Η Ευρώπη εξακολουθεί να μην θέλει να πληρώσει για να σώσει την Ουκρανία

«Έχουμε μια απλή επιλογή, ή χρήματα σήμερα ή αίμα αύριο. Και δεν μιλάω μόνο για την Ουκρανία. Μιλάω για την Ευρώπη», ​​δήλωνε ο πρωθυπουργός της Πολωνίας Ντόναλντ Τουσκ καθώς προσερχόταν την περασμένη Πέμπτη (18/12) σε μια από τις πιο σημαντικές συνόδους κορυφής της Ευρωπαϊκής Ένωσης τα τελευταία χρόνια.

Το επιχείρημα του Τουσκ ήταν ότι η ελευθερία των Ευρωπαίων διακυβεύεται στα λασπωμένα πεδία των μαχών της Ουκρανίας: οι χώρες της ΕΕ μπορούν είτε να πληρώσουν για να σταματήσουν εκεί τον Βλαντίμιρ Πούτιν, είτε να πολεμήσουν όταν τα στρατεύματά του εισβάλουν στην Ευρώπη.

Το δίλημμα του Τουσκ — χρήματα ή θύματα — εκθέτει ανάγλυφα τη σύγκρουση που εξελίσσεται στους κόλπους της ΕΕ για τον βαθμό υποστήριξης της Ουκρανίας. Τι ακριβώς είναι τελικά πρόθυμα να συνεισφέρουν τα 27 μέλη του μπλοκ για να σώσουν την Ουκρανία;

Η πρόσφατη σύνοδος κορυφής στις Βρυξέλλες προσέφερε μια απάντηση: δανεικά χρήματα.

Οι ηγέτες της ΕΕ κατέληξαν σε συμφωνία για δανεισμό 90 δισεκατομμυρίων ευρώ από τις χρηματοπιστωτικές αγορές, ώστε η Ουκρανία να μπορέσει να σταθεί τα επόμενα δύο χρόνια. «Δεσμευθήκαμε, τα καταφέραμε», καυχήθηκε ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Αντόνιο Κόστα.

Το μοτίβο είναι σαφές: Ένα διχασμένο μπλοκ ευρωπαϊκών κρατών διαφωνούσε για μήνες δημόσια και κατ’ ιδίαν για το ποιος θα έπρεπε να πληρώσει τον λογαριασμό, και πιθανότατα δεν έχει ακόμη διευθετηθεί.

Από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και μετά, η Ευρώπη βασίζεται στην αμερικανική στρατιωτική ισχύ για την άμυνά της. Από τον Φεβρουάριο του 2022, όταν ξεκίνησε η ρωσική εισβολή, βασίζεται σε αμερικανικά χρήματα για την άμυνα της Ουκρανίας. Μετά την επιστροφή του Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο και τον τερματισμό της αμερικανικής χρηματοδότησης φέτος, οι Ευρωπαίοι αύξησαν τη συνεισφορά τους – αλλά όχι αρκετά για να καλύψουν το κενό. Η ΕΕ θα έπρεπε να βρει άλλη πηγή για να συγκεντρώσει χρήματα για την Ουκρανία.

Ο Γερμανός καγκελάριος Φρίντριχ Μερτς και η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν είχαν εντοπίσει μια πηγή για μετρητά: να χρησιμοποιήσουν τα παγωμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία που βρίσκονταν σε ένα βελγικό χρηματοπιστευτικό ίδρυμα. Πέρασαν τους τελευταίους δύο μήνες προσπαθώντας να πείσουν τους συναδέλφους τους στην ΕΕ να συμφωνήσουν με το σχέδιό τους να χρησιμοποιήσουν τα παγωμένα κεφάλαια της Μόσχας για ένα τεράστιο δάνειο προς την Ουκρανία.

Όμως ο πρωθυπουργός του Βελγίου Μπαρτ ντε Βέβερ αρνήθηκε, φοβούμενος νομικές ενέργειες και άλλα αντίποινα από τον Πούτιν εάν τα κυρίαρχα περιουσιακά στοιχεία επαναχρησιμοποιούνταν για να βοηθήσουν το Κίεβο.

Παράλληλα, καταρτιζόταν αθόρυβα ένα σχέδιο Β. Όταν ο Ντε Βέβερ απέρριψε ξανά την ιδέα της χρήσης των ρωσικών περιουσιακών στοιχείων, ο Μερτς υποχώρησε και κέρδισε την υποστήριξη της τελευταίας στιγμής στο τραπέζι της συνόδου κορυφής η εφεδρική επιλογή για χρήση κοινού δανεισμού από την ΕΕ.

