Πόσο απειλητικό είναι τo φάντασμα του στασιμοπληθωρισμού – Συνέντευξη με τον καθηγητή διεθνούς οικονομίας και εμπειρογνώμονα της ΤτΕ Χρήστο Παπάζογλου

To πόσο υπαρκτός είναι ο κίνδυνος για την διεθνή οικονομία και την ευρωζώνη να δημιουργηθεί το φαινόμενο του στασιμοπληθωρισμού, το ποια είναι τα όρια αντιμετώπισης μιας τέτοιας κατάστασης μέσω νομισματικής πολιτικής, αλλά και τι σημαίνει ειδικά για την Ελλάδα η εκτίναξη του πληθωρισμού, η επιβράδυνση της ανάπτυξης και η αύξηση του κόστους του δανεισμού ήταν τα θέματα που εξετάστηκαν στην εκπομπή του Πολυδεύκη Παπαδόπουλου. Καλεσμένος για την εξέτασή  τους ήταν ο Χρήστος Παπάζογλου, Καθηγητής Διεθνούς Πολιτικής Οικονομίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο στο Τμήμα Διεθνών, Ευρωπαϊκών και Περιφερειακών Σπουδών και οικονομικός εμπειρογνώμων  στην Τράπεζα της Ελλάδος στη Διεύθυνση Οικονομικής Ανάλυσης και Μελετών. 

Μια γνωστή «Κασσάνδρα» της οικονομικής σκέψης διεθνώς, ο γνωστός Αμερικανός οικονομολόγος, Νουριέλ Ρουμπινί τονίζει πως  «η απειλή του στασιμοπληθωρισμού είναι πραγματική». Και πριν από λίγες μέρες η γερμανική οικονομική εφημερίδα Handelsblat διερωτώταν σε κεντρικό άρθρο της διερωτάται αν «βρισκόμαστε στην αρχή μιας δεκαετίας στασιμοπληθωρισμού;».​ Όσο δηλαδή είχε περίπου διαρκέσει το ανάλογο φαινόμενο στις δεκαετίες ’70-’80. Και το ερώτημα είναι αν υπάρχουν περισσότερες ομοιότητες και οι διαφορές του καιρού μας από εκείνη την εποχή ;  

To Διεθνές Νομισματικό Ταμείο αναθεωρεί τις προβλέψεις του για τον παγκόσμιο ρυθμό ανάπτυξης από 4.4% σε 3.6% για το 2022. Η μεγαλύτερη οικονομία της Ευρώπης, η γερμανική, τεχνικά βρίσκεται ήδη σε μια κατάσταση την οποία οι οικονομολόγοι έχουν χαρακτηρίσει ως «στασιμοπληθωρισμό»: Τον Μάρτιο, ο ρυθμός αύξησης του ΑΕΠ ήταν μηδενικός (αν όχι οριακά αρνητικός), ενώ την ίδια στιγμή ο πληθωρισμός έτρεχε με 7,3%, που είναι και το υψηλότερο ποσοστό το οποίο έχει καταγραφεί στη χώρα αυτή εδώ και 40 χρόνια.  Η κατάσταση των περισσότερων από τις χώρες μέλη της ΕΕ και ειδικότερα της ευρωζώνης δεν είναι καλύτερη. Υψηλός πληθωρισμός, χαμηλοί πλέον ρυθμοί ανάπτυξης, προοπτικές για συνέχιση ή και επιδείνωση της ενεργειακής κρίσης, Το μόνο που λείπει ακόμη -προς το παρόν- από την «τέλεια καταιγίδα» για την δημιουργία στασιμοπληθωρισμού είναι οι κάποιου ύψους μισθολογικές αυξήσεις. Αλλά κι αυτές σε τέτοιες συνθήκες αύξησης του κόστους των πάντων πόσο μπορούν να αποφευχθούν ;   

Aπό την άλλη, τα όρια της αντιμετώπισης της κατάστασης με νομισματική πολιτική στενεύουν ειδικά για την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Η ΕΚΤ αναβάλει προς το παρόν την αύξηση των επιτοκίων -σε αντίθεση με την FED– και απλώς έχει ξεκινήσει ένα πρόγραμμα μείωσης της ποσοτικής χαλάρωσης, η οποία εικάζεται πως μπορεί να τερματιστεί  μέσα στο γ’ τρίμηνο του 2022. Ωστόσο, ο πληθωρισμός θεριεύει στην ευρωζώνη κι ένα νέο πρόβλημα είναι και η μεγάλη αποδυνάμωση του ευρώ (1.22 προς το δολ. πριν ένα χρόνο, 1.05 σήμερα). Η ευρωζώνη, όπως και άλλες οικονομίες (πχ. της Ιαπωνίας) μέχρις ενός σημείου ευνοούσαν μια πιο χαλαρή ισοτιμία των νομισμάτων τους, αλλά τώρα αυτό διογκώνει τον πληθωρισμό και ειδικά στην Ευρώπη πλήττει και την αξιοπιστία της νομισματικής ένωσης. Επομένως είναι κρίσιμης σημασίας το τι μπορεί να αναμένουμε από το πεδίο των νομισματικών πολιτικών στην Ευρωζώνη και διεθνώς  

