Η έκδοση ενός βιβλίου με τίτλο «Η ενηλικίωση της Ευρώπης» (Εκδόσεις Αλεξάνδρεια) έδωσε την αφορμή στην εκπομπή «Με το Πρώτο στην Ευρώπη και τον Κόσμο» του Πολυδεύκη Παπαδόπουλου να εξεταστούν όλα τα βασικά θέματα που αφορούν την ευρωπαϊκή ενοποίηση σήμερα, σαν επιτεύγματα, επιτυχίες, προκλήσεις, αποτυχίες, αλλά και ενδεχόμενα αδιέξοδα. Συνομιλητής, ήταν ο συγγραφέας του Λουκάς Τσούκαλης, Ομ. Καθηγητής του ΕΚΠΑ, Καθηγητής Ευρωπαϊκής Ενοποίησης στη Σχολή του Παρισιού Science Po και Πρόεδρος του ΕΛΙΑΜΕΠ, ο οποίος απάντησε επίσης στο εάν ο τίτλος όφειλε να περιλαμβάνει στο τέλος και ένα ερωτηματικό…
Ένα πεδίο για το αν η «Ενηλικίωση της Ευρώπης» χρειάζεται πάντως ερωτηματικό, έχει να κάνει με την πιο πρόσφατη κρίση η οποία έπληξε όχι μόνον την ΕΕ, αλλά όλη την Ευρώπη και που είναι ο πόλεμος της Ουκρανίας. Όπως και αρκετοί άλλοι αναλυτές, ο Λουκάς Τσούκαλης διερωτάται στο βιβλίο αν ο Πούτιν ακούσια σπρώχνει τους Ευρωπαίους σε μια «θέλοντας και μη μεγαλύτερη ενοποίηση». Και πράγματι, οι εταίροι επιδεικνύουν επαρκή βαθμό ενότητας στη συμπαράσταση προς την Ουκρανία και στην αντιμετώπιση της ρωσικής επιθετικότητας, καθώς επίσης και στην εξεύρεση ορισμένων κοινών παρονομαστών στην αντιμετώπιση της ενεργειακής κρίσης που δημιουργεί –αν και δεν προκαλεί εξ ολοκλήρου- ο πόλεμος. Ωστόσο, όλη αυτή η κατάσταση έχει και δυσμενείς συνέπειες για την ευρωπαϊκή ενοποίηση. Π.χ. η ενεργειακή απεξάρτηση από τη Ρωσία γίνεται με μεγάλο οικονομικό κόστος αγοράς αισθητά ακριβότερης ενέργειας από άλλους παρόχους (ΗΠΑ, Κατάρ, Νορβηγία κλπ.) ενώ έχει επηρεαστεί και η ατζέντα της πράσινης μετάβασης. Η αύξηση των στρατιωτικών εξοπλισμών των περισσότερων χωρών μελών θα επιβαρύνει τις οικονομίες τους, χωρίς απαραίτητα να διασφαλίζει την ανάπτυξη ενός ευρωπαϊκού συστήματος ασφάλειας, το οποίο αναφέρει κι ο συγγραφέας πως είναι κάτι παραπάνω από απλώς την ενίσχυση του ευρωπαϊκού πυλώνα του ΝΑΤΟ, όπως π.χ. η μεγαλύτερη συνεργασία των αμυντικών βιομηχανιών τους. Ακόμη, η υπόσχεση για ενσωμάτωση της Ουκρανίας (και επίσης Μολδαβίας και Γεωργίας) στους ενωσιακούς θεσμούς δόθηκε μεν εύκολα, αλλά στην εκπλήρωσή της φαίνεται δύσκολη και μακρινή, ενώ μπορεί να επιβραδύνει και την ήδη αργοπορούσα διεύρυνση στα Δ. Βαλκάνια. Επίσης, η ενότητα των Ευρωπαίων στη σκληρή αντιμετώπιση της Ρωσίας, πέραν της επίδρασης στην τελική έκβαση του πολέμου, είναι αναμενόμενο ότι θα φέρει μακροχρονίως πόλωση και συγκρουσιακή σχέση με μια σημαντική χώρα για την ευστάθεια της Ευρώπης. Κι όπως σημειώνει ο Λ. Τσούκαλης, « η διατήρηση της ειρήνης είναι πιο δύσκολη από το να κερδίσεις έναν πόλεμο».
