Ο Διαβήτης τύπου ΙΙ ή αλλιώς ινσουλινοεξαρτώμενος διαβήτης, ή διαβήτης ενηλίκων έχει φθάσει στα όρια της πανδημίας, σε συνδυασμό με τα υψηλά επίπεδα παχυσαρκίας και την έλλειψη φυσικής άσκησης. Ο τύπος αυτός του διαβήτη χαρακτηρίζεται από μη κανονικές τιμές γλυκόζης στο αίμα και από μη κανονικό μεταβολισμό λιπιδίων οφειλόμενα στην αντίσταση στην ενέργεια της ινσουλίνης στους μύες, στο συκώτι και στο λιπώδη ιστό. Ο διαβήτης τύπου ΙΙ είναι πιο συχνός στους ηλικιωμένους και προκαλεί επιπλοκές χρόνιες, οι οποίες μπορεί να οδηγήσουν σε νεφρική ανεπάρκεια, τύφλωση και σηψαιμία, η οποία οφείλεται σε εν τω βάθει θρόμβωση οφειλόμενη κυρίως στη συνεχιζόμενη καθιστική ζωή. Η εν τω βάθει θρόμβωση είναι μια κατάσταση επικίνδυνη για την υγεία του ανθρώπου, γιατί σχηματίζονται θρόμβοι αίματος στις φλέβες, ειδικά στις φλέβες που αρδεύουν τους μύες από τις γάμπες των ποδιών. Επιπροσθέτως, τα άτομα που πάσχουν από διαβήτη τύπου ΙΙ διατρέχουν τον κίνδυνο να εμφανίσουν καρδιακή και περιφερική αγγιείτιδα και εγκεφαλικά επεισόδια. Μια ευρέως αποδεκτή εξήγηση αυτών, παρέχεται από την υψηλή κατανάλωση επεξεργασμένων τροφών με μεγάλο αριθμό θερμίδων και την ελάττωση, έως κατάργηση της φυσικής άσκησης, αποκύημα της καθιστικής ζωής που συνήθως επικρατεί στις πόλεις.
Παθοφυσιολογία του Διαβήτη τύπου ΙΙ
Ο διαβήτης τύπου ΙΙ είναι ένα ετερογενές σύνδρομο που χαρακτηρίζεται από ανωμαλίες στο μεταβολισμό των υδατανθράκων και των λιπιδίων. Τα αίτια του διαβήτη τύπου ΙΙ είναι πολυπαραγοντικά και περιλαμβάνουν γενετικά, και περιβαλλοντικά αίτια, τα οποία επηρεάζουν την λειτουργία των β-κυττάρων και των ιστών (μυικών, ηπατικών, παγκρεατικών, του λιπώδους ιστού) και την ευαισθησία της ινσουλίνης.
Η παχυσαρκία και η έλλειψη φυσικής άσκησης είναι δύο από τους πλέον σημαντικούς παράγοντες που είναι υπεύθυνοι για την ανθεκτικότητα στην ινσουλίνη που προηγείται της τελικής διάγνωσης του διαβήτη τύπου ΙΙ. Η ανθεκτικότητα στην ινσουλίνη χαρακτηρίζεται από την ελαττωματική και υποβαθμισμένη παραγωγή ενδογενούς γλυκόζης και με την εναπόθεση της γλυκόζης στους σκελετικούς μύες.. Τυπικά τα β-κύτταρα θα υποβοηθήσουν μια αύξηση της γλυκόζης στα επίπεδα της ινσουλίνης και θα παρεμποδίσουν την υπεργλυκαιμία. Δυστυχώς, και ενώ η ανθεκτικότητα της ινσουλίνης γίνεται χειρότερη και η υπεργλυκαιμία γίνεται μεγαλύτερη, η υποβοήθηση η οποία προσφέρεται από τα β-κύτταρα γίνεται συνεχώς και λιγότερο αποτελεσματική. Το αποτέλεσμα, είναι η αδυναμία να διατηρηθούν τα κανονικά επίπεδα της γλυκόζης στο αίμα. Η κατάσταση αυτή είναι μια δυσλειτουργία στα διάφορα όργανα και με την συνεχή ανθεκτικότητα της ινσουλίνης εμφανίζεται κάποια στιγμή ο διαβήτης τύπου ΙΙ.. Αν και έχει γίνει μεγάλη συζήτηση για την σωτήρια λειτουργία των β-κυττάρων, η δυσλειτουργία και η μειωμένη ευαισθησία της ινσουλίνης στη παθογένεση του διαβήτη τύπου ΙΙ, είναι γενικώς αποδεκτή.
