της Χρυσής Αυγής, ως μάρτυρας κατηγορίας κατά της εγκληματικής ναζιστικής αυτής οργάνωσης. Ή στο συλλαλητήριο του ΚΚΕ επί κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ, η οποία προωθούσε νέα μνημόνια, για την κατάργηση όλων των μνημονίων και των αντεργατικών εφαρμοστικών τους νόμων.

Ο μόνος τρόπος για να μείνει κανείς πιστός στον εαυτό του, για να σώσει την ψυχή του από τους χωρίς τέλος συμβιβασμούς, θεωρούσε πως ήταν, να συντονιστεί με όσους το έπαιζαν κορόνα γράμματα με την ιστορία.

“Αν επιζήσεις θα έχεις πολλά και σημαντικά να διηγηθείς στους ανθρώπους”, έγραφε. Και ο Μίκης είχε, πράγματι, πολλά να μας διηγηθεί.

Με το μεγαλειώδες έργο του, απαθανάτισε όλο το έπος της λαϊκής πάλης του 20ου αιώνα στη χώρα μας κι έκανε έναν ολόκληρο λαό να νιώθει περηφάνια για την αγωνιστική κληρονομιά του και θαυμασμό για εκείνους που με πράξεις την τιμούν και τη

διαιωνίζουν.

Έτσι και σήμερα που “οι λύκοι οι διψασμένοι για αίμα σεργιανίζουν στις γειτονιές μας και τα τσακάλια του αντικομουνισμού ξανασηκώνουν κεφάλι” -σύμφωνα με τα δικά του λόγια στα 90χρονα του κόμματός μας- αναζητούμε και πάλι την ορμή και τη φλόγα του μυαλού και της καρδιάς του.

Νοσταλγούμε τη βροντερή παρουσία του, όπως το 1999 στη μεγαλειώδη συναυλία-συλλαλητήριο ενάντια στους βομβαρδισμούς της Γιουγκοσλαβίας από το ΝΑΤΟ και την ΕΕ, που στην οργάνωσή της είχε πρωτοστατήσει, συσπειρώνοντας όλους τους μεγάλους ερμηνευτές.

Τον φανταζόμαστε με την παλαιστινιακή μαντήλα στους ώμους, να μας καλεί σε πανστρατιά για να αποτρέψουμε το έγκλημα του αιώνα που συντελείται στην Παλαιστίνη. Όπως το έκανε πάντα όσο ζούσε, με κόστος να δεχτεί επιθέσεις για δήθεν αντισημιτισμό από την Ισραηλινή και ελληνική κυβέρνηση μέχρι και από την αμερικανική πρεσβεία.

Αναλογιζόμαστε την πίεση που θα ασκούσαν διεθνώς οι γεμάτες πάθος και έμπνευση πρωτοβουλίες του, για να μπει τέλος στη θηριωδία του κράτους δολοφόνου του Ισραήλ. Για να ανοίξει ο δρόμος στη λευτεριά του ηρωικού Παλαιστινιακού λαού, που τόσο πόνεσε και τόσο αγάπησε, έχοντας μάλιστα γράψει τη μουσική του ύμνου της Παλαιστίνης και λάβει τιμητικά το 2015 την Παλαιστινιακή ιθαγένεια.

Τον ακούμε από την εξέδρα της συναυλίας για τη 2η Ιντιφάντα το 2002 να προειδοποιεί προφητικά: “Εάν δε σταματήσουμε τώρα στο ξεκίνημά τους αυτούς που βαφτίζουν τους λαούς τρομοκράτες για να τους αφανίσουν, τότε αύριο ίσως να είναι πολύ αργά”. “Όταν μια πολεμική μηχανή ξεκινήσει, τότε τίποτε δεν τη σταματά”. Και συνέχιζε: “Ήδη έχει αποκαλυφθεί ότι μετά τον Άξονα του Κακού, όπως τον βάφτισε ο Μπους, δηλαδή το Ιράκ, το Ιράν και τη Βόρεια Κορέα, σειρά έχουν η Κίνα και η Ρωσία”.

Ο Θεοδωράκης δεν έπαψε ποτέ να πιστεύει ότι τα ιδανικά της ειρήνης, του δίκιου, της ελευθερίας είναι κατορθωτά. Το έργο του είναι μια διαρκής σύγκρουση με την αδικία, αλλά και με την ηττοπάθεια, την παραίτηση. Είναι ένα σάλπισμα για πάλης ξεκίνημα, ώσπου να μυρίσει η Ανάσταση και να πάρουν τα όνειρα εκδίκηση.