Επίσης, ορισμένοι αναλυτές σημειώνουν μεν ότι οι πολιτικοοικονομικές συνέπειες από τη ρήξη της Δύσης με τη Ρωσία λόγω  του πολέμου στην Ουκρανία, είναι σημαντική διότι, εκτός από την επιδείνωση της ενεργειακής κρίσης, έχει επίσης επιπτώσεις στις τιμές των μετάλλων, των σιτηρών, των λιπασμάτων. Υπογραμμίζουν, όμως, πως είναι αρκετά μικρότερης σημασίας, λόγω μεγεθών, από τη λεγόμενη «σινομαερικανική αποσύνδευση». Η τελευταία έχει να κάνει με το σχεδόν «πολεμικό κλίμα» που επικρατεί ήδη εδώ και μερικά χρόνια στις εμπορικές/οικονομικές σχέσεις των δύο χωρών, αλλά και στις χρηματοοικονομικές τοποθετήσεις και των δύο πλευρών κι ιδιαιτέρως στην αγορά αμερικανικού χρέους από την Κίνα. Τώρα, οι σχέσεις αυτές επιδεινώνονται μέσα σε ένα κλίμα καχυποψίας και πόλωσης που δημιουργεί ο πόλεμος στην Ουκρανία, κάτι που επίσης μπορεί να παίξει ρόλο στην εγκατάσταση ενός στασιμοπληθωρισμού. Αντίρροπη τάση σ΄αυτό είναι το γεγονός πως τα οικονομικά συμφέροντα των δύο πλευρών παραμένουν σε μεγάλο βαθμό αλληλένδετα, παρά την επιδείνωση του πολιτικού κλίματος 

Σε ό,τι αφορά ειδικότερα τη χώρα μας, η δυσμενής αυτή τροπή των πραγμάτων έρχεται να συμπέσει με την ελληνική προσπάθεια ανάκαμψης, αφού αυτή είχε δεχθεί ήδη ένα πλήγμα από την πανδημία από τα μέσα του 2020, έως και τους πρώτους μήνες του 2021. Ο πληθωρισμός μέσα στον Απρίλιο, σύμφωνα με τη Eurostat, σκαρφάλωσε στο 9.4% και είναι  ο έκτος υψηλότερος στην ευρωζώνη, μετά την Εσθονία, Λιθουανία, Λετονία, Ολλανδία και Σλοβακία που κατέγραψαν τον Απρίλιο πληθωρισμό άνω του 10%. Οι προοπτικές δεν είναι καλύτερες για τη συνέχεια, δεδομένης της κατάστασης στην ενέργεια, τα τρόφιμα και άλλα αγαθά. Παράλληλα, οι ρυθμοί ανάπτυξης –που είχαν φτάσει στο 8,3% στα τέλη του 2022, ανακτώντας το μεγαλύτερο μέρος των απωλειών του 2020/μέσων του 2021- υποχωρούν. Ένας βασικός τομέας για την ελληνική οικονομία, που είναι ο τουρισμός, στην καλύτερη των περιπτώσεων θα μετριάσει τα οφέλη που προσδοκούσε για το 2022, λόγω πληθωρισμού και συνεπειών του πολέμου. Το κράτος έρχεται αρωγός στη συγκράτηση του ενεργειακού κόστους για τις επιχειρήσεις και τους καταναλωτές, αλλά αυτό, τουλάχιστον προς το παρόν, γίνεται με χρήματα του προϋπολογισμού, τα οποία από κάπου αλλού θα λείψουν ή θα επιβαρύνουν αργότερα τη φορολογία. Επομένως τίθεται το ερώτημα σε τι μπορούμε να προσδοκούμε στη χώρα μας, βραχυπρόθεσμα και μεσοπρόθεσμα κι αν υπάρχει ορατή διέξοδος, πέραν των εκταμιεύσεων των κοινοτικών προγραμμάτων και του Ταμείου Ανάκαμψης, οι πόροι των οποίων, όμως, είναι τελικά πεπερασμένοι.  

Τέλος, η όλη διεθνής εξέλιξη έρχεται να δυσκολέψει επίσης την εξυπηρέτηση του ελληνικού δημοσίου χρέους. Τα επιτόκια δανεισμού της χώρας έχουν αυξηθεί πλέον αισθητά σε σχέση με το τι ίσχυε το καλοκαίρι ή ακόμη και στις αρχές του ’22. Π.χ. πριν λίγες μέρες η διάθεση 7ετών ομολόγων έγινε με επιτόκιο σχεδόν 2.5%, ενώ ανάλογες αυξήσεις αναμένονται όταν ζητηθεί δανεισμός με 3ετή, 10ετή ομόλογα κλπ, μέσα σε ένα περιβάλλον επιτοκιακών αυξήσεων. Από την άλλη, είναι μεν βασικό ό,τι η ΕΚΤ διατήρησε τo  waiver για τα ελληνικά ομόλογα, αλλά το όφελος περιορίζεται στον αριθμό των τίτλων που υπάγονται σ ’αυτή την κατηγορία. Τέλος, από τη μια οι διεθνείς χρηματοπιστωτικοί οίκοι ήταν σε διαδικασία αναβάθμισης του αξιόχρεου της χώρας, όμως, από την άλλη, το δημόσιο χρέος αναμένεται να πάρει και πάλι την ανηφόρα, με όλες τις επιτοκιακές αυξήσεις, αλλά και λόγω πολιτικών όπως είναι οι παρεμβάσεις του κράτους στην ενέργεια, η αναβολή επιστροφής των «επιστρεπτέων προκαταβολών» κλπ.

Π.Π.