Έτσι, και οι δύο αυτοί παράγοντες είναι σημαντικοί, αν και οι μηχανισμοί δράσης τους δεν είναι ακριβώς γνωστοί. Η πλειονότητα των ατόμων που πάσχουν από διαβήτη τύπου ΙΙ είναι παχύσαρκοι με κεντρική σπλαχνική παχύσαρκία, άρα ο λιπώδης ιστός πρέπει να παίζει σημαντικό ρόλο στην παθογένεση του διαβήτη τύπου ΙΙ, και ειδικά τα λιπαρά οξέα. Επίσης, σημαντικό είναι και το σύνδρομο του εκτοπικού λιπώδους ιστού (συνίσταται στην εναπόθεση τριγλυκεριδίων στο ήπαρ στο πάνκρεας, και στους μύες) και η λειτουργία του λιπώδους ιστού σαν ενδοκρινές όργανο (έκκριση διαφόρων λιποειδών κυτοκινών π.χ. λεπτίνης, ΤNF-Α, ρεσιστίνης, αντιπονεκτίνης, αμυλοειδούς-α), τα οποία ενάγονται για την ανθεκτικότητα της ινσουλίνης και πιθανόν για την δυσλειτουργία των β-κυττάρων. Επιπροσθέτως υπάρχουν και μερικά γονίδια τα οποία είναι υπεύθυνα για την εμφάνιση του διαβήτη τύπου ΙΙ, όπως ο insulin receptor sub- strate-1,6.2,o peroxisome-proliferator-activated-receptor gamma, ο calpain10 και o potassium-inward rectifier.
Πρόληψη μέσω αλλαγής του Τρόπου Ζωής
Παρεμβάσεις όπως ειδικό διαιτολόγιο, φυσική άσκηση και κατανάλωση φυσικών-βιολογικών προιόντων μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο εμφάνισης της μεταβολικής νόσου.
Φυσική Άσκηση χωρίς Επιδείωξη Απώλειας Βάρους ο Ρόλος της Φυσικής Άσκησης
Είναι γεγονός, ότι η φυσική άσκηση δεν οδηγεί πάντα σε μείωση του βάρους ενός ατόμου, όμως η εξάσκηση μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση της εμφάνισης της γλυκόζης στο αίμα, όπως αυτή προκαλείται από την έκκριση ινσουλίνης και αυτό είναι σημαντικό για την πρόληψη του διαβήτη τύπου ΙΙ, σε άτομα τα οπία έχουν μειωμένη αντοχή στη γλυκόζη. Η εξάσκηση, η οποία βοηθά στη βελτίωση της εμφάνισης της γλυκόζης όπως αυτή προκαλείται από την έκκριση ινσουλίνης, χωρίς να υπάρχει μείωση βάρους ή ελάττωση της σύνθεσης του λιπώδους ιστού, οφείλεται μάλλον στην αύξηση του περιεχομένου του GLUT-4 δηλαδή του γλυκογόνου, ή σε αυξημένη οξειδωτική ενζυμική δράση. Παρόλα αυτά, η βελτίωση ή η αύξηση της βελτίωσης εμφάνισης της γλυκόζης στο αίμα, όπως αυτή προκαλείται από την έκκριση ινσουλίνης, οφειλόμενη πάντα στην φυσική άσκηση, είναι βραχύβια και συχνά υπάρχει επιστροφή στην ανθεκτικότητα έκκρισης της ινσουλίνης στα επίπεδα τα οποία υπήρχαν πρό της φυσικής άσκηση, ειδικά σε μία εβδομάδα από τη παύση της φυσικής άσκησης.
Φυσική Άσκηση με Απώλεια Βάρους
Έρευνες έδειξαν, ότι η φυσική άσκηση η οποία οδηγεί σε απώλεια βάρους και μείωση των θερμίδων, μπορεί να οδηγήσει σε αρκετά βελτιωμένη εμφάνιση τηε γλυκόζης στο αίμα, όπως αυτή προκαλείται από την έκκριση της ινσουλίινης. Στην περίπτωση αυτή η εμφάνιση της γλυκόζης στο σίμσ μετρήθηκε 72 ώρες μετά την τελευταία εξάσκηση. Καλόν, επίσης, είναι να αναφερθεί ότι η εμφάνιση της γλυκόζης στο αίμα όπως αυτή προκαλείται από την έκκριση της ινσουλίνης και που οφείλεται στη μείωση του βάρους λόγω της φυσικής άσκησης, δεν διέφερε καθόλου από την κατάσταση της εμφάνισης της γλυκόζης στο αίμα, η οποία ήταν προκαλούμενη από την έκκριση της ινσουλίνης η οποία οφειλόταν σε δραστική μείωση των προσλαμβανομένων θερμίδων.