“Τη Ρωμιοσύνη μην την κλαις, εκεί που πάει να σκύψει… Να τη πετιέται από ξαρχής” είναι η απάντησή του στην πίκρα και την απογοήτευση από τους αδικαίωτους αγώνες και τα ανεκπλήρωτα ιδανικά.

Αυτή η αναπτέρωση της ελπίδας, η κατάφαση στη ζωή και τον αγώνα, δεν είναι ρηχή και πάντα εύκολη. Κάποιες φορές αναδύεται μέσα από βασανιστικό αναστοχασμό. Κι αυτό είναι μια ακόμη απόδειξη πως κατείχε καλά την τέχνη να θεμελιώνει σταθερά μέσα μας την πεποίθηση ότι, παρά τις ήττες και τα πισωγυρίσματα, η ανθρώπινη ευτυχία δεν είναι ουτοπία για τη δεύτερη παρουσία.

Όσο ρωμαλέα και στιβαρά αναμετριέται η τέχνη του με την αδικία, τόσο τρυφερά και απαλά αγκαλιάζει την ομορφιά της ζωής.

Γενναίος, φλογερός, αλλά και ευαίσθητος καθώς ήταν, έσμιγε στη μουσική του “τους τρανούς αητούς με τους χρυσούς αγγέλους”.

Ο Θεοδωράκης είχε εμπιστοσύνη στον λαό. Πίστευε πώς μόνο ο λαός είχε την ικανότητα να εισχωρήσει στις ανώτερες μορφές της ανθρώπινης δημιουργίας, αρκεί να του δώσει κάποιος τα κλειδιά.

Αυτός το πέτυχε. “Έφερε την ποίηση στο τραπέζι του λαού, πλάι στο ποτήρι και το ψωμί του”, όπως έγραφε ο Ρίτσος.

Η επιλογή της λαϊκής μουσικής σε συνδυασμό με στοιχεία της μουσικής μας παράδοσης, για να εκφράσει τον αριστουργηματικό “Επιτάφιο” του Γιάννη Ρίτσου, έκανε αυτό το έργο ορόσημο για την ελληνική μουσική δημιουργία. Καθιερώνοντας, αυτή την πρακτική, ως τον κατεξοχήν τρόπο μύησης των λαϊκών ανθρώπων στην ποιητική γλώσσα, που στη συνέχεια ακολουθήθηκε και από άλλους συνθέτες.

Όμως ο Θεοδωράκης, που το μεγάλο καλλιτεχνικό του όραμα, ήταν να εναρμονίσει δημιουργικά τους δύο κόσμους, της συμφωνικής και της λαϊκής μουσικής, σε έναν και μοναδικό, δεν έμεινε μόνο σ’ αυτό.

Βαθύς γνώστης και σπουδαίος συνθέτης συμφωνικής μουσικής καθώς ήταν, μαζί

με την ποίηση διεκδίκησε να φέρει στα χείλη του λαού, ολοένα και πιο δύσκολους και απαιτητικούς ηχητικούς κόσμους.

Όπως, το ορατόριο “Άξιον Εστί” σε ποίηση του Ελύτη, το “Πνευματικό εμβατήριο” του Σικελιανού, το μεγαλειώδες “Κάντο Χενεράλ” του Νερούντα, το “Επιφάνεια-Αβέρωφ” του Σεφέρη, στα οποία συνταιριάζονται στοιχεία της συμφωνικής δυτικοευρωπαϊκής μουσικής με την ελληνική λαϊκή μουσική και την μουσική της ελληνικής παράδοσης.

Παράλληλα, ιδρύοντας το 1962 τη Μικρή Ορχήστρα Αθηνών άρχισε να διαδίδει τους θησαυρούς της συμφωνικής μουσικής στον λαϊκό κόσμο που την απορροφούσε με δίψα.

Όχι τυχαία, ο Μίκης Θεοδωράκης δεν εντάσσεται αποκλειστικά στους συνθέτες της αποκαλούμενης έντεχνης λαϊκής μουσικής, αλλά θεωρείται διεθνώς και ένας από τους κύριους συμφωνικούς συνθέτες του 20ού αιώνα.

Όμως, και όταν ακόμη συνέθετε συμφωνικά έργα, πάντα στο νου του είχε τον λαό.

