Ένα αρχικό γεγονός αποτυπώνεται στη συλλογική μας μνήμη συνήθως με έναν απρόσμενο και ιδιαίτερο τρόπο, ο οποίος συχνά απέχει από ό,τι πραγματικά συνέβη και ως προς αυτό χάνει σε ιστορική ακρίβεια, αλλά πλεονεκτεί από άλλες πλευρές. Επειδή αποτυπώνεται συνήθως δια της τέχνης, φορτίζεται συναισθηματικά σε τέτοιο βαθμό που να αποκτά απρόσμενη ισχύ και να διαμορφώνει τελικά στάσεις, συμπεριφορές και δράσεις. Αυτός είναι ο ρόλος της δημόσιας ιστορίας, υπογραμμίζει ο Χάρης Αθανασιάδης –ιστορικός της εκπαίδευσης στο Τμήμα Φιλοσοφίας, Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και διευθυντής του μεταπτυχιακού τμήματος Δημόσια Ιστορία στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο– μιλώντας στην εκπομπή «Αναμενόμενα και Μη» με την Κωνσταντίνα Δημητρούλη για τις δύο ματωμένες ελληνικές Πρωτομαγιές του 1936 και του 1944.
Ο κ. Αθανασιάδης αναλύοντας το πώς η δημόσια ιστορία, η τέχνη και η ποίηση διαμορφώνουν ισχυρές ιστορικές μνήμες αναφέρεται στη γνωστή φωτογραφία από τον Μάη της Θεσσαλονίκης του 1936, στην οποία η Κατίνα Τούση θρηνεί στη μέση του δρόμου πάνω από το σώμα του άψυχου παιδιού της. Είναι η φωτογραφία, που εμπνέει τον μεγάλο Γιάννη Ρίτσο να γράψει τον «Επιτάφιο», με τον οποίο καθαγιάζονται οι εργατικοί αγώνες και ευρύτερα η Αριστερά. Στη συνέχεια, το 1960, ο Μίκης Θεοδωράκης προσδίδει μια βαθιά λαϊκότητα στους στίχους του Ρίτσου, αξιοποιώντας τη φωνή του Γρηγόρη Μπιθικώτση σε ένα ζεϊμπέκικο που θρηνεί.
Παρόμοια, η ματωμένη Πρωτομαγιά του ’44 με την εκτέλεση των 200 στο σκοπευτήριο της Καισαριανής αποτυπώνεται στη συλλογική μνήμη τόσο με το χαρακτικό του Τάσσου και την ταινία του Βούλγαρη, όσο και δια μέσου των υπαινικτικών στίχων του Νίκου Καββαδία, ο οποίος στο ποίημά του Federico García Lorca (το οποίο μελοποιήθηκε από τον Θάνο Μικρούτσικο) παραλληλίζει με εκατέρωθεν εικόνες τα τραύματα που υπέστησαν δύο λαοί (ο ισπανικός και ο ελληνικός) από τον φασισμό.
Στο ερώτημα γιατί η σχολική μας ιστορία δεν αναφέρεται εκτενώς στον 20ό αιώνα και δη στα χρόνια μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, ο κ. Αθανασιάδης ξεκινά με τον στίχο του Σαββόπουλου «δεν ξέρει που πατά και που πηγαίνει», σημειώνοντας πως όταν αφαιρούμε ουσιαστικά ολόκληρο τον 20ό αιώνα από την πραγματική διδασκαλία στα σχολεία, δεν μπορούμε να αντιληφθούμε πως φτάσαμε έως εδώ, δεν μπορούμε να γνωρίζουμε πως διαμορφώθηκε αυτό το έδαφος στο οποίο πατάμε.
Το πρόβλημα υφίσταται διότι αντιμετωπίζουμε την ιστορία ως δικαστήριο, όπου πρέπει να αποτιμήσουμε αθώους και ενόχους. Δεν αγγίζουμε τα νεότερα διότι εκεί ανακύπτει το ερώτημα ποιος φταίει. Αν όμως δούμε την ιστορία αλλιώς, καταλήγει ο κ. Αθανασιάδης, δηλαδή ως μία ευκαιρία να αναλύσουμε τους σύνθετους τρόπους με τους οποίους παράγονται τα κρίσιμα γεγονότα, τότε καλλιεργούμε στους νέους διανοητικές ικανότητες, τις οποίες μπορούν στη συνέχεια να αξιοποιήσουν για την ανάλυση του παρόντος. Να αναλύσουμε και να κατανοήσουμε γιατί συνέβησαν τα συγκεκριμένα γεγονότα και γιατί με τον συγκεκριμένο τρόπο. Αυτός είναι ένας τρόπος για να προσεγγίσουμε την ιστορία χωρίς φόβο, δίχως να την αισθανόμαστε ως απειλή.
Πηγή: Πρώτο Πρόγραμμα
Επιμέλεια: Κωνσταντίνα Δημητρούλη
Κάνε like στη σελίδα μας στο Facebook
Ακολούθησε μας στο Twitter
Κάνε εγγραφή στο κανάλι μας στο Youtube
Γίνε μέλος στο κανάλι μας στο Viber
– Αναφέρεται ως πηγή το ertnews.gr στο σημείο όπου γίνεται η αναφορά.
– Στο τέλος του άρθρου ως Πηγή
– Σε ένα από τα δύο σημεία να υπάρχει ενεργός σύνδεσμος