Δυστυχώς, δεν μπορεί κανείς να εξάγει ακριβή συμπεράσματα από αυτές τις έρευνες, γιατί όλες βασίσθηκαν σε έναν ερευνητικό σχεδιασμό βασισμένο στην αλλαγή της συμπεριφοράς τόσο απέναντι στη φυσική άσκηση, όσο και απέναντι στην αλλαγή του διαιτολογίου με σκοπό τη μείωση θερμίδων. Σε άλλες έρευνες, οι οποίες στόχευαν σε έλεγχο του καθημερινού διαιτολογίου για βραχύ χρονικό διάστημα (4 εβδομάδες), μια μέτρια απώλεια βάρους των τριών κιλών δεν είχε αποτέλεσμα στην εμφάνιση της γλυκόζης στο αίμα προκαλούμενη από την έκκριση της ινσουλίνης, αλλά με μεγαλύτερη απώλεια βάρους ανεξάρτητα από την διεξαγωγή φυσικής άσκησης. προκαλείται μεγαλύτερη εμφάνιση γλυκόζης στο αίμα . Ως εκ τούτου, είναι δύσκολο να διακρίνει κανείς την ουσιαστιική επίδραση της φυσικής άσκησης από την επίδραση της απώλειας βάρους όσον αφορά την εμφάνιση της γλυκόζης στο αίμα, όπως αυτή προκαλείται από την έκκριση ινσουλίνης. Επίσης, είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι μόνο το 20% των ατόμων που προσπαθούν να χάσουν βάρος με ελεγχόμενο διαιτολόγιο χρησιμοποιούν συνδυαστικά και την φυσική άσκηση για καλύτερο αποτέλεσμα.
Επιπρόσθετα, πρέπει να αναφέρει κανείς ότι η αύξηση του σπλαχνικού λίπους είναι συνδυασμένη με υπερβολική γλυκονεογένεση και αυξημένη γλυκόζη Ra, σε άτομα με ελαττωμένη ανοχή στη γλυκόζη, ή σε άτομα με διαβήτη τύπου ΙΙ. Επιπλέον, αυτή η ανωμαλία μπορεί μερικώς να οφείλεται στην μείωση της ικανότητας της ινσουλίνης να καταστείλει την λιπόλυση, ιδιαίτερα τη σπλαχνική. Η αποτελεσματικότητα της απώλειας βάρους μέσω της φυσικής άσκησης είναι αποδεδειγμένη με πρόσφατες έρευνες, οι οποίες έδειξαν μείωση του λιπους στην κάτω κοίλη φλέβα και στο μεσεντέριο ποντικιών. Συγχρονικές έρευνες σε ανθρώπινο δείγμα, έδειξαν μεγαλύτερη έκκριση ινσουλίνης από το πάγκρεας σε άτομα που ασχολούνταν με συστηματική φυσική άσκηση, παρά σε άτομα που δεν έκαναν καμμία άσκηση.
Παρόλα αυτά δεν είναι επαρκώς αποδεδειγμένο εάν η μείωση του βάρους, δια μέσω ενός προγράμματος φυσικής άσκησης, είναι ένας απαραίτητος παράγοντας για την μείωση της υπερβολικής ποσότητος της γλυκόζης στο αίμα, η οποία δεν αντισταθμίζεται από την ισορροπημένη έκκριση ινσουλίνης. Υπάρχουν διάφοροι τύποι άσκησης όπως οι ασκήσεις αντοχής και οι πιό επιθετικές ασκήσεις για την βελτίωση της ευαισθησίας της ινσουλίνης. Στις πρώτες έχουμε καύση θερμίδων από 1.7-2.1 μια φορά ανά φυσική άσκηση.
