Κλιματικές Αλλαγές και κουνούπια

Επιμέλεια: Μαριάννα Διομήδους*

Το κλίμα είναι γνωστό και αποδεκτό ότι σε παγκόσμια κλίμακα αλλάζει. Ένας δείκτης που καταδεικνύει αυτή την αλλαγή είναι η αύξηση της θερμοκρασίας του περιβάλλοντος. Κλιματική αλλαγή θεωρείται η μεταβολή του κλίματος παγκοσμίως και ειδικότερα οι μεταβολές των μετεωρολογικών συνθηκών που εκτείνονται σε μεγάλη χρονική κλίμακα.. Tο παγκόσμιο κλίμα παρουσιάζει μια πορεία υπερθέρμανσης από τις αρχές του 18ου αιώνα, μάλιστα με έντονο ρυθμό συγκριτικά με οποιαδήποτε άλλη περίοδο της τελευταίας χιλιετίας. Η στάθμη της θάλασσας παρουσιάζει άνοδο, οι πάγοι στην αρκτική θάλασσα μειώνονται κατά 7.4% ανά δεκαετία, οι χιονοπτώσεις και οι παγετώνες έχουν μειωθεί στα δύο ημισφαίρια και ο παγκόσμιος κύκλος νερού επιταχύνεται με αποτέλεσμα τη μεγάλη διάρκεια και συχνότητα φαινομένων ξηρασίας, βροχοπτώσεων και πλημμυρών.. Σύμφωνα με προβλέψεις της Διακυβερνητικής Επιτροπής του ΟΗΕ για την κλιματική αλλαγή (ΙPCC), τα επόμενα πενήντα χρόνια θα υπάρξει αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας από 1.8 έως 4 βαθμούς Κελσίου και η θαλάσσια στάθμη θα ανέβει κατά 6.1 εκατοστά. Ο Παγκόσμιος Μετεωρολογικός Οργανισμός αναφέρει ότι οι ισχυρές βροχοπτώσεις, οι πολύ έντονοι καύσωνες και οι τυφώνες είναι ενδεχόμενο να βρίσκονται σε ανοδική πορεία, λόγω της κλιματικής αλλαγής.

Η κλιματική αλλαγή μέσω της αύξησης της μέσης θερμοκρασίας μπορεί να επηρεάσει την υγεία των ανθρώπων άμεσα. Έρευνες της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης έδειξαν, ότι, η συνεχιζόμενη αύξηση της θερμοκρασίας της γης θα επιφέρει αύξηση διαφόρων νόσων και φυσικά των θανάτων.

Οι επιπτώσεις στην υγεία θα αυξηθούν σε πληθυσμούς που είναι λιγότερο ικανοί να να προσαρμοστούν στην αλλαγή του κλίματος, ειδικότερα όπως οι ευπαθείς ομάδες , π.χ. οι ηλικιωμένοι και θα ποικίλλουν ανά περιοχή. Η κλιματική αλλαγή προκαλεί μεταβολές στα οικοσυστήματα που υπάρχουν σε κάθε περιοχή με άμεσες και σοβαρές απειλές για την υγεία.

H συστηματική ταξινόμηση των κουνουπιών είναι η ακόλουθη: Aνήκουν στο βασίλειο των ζώων (Αnimalia), στη συνομοταξία των αρθρόποδων (Arthropoda), την ομοταξία των εντόμων (Insecta), την τάξη των δίπτερων (Diptera) και στην οικογένεια των Culicidae. Η οικογένεια των Culicidae υποδιαιρείται σε τρείς υποοικογένειες τις εξής , a) Toxorhynchitinae, b) Anophelinae και c) Culicinae. Στην πρώτη κατηγορία ανήκει το γένος Toxorhynchites. Το είδος αυτό δεν είναι αιμομυζητικό και οι προνύμφες του θεωρούνται ωφέλιμες, ως αρπακτικές άλλων προνυμφών π.χ. των Culicidae. Στην κατηγορία Anophelidae υπάγεται το γένος Anopheles , πολλά είδη του οποίου μεταδίδουν την ελονοσία στον άνθρωπο. Στα Culicinae υπάγονται περισσότερα γένη με πιο ενδιαφέροντα τα Aedes, Culex, Culiceta, Psorophora και Monsonia με πολυάριθμα είδη, πολλά από τα οποία είναι φορείς σπουδαίων παθογόνων όπως παρασίτων, ιών και βακτηρίων του ανθρώπου.

