Πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν: Πώς επηρεάζεται από τα συνεχή ισραηλινά χτυπήματα στις εγκαταστάσεις εμπλουτισμού ουρανίου

Οι πρωτοφανείς ισραηλινές επιθέσεις στο Ιράν είχαν στον πυρήνα τους έναν δύσκολο και υψηλού κινδύνου στόχο: την εξάλειψη του αμφιλεγόμενου πυρηνικού προγράμματος της ασιατικής χώρας.

Στο στόχαστρο των ισραηλινών ένοπλων δυνάμεων (IDF) βρέθηκαν τρεις βασικές εγκαταστάσεις εμπλουτισμού ουρανίου – Νατάνζ, Ισφαχάν και Φορντό –, καθώς και ένας αριθμός κορυφαίων Ιρανών επιστημόνων που ασχολούνται με την πυρηνική έρευνα και ανάπτυξη.

Η έκταση των ζημιών που έχουν προκληθεί αρχίζει να γίνεται ορατή μέσα από δορυφορικές εικόνες και αναλύσεις ειδικών συγκλίνουν ότι οι επιθέσεις είχαν σημαντικό αντίκτυπο σε τουλάχιστον δύο από τις πυρηνικές εγκαταστάσεις.

Πολλά στοιχεία παραμένουν ασαφή, καθώς η πιο ευαίσθητη πυρηνική υποδομή του Ιράν είναι θαμμένη βαθιά κάτω από το έδαφος, ενώ οι δύο πλευρές έδωσαν προβλέψιμα αντικρουόμενες εκτιμήσεις: Ένας Ισραηλινός στρατιωτικός αξιωματούχος δήλωσε ότι οι επιθέσεις στις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν στο Νατάνζ και το Ισφαχάν μπόρεσαν να τις βλάψουν «σημαντικά», αλλά το Ιράν ισχυρίζεται ότι η ζημιά στις εγκαταστάσεις ήταν περιορισμένη.

«Η αλυσίδα πυρηνικής παραγωγής και εφοδιασμού έχει διαταραχθεί», επισημαίνει στο CNN ο Αλί Βαέζ, διευθυντής του Προγράμματος για το Ιράν της δεξαμενής σκέψης International Crisis Group, υπογραμμίζοντας τη σημασία κάθε στοχευμένης εγκατάστασης που εμπλέκεται στην πολύπλοκη ακολουθία διαδικασιών που απαιτούνται για τη δημιουργία ενός πυρηνικού όπλου.

«Αυτή η αλυσίδα έχει πλέον σπάσει, όμως θα μπορούσε να αποκατασταθεί σε λίγους μήνες, καθώς το Ιράν διαθέτει τόσο την τεχνογνωσία όσο και το υλικό που απαιτείται γι’ αυτό», προειδοποίησε ο Βαέζ.

Νατάνζ

Οι αρχικές εκτιμήσεις δείχνουν ότι οι επιθέσεις του Ισραήλ στις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν στο Νατάνζ ήταν ιδιαίτερα αποτελεσματικές, ξεπερνώντας κατά πολύ τις επιφανειακές ζημιές σε εξωτερικές κατασκευές και διακόπτοντας την ηλεκτρική ενέργεια στα υπόγεια επίπεδα όπου φιλοξενούνται οι φυγοκεντρητές που χρησιμοποιούνται για τον εμπλουτισμό ουρανίου, δήλωσαν στο CNN υπό καθεστώς ανωνυμίας δύο Αμερικανοί αξιωματούχοι.

Οι βομβαρδισμοί κατέστρεψαν το υπέργειο τμήμα του εργοστασίου εμπλουτισμού καυσίμων της Νατάνζ, μιας εκτεταμένης εγκατάστασης που λειτουργεί από το 2003 και όπου το Ιράν εμπλουτίζει ουράνιο σε καθαρότητα έως και 60%, σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Ατομικής Ενέργειας (IAEA).

Δορυφορικές εικόνες, που ελήφθησαν πριν και μετά τις επιθέσεις, φαίνεται να δείχνουν τουλάχιστον δύο κτίρια να έχουν πληγεί σοβαρά. Δεν είναι σαφές τι στέγαζαν. Η ηλεκτρική υποδομή στο Νατάνζ -συμπεριλαμβανομένου του κύριου κτιρίου παροχής ηλεκτρικού ρεύματος, καθώς και των γεννητριών έκτακτης ανάγκης και εφεδρικών γεννητριών- καταστράφηκε επίσης, ανέφερε ο IAEA. Αυτή η πτυχή της επιχείρησης είναι κρίσιμη, καθώς μεγάλο μέρος των εγκαταστάσεων του Νατάνζ είναι βαριά οχυρωμένο και υπόγειο. Η διακοπή της ηλεκτροδότησης σε αυτά τα τμήματα των εγκαταστάσεων είναι ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για να επηρεαστεί ο υπόγειος εξοπλισμός και τα μηχανήματα.

Δεν φαίνεται ότι το Ισραήλ μπόρεσε να προκαλέσει άμεση ζημιά σε αυτά τα υπόγεια τμήματα του εργοστασίου, ανέφερε ο IAEA, όμως η διακοπή ρεύματος μπορεί να προκάλεσε ζημιές στους φυγοκεντρητές που βρίσκονται τοποθετημένοι εκεί».

