Πού το πάει η νέα «Στρατηγική Εθνικής Ασφάλειας» των ΗΠΑ;

Σύνταξη : Πολυδεύκης Παπαδόπουλος

Τι ρόλο παίζει η λεγόμενη  «Στρατηγική Εθνικής Ασφάλειας» (NSS National Security Strategy) των ΗΠΑ γενικά από τη λήξη του Ψυχρού Πολέμου (1991) που άρχισε να συντάσσεται και της ειδικά της δεύτερης διακυβέρνησης Τραμπ ; Πως επηρεάζει αυτή αμερικανική θεώρηση όλο τον κόσμο, ειδικότερα την Ευρώπη κι ακόμη πιο συγκεκριμένα τα  ζητήματα ασφάλειας και στρατηγικής της χώρας μας, αλλά και το ρόλο της Τουρκίας ;

Τα ερωτήματα αυτά έρχονται ξανά στο προσκήνιο με αφορμή τη δημοσιοποίηση την Παρασκευή 5 Δεκεμβρίου της λεγόμενης «Στρατηγικής Εθνικής Ασφάλειας» επί δεύτερης κυβέρνησης Τραμπ. Είναι ένα κείμενο  το οποίο κωδικοποιεί τη φιλοσοφία της αμερικανικής κυβέρνησης για το πώς βλέπει τον κόσμο, τις σχέσεις των ΗΠΑ με εχθρούς και φίλους και πώς ιεραρχεί τις στρατηγικές της προτεραιότητες.

Να εξηγηθεί ότι η σύνταξη και δημόσια έκδοση των «Στρατηγικών Εθνικής Ασφάλειας» NSS των ΗΠΑ ξεκίνησε για πρώτη φορά αμέσως μετά τη λήξη του Ψυχρού Πολέμου, επί Προεδρίας πατέρα Μπους (1991). Η NSS αποτελεί το βασικό έγγραφο μέσω του οποίου η κάθε αμερικανική κυβέρνηση ορίζει τις κύριες απειλές, προτεραιότητες και στόχους της. Από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου έως σήμερα, οι στρατηγικές αντικατοπτρίζουν τις μεταβολές του διεθνούς περιβάλλοντος και τη διαφοροποίηση των αμερικανικών προσεγγίσεων.

Οι κυριότερες NNS μέχρι τώρα ήταν οι εξής :

-Η NSS του 1991, η πρώτη μετά τον Ψυχρό Πόλεμο και η οποία έθετε στο επίκεντρο τον πρωταγωνιστικό ρόλο των ΗΠΑ για τη διατήρηση της σταθερότητας σε ένα νέο, ρευστό διεθνές σύστημα. Επίσης, αναγνώριζε για πρώτη φορά τις περιβαλλοντικές προκλήσεις ως ζητήματα εθνικής ασφάλειας.

-Η NSS του 2002, μετά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου, η οποία εισήγαγε το Δόγμα Μπους περί προληπτικού πολέμου, μετακινώντας την αμερικανική στρατηγική από την αποτροπή προς την ενεργητική αντιμετώπιση τρομοκρατικών ομάδων και «κρατών-παριών». Έδινε επίσης έμφαση στη στρατιωτική υπεροχή και στη σύνδεση ασφάλειας με αναπτυξιακή βοήθεια.

-Η NSS του 2010 υπό τον Ομπάμα, που σηματοδοτούσε μια αλλαγή τόνου, επιδιώκοντας πολυμερή συνεργασία με τις μεγάλες δυνάμεις (Ρωσία, Κίνα, Ινδία), ενώ αναγνώριζε τη μη διάδοση πυρηνικών, την κλιματική αλλαγή και την οικονομική ανάκαμψη (καθώς ερχόταν αμέσως μετά την χρηματοπιστωτική κρίση του 2007-2008) ως θεμελιώδεις προτεραιότητες. Παράλληλα, απέφυγε την ανάλυση των φαινομένων τρομοκρατίας με θρησκευτικούς όρους.