‘Ο,τι φτιάξαμε το πήραμε από τον λαό και στο λαό το επιστρέφουμε, έλεγε.

Και αυτό δεν ήταν από σεμνοτυφία. Ο Μίκης γνώριζε πως μεγάλη τέχνη, είναι αυτή που συλλαμβάνει την κίνηση της Ιστορίας και πως αυτός που την κινεί μπροστά είναι ο λαός.

Είχε δηλαδή απόλυτη επίγνωση ότι στο σπουδαίο καλλιτεχνικό του επίτευγμα αντανακλούσαν οι σπουδαίες πράξεις του λαού κι ότι η δική του συμμετοχή στη λαϊκή δράση, παρότι τον αποσπούσε σε κάποιον βαθμό από τη δημιουργία του, ήταν το οξυγόνο της τέχνης του.

Στο δοκίμιο “Στη διαλεκτική της αρμονίας” που έγραψε μαζί με τον Κώστα Γουλιάμο, υπογραμμίζει με νόημα: “Σε κάθε αληθινή επανάσταση αντιστοιχεί μια νέα μορφή πολιτιστικής επανάστασης. Στην περίπτωση της σοσιαλιστικής επανάστασης, με την εμπέδωση της ισότητας για όλους, αντιστοιχεί μια τέχνη για όλους”.

Ταυτόχρονα, ως γνήσιος διεθνιστής, ήθελε τη φωνή του δικού του λαού “να την ενώσει με τη φωνή των άλλων μέσα στο κοινό και πολύβουο τραγούδι της ανθρωπότητας”. Και αποδείχτηκε πως αυτό δεν ήταν δύσκολο να το πετύχει.

Η μουσική του έσπασε τα σύνορα της χώρας, καθώς έχει την οικουμενικότητα από τα κοινά βάσανα, τις ελπίδες, τους οραματισμούς των λαϊκών ανθρώπων όπου γης.

Η παγκόσμια αναγνώριση της καλλιτεχνικής και κοινωνικής προσφοράς του επισφραγίστηκε με το βραβείο Λένιν για την Ειρήνη.

Δίχως άλλο, χωρίς τον Μίκη ιδρυτή και πρωτεργάτη αυτής της νέας Τέχνης, η μουσική θα ήταν αλλιώς.

Χωρίς την παλλόμενη, άγρυπνη και ακατασίγαστη προσωπικότητα του Μίκη κι εμείς θα ήμασταν αλλιώς.

Μπορεί ως Κομμουνιστικό Κόμμα να μη συμφωνούσαμε πάντα με τις πολιτικές πρωτοβουλίες του, όμως το καταστάλαγμα που μένει, είναι η τεράστια παρακαταθήκη του έργου του.

Όπως και η πολιτική διαθήκη που μας άφησε, “σβήνοντας τις λεπτομέρειες” και κρατώντας τα “Μεγάλα Μεγέθη”.

Ξέρω, έλεγε, “πως τελικά η συντριπτική πλειονότητα του λαού μας θα ‘ρθει κάποτε στις γραμμές μας, θ’ ακολουθήσει τις σημαίες μας… Και τότε, πάνω από τις σκαλωσιές και μέσα από τους κάμπους η πατρίδα μας θα γεμίσει τραγούδια… τραγούδια χαράς, δημιουργίας και ελευθερίας”.

Αυτή τη μεγάλη μέρα λαχτάρησε, γι’ αυτή τη μέρα πολέμησε, μάτωσε, τραγούδησε σε όλη του τη ζωή.

Κι ως να ’ρθει αυτή η Λαμπρή, με τα τραγούδια του θα πολεμάμε κι εμείς.

Μα κι “άμα τελειώσει ο πόλεμος”, εκεί που θα “κοκκινίζουν τα όνειρα”, δε θα τον ξεχάσουμε.

Με τη δική του πάλι μουσική θα τραγουδήσουμε μαζί οι λαοί στην Ελλάδα, στην Τουρκία, στην Κύπρο, στην Παλαιστίνη, στη Μεσόγειο, στα Βαλκάνια, στη Μέση Ανατολή, παντού στη Γη, το τραγούδι της Ειρήνης και της πανανθρώπινης φιλίας. Με όλο το ελληνικό τραγούδι να είναι απόψε εδώ.

Να περάσουμε μια όμορφη βραδιά. Καλή δύναμη σε όλους και όλες! Καλούς αγώνες!