Τα κουνούπια όσον αφορά τις συνήθειές τους διακρίνονται σε: α) Ανθρωπόφιλα και ζωόφιλαπου απομυζούν αίμα ανάλογα της προτίμησής τους να τρέφονται με αίμα ανθρώπων ή ζώων αντίστοιχα, σε β) Αγροδίαιτα και οικοδίαιτα ανάλογα με τις συνήθειές τους ως προς το χώρο λήψης της τροφής τους (ύπαιθρος ή οικήματα) και γ) Εξώφιλα και ενδόφιλα ανάλογα με το εάν προτιμούν να αναπτύσσονται στην ύπαιθρο ή και σε οικήματα.

Τα κουνούπια ανήκουν στην τάξη των δίπτερων εντόμων και στην οικογένεια Culicidae. Αυτά είναι αιμομυζητικά έντομα που ενοχλούν όχι μόνο τον άνθρωπο, αλλά και τα ζώα και τα πτηνά. Μέχρι σήμερα, έχουν καταγραφεί 3450 είδη κουνουπιών παγκοσμίως και στην Ελλάδα περισσότερα από 50 είδη. Απαραίτητη προυπόθεση για την ανάπτυξη των κουνουπιών είναι η ύπαρξη νερού είτε σε μικρή ποσότητα, είτε με μικρή ροή. Τα κουνούπια αποτελούν τους διαβιβαστές για τη μετάδοση των νοσημάτων. Οι κλιματικές αλλαγές επηρεάζουν τον αναπαραγωγικό ρυθμό των κουνουπιών, με επακόλουθη αύξηση του πληθυσμού και της δραστηριότητάς τους. Επιπλέον, αυτά επηρεάζουν την εμφάνιση και τη συχνότητα των λοιμωδών νοσημάτων. Κυριότερα νοσήματα που μεταφέρονται με κουνούπια είναι ο ιός του Δυτικού Νείλου, η ελονοσία, ο Δάγκειος πυρετός, ο Κίτρινος πυρετός και οι φιλαριάσεις.

Ιός του Δυτικού Νείλου

Ο ιός του Δυτικού Νείλου είναι μονόκλωνος ιός, ο οποίος προκαλεί πυρετό πονοκεφάλους, μυαλγίες, αρθραλγίες, εμέτους, διάρροιες και διαταραχές της συμπεριφοράς. Συνήθως είναι ήπια νόσος, αλλά σε σοβαρές περιπτώσεις μπορεί να προκαλέσει διαταραχές στο νευρικό σύστημα, εγκεφαλίτιδα και μηνιγγίτιδα. Προληπτικά, πρέπει στις ενδημικές κυρίως περιοχές να χρησιμοποιούνται κουνουπιέρες στα κρεββάτια και εντομοαπωθητικές λοσιόν για την προφύλαξη του δέρματος. Τα συμπτώματα αντιμετωπίζονται με φαρμακευτική αγωγή.