Σύμφωνα με αυτό το σχέδιο, ο δανεισμός θα είναι εγγυημένος από τον προϋπολογισμό της ΕΕ, ο οποίος χρηματοδοτείται από τα κράτη μέλη. Τελικά, τα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για την αποπληρωμή αυτού του δανείου, αν και αυτό δεν είναι ακόμη σαφές.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το Κίεβο χρειάζεται τα χρήματα. Σύμφωνα με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, η Ουκρανία θα αντιμετωπίσει έλλειμμα χρηματοδότησης ύψους 72 δισεκατομμυρίων ευρώ το επόμενο έτος.

Το Ινστιτούτο του Κιέλου παρακολουθεί την οικονομική στήριξη προς την Ουκρανία από την έναρξη του πολέμου το 2022. Η τελευταία του ενημέρωση αποκαλύπτει τα κενά που αφήνουν τα ευρωπαϊκά έθνη στα οικονομικά του Κιέβου. Αναλυτές του ιδρύματος ανέφεραν ότι οι κατανομές βοήθειας το 2025 ενδέχεται να είναι μειωμένες στο χαμηλότερο επίπεδό τους από το ξέσπασμα του πολέμου και ότι είναι πολύ πιθανό να μην ανταποκρίνονται στις ανάγκες για να καλυφθεί το κενό που άφησε η αποχώρηση των ΗΠΑ.

Ταυτόχρονα, η κατανομή των συνεισφορών μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών διευρύνθηκε. Μπορεί η Γαλλία, η Γερμανία και το Ηνωμένο Βασίλειο να αύξησαν σημαντικά τη συμβολή τους στην Ουκρανία, όμως οι σκανδιναβικές χώρες όπως η Σουηδία, η Νορβηγία και η Δανία παρέμειναν πολύ μπροστά όσον αφορά τα ποσοστά του ΑΕΠ που δαπανούν.

Ωστόσο, άλλες χώρες όπως η Ιταλία και η Ισπανία «συνέβαλαν ελάχιστα», ανέφερε το Ινστιτούτο του Κιέλου. Οι χώρες του Νότου της ΕΕ ενώθηκαν με το Βέλγιο στην αντίθεσή τους στο σχέδιο δανείων για επανορθώσεις, ενώ η Γερμανία και οι Σκανδιναβικές χώρες πίεσαν σθεναρά για την έγκρισή του.

Σύμφωνα με τους όρους της τελικής συμφωνίας της συνόδου κορυφής, η Ουγγαρία, η Τσεχία και η Σλοβακία δεν θα συμμετέχουν καθόλου στο σχέδιο χρηματοδότησης της Ουκρανίας. Μια ΕΕ 27 κρατών μελών μετατράπηκε σε μια ομάδα 24 κρατών μελών.

Οι χώρες της ΕΕ, τουλάχιστον στα χαρτιά, αντιπροσωπεύουν μια οικονομική υπερδύναμη σε σύγκριση με τη Ρωσία. Το συνολικό ΑΕΠ των 27 χωρών της ΕΕ ανέρχεται σε 18 τρισεκατομμύρια ευρώ, ενώ το ΑΕΠ της Ρωσίας είναι 2 τρισεκατομμύρια ευρώ.

Ακόμα και χωρίς να συμπεριληφθούν η Νορβηγία και το Ηνωμένο Βασίλειο, οι Ευρωπαίοι σύμμαχοι της Ουκρανίας έχουν τους πόρους για να αντιπαρατεθούν με τον Πούτιν, αν πραγματικά το θέλουν.

Ίσως το πιο ανησυχητικό για τους συμμάχους της Ουκρανίας είναι ότι οι ψηφοφόροι σε ορισμένες από τις μεγαλύτερες οικονομίες της ΕΕ φαίνεται να χάνουν το ενδιαφέρον τους. Μια δημοσκόπηση του POLITICO σε 10.000 άτομα σε πέντε δυτικές χώρες διαπίστωσε ότι οι ερωτηθέντες στη Γερμανία και τη Γαλλία ήταν πιο απρόθυμοι να συνεχίσουν να χρηματοδοτούν την Ουκρανία από ό,τι έδειξαν αντίστοιχες έρευνες στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Στη Γερμανία, το 45% δήλωσε ότι θα υποστήριζε τη μείωση της οικονομικής βοήθειας προς το Κίεβο, ενώ μόλις το 20% δήλωσε ότι ήθελε να αυξήσει την οικονομική βοήθεια. Στη Γαλλία, το 37% ήθελε να δώσει λιγότερα και το 24% θα προτιμούσε να δώσει περισσότερα.

Αντιμέτωποι με τις εσωτερικές της διαιρέσεις, η ΕΕ επέλεξε την ευκολότερη απάντηση αυτή την εβδομάδα. Και ακόμη και αυτή τελικά αποδείχθηκε πολύ δύσκολη. 

Πηγή: POLITICO