Τρεις δρόμοι, ένα μέτωπο: Η στρατηγική Ευρώπης, Ρωσίας και ΗΠΑ για την Ουκρανία – Πού στοχεύουν

Η σύγκρουση στην Ουκρανία αποτελεί το κεντρικό σημείο έντασης ανάμεσα σε τρεις δρόμους πολιτικής και στρατηγικής: της Ευρώπης, της Ρωσίας και των ΗΠΑ. Καθώς η στρατηγική Ευρώπης, Ρωσίας και ΗΠΑ για την Ουκρανία εξελίσσεται, γίνεται σαφές ότι κάθε πλευρά στοχεύει σε διαφορετικά αποτελέσματα, που επηρεάζουν όχι μόνο την περιοχή, αλλά και την παγκόσμια ισορροπία. Το μέτωπο της Ουκρανίας είναι πλέον σημείο όπου συναντώνται συμφέροντα και επιδιώξεις τριών μεγάλων δυνάμεων, κάνοντας την ανάλυση της στρατηγικής τους απαραίτητη για την κατανόηση των μελλοντικών εξελίξεων.

Τις τελευταίες ημέρες, η ουκρανική κρίση έχει φτάσει σε νέο σημείο έντασης, με στρατιωτικές ανακατατάξεις, διπλωματικά σχήματα και αυξανόμενο διεθνές ενδιαφέρον.

Στην Αλάσκα πραγματοποιήθηκε σύνοδος κορυφής μεταξύ Τραμπ και Πούτιν που ολοκληρώθηκε χωρίς συμφωνία ανακωχής. Ωστόσο, οι ΗΠΑ πρότειναν ένα πλάνο που θα παρέχει στην Ουκρανία εγγυήσεις ασφάλειας τύπου NATO, χωρίς ωστοσο πλήρη ένταξη στο ΝΑΤΟ. Ως απάντηση, ο Ζελένσκι ετοιμάζεται να συναντηθεί τη Δευτέρα (18/8) με τον Τραμπ στη Ουάσινγκτον, ενισχύοντας την προσπάθεια διασφάλισης αμερικανικής υποστήριξης.

Μάλιστα, Ευρωπαίοι ηγέτες και ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ θα συνοδεύσουν τον Ουκρανό πρόεδρο Βολοντίμιρ Ζελένσκι στη συνάντηση με τον Αμερικανό πρόεδρο στον Λευκό Οίκο.

Με συνεχόμενες ξεχωριστές τους ανακοινώσεις σήμερα το μεσημέρι, η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, ο Γερμανός καγκελάριος Φρίντριχ Μερτς, ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν, η Ιταλίδα πρωθυπουργός Τζόρτζια Μελόνι, ο Φινλανδός πρόεδρος Αλεξάντερ Στουμπ, ο Βρετανός πρωθυπουργός Κιρ Στάρμερ, ανακοίνωσαν ότι θα μεταβούν στην Ουάσινγκτον για να λάβουν μέρος στη συνάντηση αυτή που έρχεται στον απόηχο της συνόδου κορυφής του Τραμπ με τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν.

Αξίζει να σημειωθεί πως η αμερικανική κυβέρνηση προωθεί ακόμη και τριμερή σύνοδο ως την Παρασκευή (22/8), με τη συμμετοχή – αυτή τη φορά – και του Ουκρανού προέδρου.

Οι Ευρωπαίοι ηγέτες δήλωσαν ότι είναι «έτοιμοι να συνεργαστούν με τον πρόεδρο των ΗΠΑ Τραμπ και τον Ουκρανό πρόεδρο Ζελένσκι για μια τριμερή σύνοδο κορυφής με ευρωπαϊκή υποστήριξη», σε ανακοίνωση που εξέδωσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή το Σάββατο.

Προθέσεις ανά περιοχή

ΗΠΑ

Οι ΗΠΑ, υπό την προεδρία Τραμπ, επιδιώκουν να μεσολαβήσουν για μια ειρηνευτική συμφωνία, χωρίς να εγγυώνται πλήρη ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ. Παράλληλα, συνάφθηκε σημαντική συμφωνία για την εκμετάλλευση ουκρανικών κοιτασμάτων, αναλαμβάνοντας μακροπρόθεσμη οικονομική συμμετοχή.

Ρωσία

Η Μόσχα επιμένει σε «ειρήνη με τίμημα», δηλαδή αναγνώριση της Κριμαίας, αποκέντρωση ή αυτονομία περιοχών στο ανατολικό τμήμα της Ουκρανίας, καθώς και καθορισμό της γλωσσικής πολιτικής. Ο Ζελένσκι απέρριψε αυτές τις προτάσεις ως επικίνδυνες και αντισυνταγματικές.