Ιός Κίτρινου Πυρετού

Ο ιός του κίτρινου πυρετού είναι ιογενές λοιμώδες νόσημα, το οποίο ενδημεί στη Νότιο Αμερική και στην Αφρική ,αλλά απουσιάζει από τις χώρες της Ασίας. Η θνητότητα της νόσου κυμαίνεται από 3-7.5%, ενώ για το υποσύνολο των ασθενών που θα αναπτύξουν ίκτερο η θνητότητα κυμαίνεται από 20-50% Η κλινική εικόνα αρχίζει με ρίγος και πυρετό και ακολουθούν πόνος στη πλάτη, σε όλο το σώμα, ναυτία , έμετος και κοκκίνισμα των ματιών Τα συμπτώματα αυτά υποχωρούν μετά από τρείς ημέρες αλλά συνήθως επανεμφανίζονται σε ποσοστό 50% με πυρετό αιμορραγίες, κυρίως αιματέμεση, ίκτερο, υπνηλία, αδυναμία της λειτουργίας της ουροδόχου κύστεως και βραδυκαρδία. Αυτή η σοβαρή μορφή μπορεί να είναι και θανατηφόρα. Η διάγνωση του ιού γίνεται με ανίχνευση του γενετικού υλικού του ιού σε εργαστηριακές εξετάσεις από 6 ‘ως 10 ημέρες μετά την προσβολή από τον ιό και με την εξέταση της ανάστροφης μεταγραφής της αλυσιδωτής αντίδρασης της πολυμεράσης (PCR), ή σε κυτταρική καλλιέργεια χρησιμοποιώντας πλάσμα του αίματος, Τα αποτελέσματα βγαίνουν από μία ως τέσσερεις εβδομάδες. Η βιοψία είναι χρήσιμη μόνο μετά θάνατον. Η πρόληψη συνίσταται στον εμβολιασμό των ατόμων στις ενδημικές περιοχέ,ς, ενώ η προστασία αρχίζει τη 10η ημέρα μετά τον εμβολιασμό και διαρκεί 10 έτη. Επίσης πρέπει να αποφεύγονται πάσει θυσία τα τσιμπήματα των κουνουπιών και να χρησιμοποιούνται κουνουπιέρες στα κρεβάτια.

Δάγκειος Πυρετός

Όσο για τον Δάγκειο πυρετό, αυτός οφείλεται στον Δάγκειο ιό, ο οποίος προκαλεί πυρετό που είναι γνωστός και ως πυρετός των σπασμένων οστών, λόγω του ισχυρού πόνου στα οστά. Μεταδίδεται δε από τα κουνούπια του γένους Aedes και του είδους Α aegypti. Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν πονοκέφαλο, μυαλγίες, αρθραλγίες, δερματικό εξάνθημα , διάρροιες Σε σοβαρές περιπτώσεις μπορεί να εμφανισθούν αιμορραγίες από τη μύτη, τα ούλα, κόπωση, κοιλιακό άλγος και δυσκολία στην αναπνοή και τέλος καταπληξία. Όλα τα προσβεβλημένα άτομα επιβιώνουν με την κατάλληλα φαρμακευτική αγωγή.

Ελονοσία

Η ελονοσία προκαλείται από το πλασμώδιο της ελονοσίας ένα παράσιτο που μεταδίδεται από τα κουνούπια του γένους Αnopheles. Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν ρίγος, πονοκέφαλο, μυαλγίες, αρθραλγίες, ναυτία, έμετο, διάρροια και κόπωση. Σε πιο σοβαρές περιπτώσεις μπορεί να εμφανιστούν συμπτώματα όπως αναιμία, ίκτερος, νεφρική και αναπνευστική ανεπάρκεια, σύγχυση, επιληπτικές κρίσεις και πυρετός υψηλός ο οποίος μπορεί να είναι και διαλείπων, εφίδρωση και αναιμία με αιμόπτυση. Η διάγνωση βασίζεται στο ιστορικό του ασθενούς σε πρόσφατο ταξείδι σε ενδημικές περιοχές, στο διογκωμένο σπλήνα, στον πυρετό στο μικρό αριθμό αιμοπεταλίων, σε υψηλή τιμή χολερυθρίνης, σε συνδυασμό με φυσιολογικά επίπεδα λευκών αιμοσφαιρίων στο αίμα Επίσης, η ελονοσία διαγιγνώσκεται με το Rapid DiagnosticTest (RDT), με επίχρισμα αίματος με τη μέθοδο της ανοσοχρωματογραφίας, για την ανίχνευση των αντιγόνων του παρασίτου. Η μικροσκοπική μέθοδος είναι η πλέον χρησιμοποιούμενη και είναι ακριβής σε βέλτιστες συνθήκες από 75-90%, εξαρτώμενη πάντα και από την ποσότητα του παρασίτου η οποία πρέπει να είναι άνω των 100.000 ανά ml στο αίμα. H θεραπεία εξαρτάται απο τη σοβαρότητα της νόσου, το είδος του παρασίτου και την αντοχή του στα φάρμακα. Ειδικά φάρμακα περιλαμβάνουν την αρτεμισινίνη και συνδυασμό φαρμάκων όπως τη χλωροκίνη, αιμοδιακίνη, μεφλοκίνη σε συνδυασμό με πριμακίνη για 14 ημέρες.

