Νόμπελ Χημείας 2021: Σε δύο επιστήμονες που βοήθησαν τη Χημεία να γίνει πιο «πράσινη»

Tο Νόμπελ Χημείας 2021 απονέμεται στους Benjamin List και David W.C. MacMillan «για την ανάπτυξη ασύμμετρης οργανοκατάλυσης».

BREAKING NEWS:
The 2021 #NobelPrize in Chemistry has been awarded to Benjamin List and David W.C. MacMillan “for the development of asymmetric organocatalysis.” pic.twitter.com/SzTJ2Chtge

— The Nobel Prize (@NobelPrize) October 6, 2021

Οι δύο επιστήμονες έχουν αναπτύξει ένα νέο και ευρηματικό εργαλείο για τη δημιουργία μορίων: την οργανοκατάλυση. Οι χρήσεις του περιλαμβάνουν έρευνα σε νέα φαρμακευτικά προϊόντα, ενώ έχει επίσης βοηθήσει να γίνει η χημεία πιο πράσινη.

Οι ερευνητές πίστευαν από καιρό ότι υπήρχαν μόνο δύο τύποι καταλυτών: μέταλλα και ένζυμα. Ανεξάρτητα ο ένας από τον άλλο, οι βραβευθέντες Benjamin List και David MacMillan ανέπτυξαν έναν τρίτο τύπο – ασύμμετρη οργανοκατάλυση – που βασίζεται σε μικρά οργανικά μόρια.

Ο Benjamin List, από το γερμανικό Ινστιτούτο Max-Planck, αναρωτήθηκε αν όντως ήταν απαραίτητο ένα ολόκληρο ένζυμο για την απόκτηση καταλύτη. Δοκίμασε αν ένα αμινοξύ που ονομάζεται προλίνη θα μπορούσε να καταλύσει μια χημική αντίδραση. Και το πέτυχε!

Ο David MacMillan, από το Πανεπιστήμιο Princeton στις ΗΠΑ, εργαζόταν με μεταλλικούς καταλύτες που καταστρέφονταν εύκολα από την υγρασία. Αναρωτήθηκε αν θα μπορούσε να αναπτύξει έναν πιο ανθεκτικό τύπο καταλύτη χρησιμοποιώντας απλά οργανικά μόρια. Ένα από αυτά αποδείχθηκε εξαιρετικό στην ασύμμετρη κατάλυση.

Η ανακάλυψη αυτή – ασύμμετρη οργανοκατάλυση – για την οποία τους απονεμήθηκε το Νόμπελ Χημείας του 2021, ανέβασε τη μοριακή κατασκευή σε ένα εντελώς νέο επίπεδο. Δεν έκανε μόνο τη χημεία πιο πράσινη, αλλά επίσης διευκόλυνε πολύ την παραγωγή ασύμμετρων μορίων.

Η οργανοκατάλυση έχει αναπτυχθεί με εκπληκτική ταχύτητα. Χρησιμοποιώντας αυτές τις αντιδράσεις, οι ερευνητές μπορούν πλέον να κατασκευάσουν πιο αποτελεσματικά οτιδήποτε από νέα φαρμακευτικά προϊόντα έως μόρια που μπορούν να αιχμαλωτίσουν το φως στα ηλιακά κύτταρα.

Με την απονομή του Νόμπελ Χημείας ολοκληρώθηκε σήμερα ο κύκλος των ανακοινώσεων των αμιγώς επιστημονικών Νόμπελ για το 2021.

Το Νόμπελ Χημείας 2020 είχε απονεμηθεί σε δύο γυναίκες, τις Emmanuelle Charpentier και Jennifer Doudna για την «ανάπτυξη μιας μεθόδου επεξεργασίας γονιδιώματος».

Το Νόμπελ Χημείας στην Ιστορία

• Από το 1901 έως το 2020 απονεμήθηκαν 112 Νόμπελ Χημείας.
• 63 βραβεία χημείας έχουν δοθεί σε έναν μόνο βραβευμένο.
• Σε 7 γυναίκες έχει απονεμηθεί το βραβείο χημείας μέχρι τώρα, στις δύο από αυτές το 2020, ενώ άλλες 2 ανήκουν στην ίδια οικογένεια: Οι Κιουρί έκαναν τα Νόμπελ να μοιάζουν οικογενειακή υπόθεση!
• Όχι μόνο το ζεύγος Πιέρ και Μαρί Κιουρί μοιράστηκαν το Νόμπελ Φυσικής το 1903, αλλά η Μαρί Κιουρί πήρε μόνη της το Νόμπελ Χημείας το 1911. Η μεγαλύτερη κόρη τους Ιρέν Ζολιό-Κιουρί πήρε το Νόμπελ Χημείας το 1935, μαζί με τον σύζυγο της Φρεντερίκ Ζολιό. Αλλά και η μικρότερη κόρη, Έβα Κιουρί, πήρε το Νόμπελ Ειρήνης εκ μέρους της Unicef το 1965.
• 1 άτομο, ο Frederick Sanger, έχει βραβευθεί δύο φορές με το βραβείο χημείας, το 1958 και το 1980.
• Ο νεότερος Νομπελίστας Χημείας ήταν 35 ετών (ο Φρεντερίκ Ζολιό το 1935, μαζί με τη γυναίκα του Ιρέν Ζολιό-Κιουρί)
• Ο γηραιότερος Νομπελίστας Χημείας ήταν 97 ετών (ο John B. Goodenough το 2019, ο οποίος κατέχει και το ρεκόρ προχωρημένης ηλικίας για όλες τις κατηγορίες Νόμπελ).