Ευρώπη

Οι ευρωπαϊκές ηγεσίες έχουν αντιταχθεί σε ειρήνη χωρίς ουκρανική συμμετοχή και έχουν επιβεβαιώσει την αυτονομία της Ουκρανίας να αποφασίζει το μέλλον της. Σε επίπεδο δράσης, υλοποιούνται πρωτοβουλίες όπως η Συμμαχία των Προθύμων (coalition of the willing), με υποστήριξη σε στρατιωτικές και οικονομικές εγγυήσεις, και η ευρωστρατηγική αναβάθμιση Readiness 2030 με στόχο την ανάληψη μεγαλύτερης αυτονομίας αντί της εξάρτησης από τις ΗΠΑ.

Η κύρια χώρα εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης που αντιτίθεται ή καθυστερεί την επιβολή κυρώσεων στη Ρωσία είναι η Ουγγαρία. Ο πρωθυπουργός της Ουγγαρίας, Βίκτορ Όρμπαν, είναι ο βασικός αντίπαλος των κυρώσεων κατά της Ρωσίας εντός της Ε.Ε, καθώς:

• Μπλοκάρει συστηματικά νέες δέσμες κυρώσεων ή τις αποδυναμώνει πριν συμφωνηθούν.
• Διατηρεί διπλωματικές και οικονομικές σχέσεις με τη Μόσχα, ειδικά στον ενεργειακό τομέα.
• Το 2023-2024 καθυστέρησε την έγκριση νέου πακέτου στρατιωτικής βοήθειας στην Ουκρανία και την αποδέσμευση χρηματοδότησης από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ειρήνης.

Ανταλλαγή εδαφών και πολιτικές εγγυήσεις: Οι βασικοί άξονες της ρωσικής πρότασης ειρήνης

Η Ρωσία θα παραχωρήσει μικρές περιοχές της κατεχόμενης Ουκρανίας και το Κίεβο θα παραχωρήσει τμήματα των ανατολικών εδαφών του, τα οποία η Μόσχα δεν κατάφερε να καταλάβει, σύμφωνα με τις ειρηνευτικές προτάσεις που συζητήθηκαν από τον Βλαντιμίρ Πούτιν της Ρωσίας και τον Ντόναλντ Τραμπ στη σύνοδο κορυφής τους στην Αλάσκα, σύμφωνα με πηγές που ενημερώθηκαν για τις προθέσεις της Μόσχας.

Η πληροφορία αυτή ήρθε στο φως την επομένη της συνάντησης του Τραμπ και του Πούτιν σε αεροπορική βάση στην Αλάσκα — η πρώτη συνάντηση μεταξύ προέδρου των ΗΠΑ και του Ρώσου ηγέτη από πριν την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία, σύμφωνα με το Reuters.

Αν και η σύνοδος κορυφής δεν κατάφερε να εξασφαλίσει την κατάπαυση του πυρός που –όπως δήλωσε– επιθυμούσε, ο Τραμπ ανέφερε σε συνέντευξή του στο Fox News ότι ο ίδιος και ο Πούτιν συζήτησαν για μεταβιβάσεις εδαφών και εγγυήσεις ασφαλείας για την Ουκρανία και ότι είχαν «σε μεγάλο βαθμό συμφωνήσει».

«Νομίζω ότι είμαστε αρκετά κοντά σε μια συμφωνία», είπε, προσθέτοντας: «Η Ουκρανία πρέπει να συμφωνήσει. Ίσως πουν ‘όχι’».

Δεν ήταν αμέσως σαφές αν οι προτάσεις του Πούτιν ήταν μια αρχική κίνηση, που θα μπορούσε να χρησιμεύσει ως αφετηρία για διαπραγματεύσεις, ή κάτι πιο κοντά σε μια τελική προσφορά που δεν επιδέχεται συζήτηση.

Ουκρανικό έδαφος για ειρήνη

Με μια πρώτη ματιά, τουλάχιστον ορισμένα από τα αιτήματα θα παρουσιάσουν τεράστιες προκλήσεις για την ηγεσία της Ουκρανίας να τα αποδεχθεί.

Η πρόταση του Πούτιν αποκλείει την κατάπαυση του πυρός μέχρι να επιτευχθεί μια συνολική συμφωνία, κάτι που μπλοκάρει ένα βασικό αίτημα του Ζελένσκι, καθώς η χώρα του δέχεται καθημερινά επιθέσεις από ρωσικά drones και βαλλιστικούς πυραύλους.

Σύμφωνα με την προτεινόμενη ρωσική συμφωνία, το Κίεβο θα αποχωρούσε πλήρως από τις ανατολικές περιοχές του Ντονέτσκ και του Λουχάνσκ, σε αντάλλαγμα για τη ρωσική δέσμευση να παγώσει τις γραμμές του μετώπου στις νότιες περιοχές της Χερσώνα και της Ζαπορίζια, σύμφωνα με τις πηγές.