Όταν αυξάνεται η ένταση της φυσικής άσκησης, μια φορά ανά φυσική άσκηση, για τρείς έως πέντε ημέρες αυξάνεται η μείωση του γλυκογόνου από τους μύες. Αυτό είναι πολύ σημαντικό, γιατί με τη συνέχιση ή επανάληψη της άσκησης γίνεται επανασύνθεση του γλυκογόνου στους μύες και αυτό ακολουθείται, τόσο από βελτίωση της ανοχής στη γλυκόζη, όσο και από βελτίωση της ευαισθησίας στην ινσουλίνη. Ως αποτέλεσμα, η φυσική άσκηση υψηλής έντασης είναι πιό αποτελασματική στο να προκαλέσει αύξηση της ευαισθησίας της ινσουλίνης και βελτίωση της ομεοστασίας της γλυκόζης. Το ίδιο αποτέλεσμα μπορεί να έχουμε εάν αυξήσουμε τη διάρκεια της φυσικής άσκησης, αλλά μειώσουμε την ένταση.
Φυσικά Προϊόντα
Στοιχεία από πρόσφατες αμερικανικές έρευνες έδειξαν, ότι η χρήση προϊόντων εναλλακτικής ιατρικής είναι πολύ διαδεδομένη σε σημείο που ένας στους τρεις ενήλικες να αναφέρει ότι χρησιμοποιεί υπηρεσίες όπως ο βελονισμός, συνεδρίες χειροπρακτικής, μασάζ, τεχνικές χαλάρωσης, γιόγκα και θεραπευτικά βότανα για την πρόληψη,την βελτίωση ακόμη και τη θεραπεία διαφόρων νόσων μέσα στις οποίες περιλαμβάνεται και ο διαβήτης τύπου ΙΙ. Όμως, παρά τη δημοφιλία που έχουν αυτές οι μέθοδοι δεν υπάρχουν επαρκείς επιστημονικές αποδείξεις, οσον αφορά την αποτελεσματικότητα, την ασφάλεια και τους μηχανισμούς δράσης, που να αποδεικνύουν την χρησιμότητα των μεθόδων αυτών. Το χρώμιο, το σκόρδο, το ginseng, το α-λιποικό οξύ και φυτικά πρόσθετα και προιόντα χρησιμοποιούνται τόσο για την πρόληψη, βελτίωση και θεραπεία του διαβήτη τύπου ΙΙ. Πάνω από 50 διαφορετικά προϊόντα χρησιμοποιούνται δυνητικά για την θεραπευτική αντιμετώπιση του διαβήτη. Αν και δεν υπάρχουν αποδεδειγμένα επιστημονικά στοιχεία τα οποία να υποστηρίζουν την ουσιαστική αποτελεσματικότητα των μεθόδων και προϊόντων αυτών, καλόν θα ήταν, αυτοί που χρησιμοποιούν τα προιόντα αυτά να αναφέρουν, τόσο τους θεραπευτές, όσο και τους προμηθευτές τους και να τα χρησιμοποιούν συνδυαστικά με τις άλλες θεραπείες και πρακτικές, τόσο του lifestyle, όσο και των φαρμακευτικών παρεμβάσεων.
Όσον αφορά το ρόλο του χρωμίου που προσλαμβάνεται μέσω του διαιτολογίου για τη διόρθωση της ισορροπίας της φυσικής ανοχής της γλυκόζης, σε άτομα, τα οποία είναι ελλειμματικά στο χρώμιο, υπάρχουν επαρκείς επιστημονικές αποδείξεις, αν και η ικανότητα του χρωμίου να βελτιώσει τη δράση της ινσουλίνης είναι διφορούμενη.
Όσον αφορά, τώρα την αποτελεσματικότητα του Ginseng, υπάρχουν διαφορετικά είδη αυτού τα οποία παράγονται από το φυτό Panax, και εξ αυτών, τα πιό δημοφιλή είναι αυτά που παράγονται στην Ασία και στην Αμερική και δίδονται συνδυαστικά με τις άλλες τροφές. Αν και υπάρχει μια πληθώρα μελετών όσον αφορά τη χρησιμότητα του Ginseng στα ζώα, υπάρχουν λίγες έρευνες που να αποδεικνύουν την αποτελεσματικότητα του ginseng στη βελτίωση ή και στη θεραπεία του διαβήτη τύπου ΙΙ στο ανθρώπινο γένος, και αυτό γιατί υπάρχουν διαφορετικά στοιχεία για την αποτελεσματικότητα στο μεταβολισμό γλυκόζης-ινσουλίνης των διαφορετικών τύπων Ginseng.