Πέραν τούτων, η δημιουργία του μηχανισμού Next Generation ΕU και του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας ήταν το τελευταίο μεγάλο επίτευγμα της ΕΕ, το οποίο ήρθε να αναδιοργανώσει και να στερεώσει καλύτερα τους δύο πυλώνες που χρειάζονται για να στηθεί η γέφυρα της ΕΕ προς το μέλλον, δηλαδή την ψηφιακή και την πράσινη μετάβαση. Μάλιστα, σχεδόν αμέσως μετά την έγκριση του εν λόγω Ταμείου ορισμένες πλευρές στην ΕΕ είχαν ήδη ξεκινήσει τη συζήτηση για το αν και πως μπορεί να προβλεφθεί η συνέχιση ενός τέτοιου μηχανισμού παροχής αναπτυξιακών κεφαλαίων με κοινό δανεισμό και μετά το 2026 που προβλέπεται να λήξει το παρόν σχήμα. Και είχαν, επίσης, αντιδράσει ήδη σ’ αυτή την προοπτική οι χώρες που αποκαλούνται Frugal (Φειδωλές), αποκλείοντας μια τέτοια προοπτική, καθώς και η Γερμανία, η οποία τότε θεώρησε μια ανάλογη συζήτηση τελείως άκαιρη. Ωστόσο, το θέμα ξανατίθεται defacto από την παρούσα οικονομική συγκυρία, σε συνδυασμό με τη λεγόμενη «Inflation Reduction Act» των ΗΠΑ («Νόμο για τη Μείωση του Πληθωρισμού»). Δεν είναι όμως βέβαιο πως θα συμφωνήσουν όλοι οι εταίροι, αφενός σε μια τροποποίηση των κανόνων της Εσωτερικής Αγοράς στη κατεύθυνση μιας μορφής «βιομηχανικής πολιτικής» και αφετέρου ότι θα γίνει αποδεκτό ένα νέο/κοινό χρηματοδοτικό εργαλείο. Όμως ακόμη κι αν συμφωνηθεί ένα νέο Ταμείο, έχει κομβική σημασία αν οι πόροι του θα προέρχονται από κεφάλαια του Ταμείου Ανάκαμψης που δεν θα έχουν χρησιμοποιηθεί ή καινούργια χρήματα.
Ο συγγραφέας τονίζει στο βιβλίο πως το μεγαλύτερο μέχρι τώρα επίτευγμα της ευρωπαϊκής ενοποίησης είναι το ευρώ. Ωστόσο, κι ο ίδιος υπογραμμίζει τις ατέλειες του και τα όσα εκκρεμούν να γίνουν : -αναθεώρηση Συμφώνου Σταθερότητας –ενίσχυση οικονομικής διακυβέρνησης της ευρωζώνης, μεγαλύτερη σύγκλιση σε δημοσιονομικά/φορολογικά θέματα, θωράκιση από νέες κρίσεις όπως του 2008-2009 και του 2011-12, ολοκλήρωση της ημιτελούς τραπεζικής ένωσης, αλλά και της σχεδόν λησμονημένης ένωσης των κεφαλαιαγορών. Όμως, το ερώτημα που τέθηκε και στην εκπομπή είναι αν υπάρχει το momentum να γίνουν όλα αυτά, δεδομένης της αρνητικής παγκόσμιας οικονομικής συγκυρίας, αλλά και των προαναφερόμενων ζητημάτων της ευρωζώνης.
Καταληκτικά, ο Λουκάς Τσούκαλης ξεκαθαρίζει ότι η ΕΕ είναι ουσιαστικά ένα συνομοσπονδιακό πολιτικό σύστημα, με απλώς ορισμένα πρωτότυπα υπερεθνικά στοιχεία και κάποιες «ομοσπονδιακές πινελιές». Έτσι ρωτήθηκε αν η χρήση του όρου Ευρώπη στον ενικό γίνεται πολλές φορές καταχρηστικά («Που είναι η Ευρώπη;”, «Τι κάνουν οι Ευρωπαίοι;”) όχι μόνον από τους απλούς πολίτες, αλλά και τους πολιτικούς και τα ΜΜΕ που θα έπρεπε να γνωρίζουν καλύτερα. Και πάντως βασική προϋπόθεση για να επικρατήσει ο ενικός αποτελεί η περαιτέρω μείωση του κανόνα της ομοφωνίας στα Συμβούλια, τις Συνόδους κλπ. Όμως, κάτι τέτοιο είτε συνεπάγεται αλλαγές Συνθηκών, που σήμερα κανείς δεν μπορεί να τις φανταστεί, είτε χρήση των προβλεπόμενων μηχανισμών για ευέλικτες συνεργασίες και εν τέλει διαφορετικές ταχύτητες, που λύνουν ορισμένα αδιέξοδα, μα δημιουργούν άλλα προβλήματα για τη συνοχή της Ένωσης. Ακόμη, επειδή συχνά για λόγους ρητορικούς ή και δημαγωγικούς, πολιτικοί, αναλυτές, διανοούμενοι, δημοσιογράφοι μιλούν για έλλειψη «οραμάτων» σχετικά με την Ευρώπη, ο συγγραφέας υπενθυμίζει τη ρήση του Χέλμουτ Σμιτ που έλεγε «όποιος βλέπει οράματα να πάει στο γιατρό…» Ο ίδιος πάντως, αν και αναγνωρίζει τον ρεαλισμό αυτής της διατύπωσης, δηλώνει πως απαιτείται ένας συνδυασμός με κάποιο ιδεαλισμό για να γίνουν τα επόμενα βήματα προς την ενηλικίωση της ΕΕ. Έτσι, ο Λουκάς Τσούκαλης ρωτήθηκε στο τέλος της εκπομπής από πού θα βρεθεί η βούληση για έναν τέτοιο ιδεαλισμό. Αν τελικά θα είναι τέκνο της ανάγκης, γιατί υπάρχουν και τα ώριμα τέκνα της οργής των λαϊκιστών, όπως κι ο ίδιος επισημαίνει…
Κάνε like στη σελίδα μας στο Facebook
Ακολούθησε μας στο Twitter
Κάνε εγγραφή στο κανάλι μας στο Youtube
– Αναφέρεται ως πηγή το ertnews.gr στο σημείο όπου γίνεται η αναφορά.
– Στο τέλος του άρθρου ως Πηγή
– Σε ένα από τα δύο σημεία να υπάρχει ενεργός σύνδεσμος