Οι φυγοκεντρητές είναι μηχανές που μπορούν να εμπλουτίσουν ουράνιο περιστρέφοντας το αέριο σε υψηλές ταχύτητες. «Αυτές είναι μηχανές που περιστρέφονται με την ταχύτητα του φωτός, αν απενεργοποιηθούν ξαφνικά, μερικές από αυτές μπορεί να εκραγούν ή να υποστούν ανεπανόρθωτη ζημιά», εξηγεί ο Βαέζ.

Η εγκατάσταση του Νατάνζ διαθέτει έξι υπέργεια κτίρια και τρία υπόγεια κτίρια, δύο εκ των οποίων μπορούν να χωρέσουν ίσως και 50.000 φυγοκεντρητές, σύμφωνα με ειδικούς.

Προς το παρόν δεν φαίνεται να υπάρχει κάποια επίπτωση από διαρροή ραδιενέργειας. «Το επίπεδο ραδιενέργειας εκτός των εγκαταστάσεων του Νατάνζ παρέμεινε αμετάβλητο και σε κανονικά επίπεδα», αναφέρει ο IAEA, προσθέτοντας ωστόσο ότι «λόγω των πληγμάτων, θα υπάρχει ραδιενεργή και χημική μόλυνση εντός των εγκαταστάσεων στο Νατάνζ, όμως σε επίπεδα που μπορούν να είναι διαχειρίσιμα».

Ισφαχάν

Αυτή η εγκατάσταση στο κεντρικό Ιράν κατασκευάστηκε με την υποστήριξη της Κίνας και ξεκίνησε τη λειτουργία της το 1984. Σύμφωνα με αναλυτές, στο συγκρότημα απασχολούνται περίπου 3.000 επιστήμονες και υπάρχουν βάσιμες υποψίες ότι αποτελεί το κέντρο του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν.

Η έκταση της ζημιάς στον πυρηνικό σταθμό του Ισφαχάν είναι πιο δύσκολο να εκτιμηθεί, με αντικρουόμενους τους ισχυρισμούς που εμφανίζονται από το Ισραήλ και το Ιράν.

Ο ΙΑΕΑ ανακοίνωσε ότι τέσσερα κρίσιμα κτίρια της εγκατάστασης υπέστησαν ζημιές. Αντίθετα, ο Μπεχρούζ Καμαλβάντι, εκπρόσωπος του Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας του Ιράν, δήλωσε ότι οι ζημιές στην εγκατάσταση – το μεγαλύτερο πυρηνικό ερευνητικό συγκρότημα του Ιράν – ήταν περιορισμένες, όπου μόνο υπόστεγο έπιασε φωτιά.

Δορυφορικές φωτογραφίες του χώρου έδειξαν σαφείς ζημιές σε τρία κτίρια στο συγκρότημα. Το τέταρτο που ανέφερε ο ΙΑΕΑ δεν ήταν άμεσα ορατό στις εικόνες.

Ακόμη λιγότερο προφανές είναι τι υλικές επιπτώσεις είχαν οι ζημιές. Ο Καμαλβάντι διαβεβαίωσε ότι ο εξοπλισμός των δύο εγκαταστάσεων – Νατάνζ και Ισφαχάν – είχε μετακινηθεί εν αναμονή των επιθέσεων.

Φορντό

Η εγκατάσταση εμπλουτισμού ουρανίου στο Φορντό είναι ένας πολύ δύσκολος στόχος να χτυπηθεί.  Το εργοστάσιο είναι θαμμένο βαθιά κάτω από τα βουνά κοντά στην ιερή πόλη Κομ  στο βόρειο Ιράν, και στεγάζει προηγμένους φυγοκεντρητές που χρησιμοποιούνται για τον εμπλουτισμό ουρανίου σε υψηλούς βαθμούς καθαρότητας.

Το Ισραήλ στόχευσε την εγκατάσταση κατά τη διάρκεια των επιθέσεών του, όμως ο ΙΑΕΑ δήλωσε ότι δεν επηρεάστηκε ιδιαίτερα, ενώ ούτε οι IDF ισχυρίστηκαν ότι προκλήθηκαν σημαντικές ζημιές εκεί. Οι δορυφορικές εικόνες που δημοσιεύτηκαν φαίνεται να υποστηρίζουν αυτές τις εκτιμήσεις.

Το 2023, ο Διεθνής Οργανισμός Ατομικής Ενέργειας επιβεβαίωσε στο Φορντό βρέθηκαν σωματίδια ουρανίου εμπλουτισμένα σε καθαρότητα 83,7%, κάτι που πλησιάζει τα επίπεδα εμπλουτισμού 90% που απαιτούνται για την κατασκευή πυρηνικής.

«Αν το Φορντό παραμείνει λειτουργικό, οι επιθέσεις του Ισραήλ μπορούν να επιβραδύνουν ελάχιστα την πορεία του Ιράν προς την κατασκευή της βόμβας», σχολίασε ο Τζέιμς Άκτον, συνδιευθυντής του Προγράμματος Πυρηνικής Πολιτικής στο Carnegie Endowment for International Peace, προσθέτοντας ότι οι ισραηλινοί βομβαρδισμοί ίσως καταφέρουν να καταστρέψουν την είσοδο των εγκαταστάσεων, όμως η καταστροφή των μεγάλων υπόγειων εγκαταστάσεων στο Φορντό θα είναι ένα πάρα πολύ δύσκολο έργο για τις IDF.

Πηγή: CNN