Οι προοπτικές μελέτες (χρησιμοποιούν δείγμα προς μελέτη σε προοπτικό χρόνο σε διάφορους πληθυσμούς) οι οποίοι περιλαμβάνουν στο διαιτολόγιό τους λιπαρά ψάρια, τα οποία είναι πλούσια σε omega-3 λιπαρά οξέα, έδειξαν μια μικρότερη επίπτωση του διαβήτη τύπου ΙΙ από ότι σε πληθυσμούς οι οποίοι δεν περιλαμβάνουν συχνά στο διαιτολόγιό τους λιπαρά ψάρια. Θετικές αλλαγές στην πρόσληψη λιπιδίων και στην αρτηριακή πίεση, έδειξαν ότι η προσθήκη omega-3 στο διαιτολόγιο μπορεί να βελτιώσει ή και να μειώσει τον κίνδυνο καρδιαγγειακής νόσου σε διαβητικούς ασθενείς, άν και δεν απεδείχθη μία άμεση βελτίωση στην ομειόσταση της ινσουλίνης και της γλυκόζης.
Πολλαπλές κοορτικές μελέτες (οι οποίες χρησιμοποιούν μια κλειστή ομάδα ατόμων που λέγεται κοορτή για μελέτη) και συγχρονικές μελέτες (οι οποίες μελετούν μια κατάσταση ή ένα γεγονός η μία νόσο σε μια χρονική στιγμή συνήθως σε διαφορετικό δείγμα ατόμων), σε πληθυσμούς των ΗΠΑ, της Ευρώπης και της Ασίας, έδειξαν μια αντίστροφη σχέση μεταξύ της κατανάλωσης καφέ και της εμφάνισης του διαβήτη τύπου ΙΙ. Βρέθηκε λοιπόν, ότι η συχνή χορήγηση μέτριας δόσης καφεΐνης μειώνει την ευαισθησία στην ινσουλίνη στο ανθρώπινο είδος.΄Αλλες προοπτικές έρευνες, έδειξαν ότι η κατανάλωση καφέ χωρίς καφείνη μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης διαβήτη τύπου ΙΙ, υπονοόντας ότι τα άλλα συστατικά του καφέ εκτός της καφεΐνης μπορεί να ενοχοποιούνται για την προστατευτική δράση απέναντι στο διαβήτη τύπου ΙΙ.
Επίσης, σε μία πρόσφατη μελέτη απεδείχθη ότι άτομα τα οποία έπιναν πράσινο τσάι (πάνω από 6 φλυτζάνια την ημέρα), είχαν 33% μειωμένη πιθανότητα να εμφανίσουν διαβήτη τύπου ΙΙ, σε μια περίοδο παρακολούθησης πέντε, ετών σε σύγκριση με άτομα τα οποία δεν έπιναν καθόλου τσάι στην ίδια χρονική περίοδο.
Συμπέρασμα
Οι επιλογές του τρόπου ζωής και διαβίωσης ευθύνονται κατά μεγάλο ποσοστό για την εμφάνιση του διαβήτη τύπου ΙΙ. Ειδικότερα, το καθημερινό διαιτολόγιο και η συχνή φυσική άσκηση, μπορεί να μειώσουν τον κίνδυνο της μεταβολικής νόσου. Μια πολυεπιστημονική, αλλά εξατομικευμένη στάση και μια συστηματική φυσική άσκηση υπό αυστηρή επιτήρηση είναι απαραίτητη για την εξασφάλιση μακροχρονίων θετικών αποτελεσμάτων στην υγεία και στην πρόληψη του διαβήτη τύπου ΙΙ. Ακόμη, και η προσπάθεια μικρής διάρκειας φυσικής άσκησης και η υιοθέτηση υγειινού και κατάλληλου διαιτολογίου μπορεί να έχει κάποια θετικά αποτελέσματα όσον αφορά το διαβήτη τύπου ΙΙ.
Marianna Diomidous MD, RN, MPH, MSc, PhD
Professor Emeritus of Epidemiology & Public Health
Department of Public Health
Faculty of Nursing
National and Kapodistrian University of Athens
Κάνε like στη σελίδα μας στο Facebook
Ακολούθησε μας στο Twitter
Κάνε εγγραφή στο κανάλι μας στο Youtube
Γίνε μέλος στο κανάλι μας στο Viber
– Αναφέρεται ως πηγή το ertnews.gr στο σημείο όπου γίνεται η αναφορά.
– Στο τέλος του άρθρου ως Πηγή
– Σε ένα από τα δύο σημεία να υπάρχει ενεργός σύνδεσμος