Η Ουκρανία έχει ήδη απορρίψει οποιαδήποτε αποχώρηση από ουκρανικό έδαφος, όπως η περιοχή του Ντονέτσκ, όπου οι δυνάμεις της είναι οχυρωμένες και η οποία, σύμφωνα με το Κίεβο, αποτελεί κρίσιμη αμυντική δομή για την αποτροπή ρωσικών επιθέσεων σε βάθος του ουκρανικού εδάφους.

Η Ρωσία θα ήταν διατεθειμένη να επιστρέψει σχετικά μικρές εκτάσεις ουκρανικού εδάφους που έχει καταλάβει στις βόρειες περιοχές Σούμι και βορειοανατολικά του Χάρκοβο, σύμφωνα με τις πηγές.

Η Ρωσία κατέχει τμήματα των περιοχών Σούμι και Χάρκοβο συνολικής έκτασης περίπου 440 τετραγωνικών χιλιομέτρων, σύμφωνα με το πρόγραμμα χαρτογράφησης του πεδίου μάχης Deep State της Ουκρανίας. Η Ουκρανία ελέγχει περίπου 6.600 τετραγωνικά χιλιόμετρα του Ντονμπάς, που περιλαμβάνει τις περιοχές Ντονέτσκ και Λουγκάνσκ και διεκδικείται από τη Ρωσία. Αν και οι Αμερικανοί δεν το έχουν δηλώσει ρητά, οι πηγές ανέφεραν ότι γνώριζαν ότι ο Ρώσος ηγέτης επιδίωκε επίσης – τουλάχιστον – την επίσημη αναγνώριση της ρωσικής κυριαρχίας επί της Κριμαίας, την οποία η Μόσχα κατέλαβε από την Ουκρανία το 2014.

Δεν ήταν σαφές αν αυτό σήμαινε αναγνώριση από την κυβέρνηση των ΗΠΑ ή, για παράδειγμα, από όλες τις δυτικές δυνάμεις και την Ουκρανία. Το Κίεβο και οι ευρωπαίοι σύμμαχοί του απορρίπτουν την επίσημη αναγνώριση της κυριαρχίας της Μόσχας στη χερσόνησο.

Είπαν ότι ο Πούτιν θα περίμενε επίσης την άρση τουλάχιστον ορισμένων από τις κυρώσεις που έχουν επιβληθεί στη Ρωσία. Ωστόσο, δεν μπόρεσαν να απαντήσουν αν αυτό ισχύει τόσο για τις αμερικανικές όσο και για τις ευρωπαϊκές κυρώσεις.

Ευρωπαίοι ηγέτες δήλωσαν ότι ο Τραμπ συζήτησε τις εγγυήσεις ασφάλειας για την Ουκρανία κατά τη διάρκεια της συνομιλίας τους το Σάββατο και επίσης έθεσε την ιδέα μιας εγγύησης τύπου «Άρθρο 5» εκτός της στρατιωτικής συμμαχίας του ΝΑΤΟ. Το ΝΑΤΟ θεωρεί οποιαδήποτε επίθεση εναντίον ενός από τα 32 μέλη του ως επίθεση εναντίον όλων, σύμφωνα με τη ρήτρα του Άρθρου 5. Η ένταξη στην Ατλαντική Συμμαχία είναι ένας στρατηγικός στόχος για το Κίεβο, ο οποίος είναι κατοχυρωμένος στο σύνταγμα της χώρας.

Η Ρωσία θα απαιτούσε επίσης επίσημο καθεστώς για τη ρωσική γλώσσα σε τμήματα της Ουκρανίας ή σε ολόκληρη τη χώρα, καθώς και το δικαίωμα της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας να λειτουργεί ελεύθερα, ανέφεραν οι πηγές. Η υπηρεσία ασφαλείας της Ουκρανίας κατηγορεί την εκκλησία που συνδέεται με τη Μόσχα ότι υποθάλπει τον πόλεμο της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας, διαδίδοντας φιλορωσική προπαγάνδα και φιλοξενώντας κατασκόπους, κάτι που αρνείται η εκκλησία, η οποία δηλώνει ότι έχει διακόψει τους κανονικούς δεσμούς με τη Μόσχα. Η Ουκρανία έχει ψηφίσει νόμο που απαγορεύει τις θρησκευτικές οργανώσεις που συνδέονται με τη Ρωσία, στις οποίες θεωρεί ότι ανήκει και η εκκλησία. Ωστόσο, δεν έχει αρχίσει ακόμη να εφαρμόζει την απαγόρευση.