-Η NSS του 2017 επί Τραμπ Νο1, η οποία χαρακτήριζε την Κίνα και τη Ρωσία ως αναθεωρητικές δυνάμεις, απομάκρυνε την κλιματική αλλαγή ως απειλή και περιέγραφε πλέον το διεθνή χώρο ως ανταγωνιστική αρένα. Η συγκεκριμένη Στρατηγική αποτελούσε σημαντική ρήξη με το προηγούμενο δόγμα συνεργασίας.

-Η NSS του 2022 υπό τον Μπάιντεν, που επανέφερε την έμφαση στη συμμαχική δράση, στο ΝΑΤΟ και στην αντιμετώπιση  προκλήσεων όπως ο ανταγωνισμός από την Κίνα και οι υπερεθνικές απειλές που είναι πλέον η κλιματική αλλαγή και οι κρίσεις δημόσιας υγείας (καθώς η ΝSS 2022 έρχεται μετά την τριετία της Covid). Η εν λόγω Στρατηγική έκανε, επίσης, αναφορές στην τήρηση και διάδοση των  δημοκρατικών αξιών εντός και εκτός των ΗΠΑ ως πυλώνες ασφάλειας.

-Η τελευταία NSS του 2025, που εκδίδεται επί κυβέρνησης Τραμπ 2, μπορεί να θεωρηθεί σημείο καμπής, γιατί περιλαμβάνει σημαντικές αλλαγές ακόμη και σε σχέση με την Στρατηγική που εκδόθηκε στην θητεία του Τραμπ Νο1. Με βάση αυτήν, επιγραμματικά η Αμερική χρειάζεται μια σαφή, ρεαλιστική στρατηγική που να συνδέει στόχους και μέσα. Όπως τονίζει, μετά τον Ψυχρό Πόλεμο οι ΗΠΑ ακολούθησαν υπερφιλόδοξες πολιτικές, επιδίωξαν παγκόσμια κυριαρχία και υποτίμησαν τα όρια της ισχύος τους. Υπερέκτειναν το ρόλο τους, χρηματοδότησαν ένα μεγάλο κράτος για να στηρίζει μια τεράστια παγκόσμια παρουσία, άφησαν συμμάχους να επιβαρύνουν τις ΗΠΑ και προσδέθηκαν σε διεθνείς θεσμούς που συχνά αντιτίθενται στην αμερικανική κυριαρχία.

Οσον αφορά τα επιμέρους ζητήματα, δηλαδή το πώς περιγράφει τα ενδιαφέροντα ασφάλειας και επιρροής των ΗΠΑ σε σχέση με την Ευρώπη, την Ουκρανία/Ρωσία, την Κίνα/Ινδοειρηνικό, την ίδια την Αμερικανική Ήπειρο/Δυτικό Ημισφαίριο, τη Μ. Ανατολή, καθώς και τον υπόλοιπο κόσμο, είναι πολλά τα σημεία που έχουν ενδιαφέρον, με αρκετά να έχουν ξεσηκώσει αντιδράσεις ειδικά στην Ευρώπη.

Τα ζητήματα αυτά συζητούνται  και αναλύονται στο 19ο podcast της σειράς ‘Διεθνής Ματιά»  του Πολυδεύκη Παπαδόπουλου  με καλεσμένο τον Θανάση Πλατιά, Ομότιμο Καθηγητή Στρατηγικής στο Πανεπιστήμιο του Πειραιά και Πρόεδρο του Συμβουλίου Διεθνών Σχέσεων. O κ. Πλατιάς έχει κάνει σπουδές στις Διεθνείς Σχέσεις σε σημαντικά πανεπιστημιακά ιδρύματα στις ΗΠΑ, όπου και άσκησε διδακτικό έργο (Harvard, Cornell, MIT).