Φιλαριάσεις

Όσον αφορά τις φιλαριάσεις αυτές οφείλονται σε σκουλήκια που μεταδίδονται με τσιμπήματα μολυσμένων κουνουπιών. Το κουνούπι μεταδίδει της προνύμφες του παρασίτου στο σκύλο. Αυτές ωριμάζουν σε ενήλικα σκουλήκια τα οποία μπορεί να φθάσουν σε μήκος τα 31 εκατοστά. Οι μικροφιλάριες μπορεί να μεταδίδονται και από τη μητέρα στο κουτάβι μέσω του πλακούντα.. Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν βήχα, εύκολη κόπωση, δύσπνοια, οίδημα, απώλεια όρεξης, λήθαργο. Η διάγνωση γίνεται από κτηνίατρο μέσω εξετάσεων αίματος. Η θεραπεία περιλαμβάνει αντιπαρασιτικά φάρμακα ενέσιμα ή δια στόματος και χρήση αντικουνουπικών σκευασμάτων για την πρόληψη. Τα ανωτέρω νοσήματα αποτελούν μεγάλο πρόβλημα για τη Δημόσια Υγεία και ήδη η Ελλάδα απειλείται από την μετεγκατάσταση της ελονοσίας, παρόλο που έχει εκλείψει η νόσος για περισσότερο από τρείς δεκαετίες. Εκτός της μετάδοσης ασθενειών τα κουνούπια μπορούν να προκαλέσουν σημαντικές οικονομικές απώλειες με την υποβάθμιση τουριστικών, αγροτικών και αστικών περιοχών. Ως εκ τούτου, καθίσταται αναγκαία η χάραξη στρατηγικής που να περιλαμβάνει μέτρα πρόληψης γενικά και ατομικά μέσα από ένα πρόγραμμα ολοκληρωμένης αντιμετώπισης των κουνουπιών σε επιστημονική βάση με συστηματικές και έγκαιρες επεμβάσεις με κύριο στόχο τη μείωση της δράσης και του πληθυσμού των κουνουπιών, χωρίς επιπτώσεις στο περιβάλλον και τη υγεία των ανθρώπων.

Η ταυτοποίηση των κουνουπιών γίνεται σύμφωνα με διχοτομικές κλείδες, οι οποίες βασίζονται αποκλειστικά σε εξωτερικούς μορφολογικούς χαρακτήρες. έχει επιβεβαιωθεί όμως η ύπαρξη συμπλεγμάτων με αδελφά είδη (sibling species) ,που είναι μορφολογικά πανομοιότυπα, αλλά με διαφορετική γενετική υπόσταση. Στις περιπτώσεις αυτές έχουν εισαχθεί για την ταξινόμηση μοριακές, γενετικές και βιοχημικές τεχνικές που διαφοροποιούν τα είδη του συμπλέγματος.

Τα κουνούπια έχουν προσαρμοσθεί να ζουν σε όλα σχεδόν τα μήκη και πλάτη του πλανήτη μας ύστερα από μια εξέλιξη περισσοτέρων από 50 εκατομμυρίων χρόνων και δεν βρίσκονται μόνο στην Ανταρκτική και σε μερικά νησιά, ενώ η μεγαλύτερη εξάπλωση των κουνουπιών βρίσκεται στις τροπικές και εύκρατες περιοχές. Κουνούπια έχουν βρεθεί και στο οροπέδιο του Κασμίρ σε υψόμετρο 4300 μέτρων καθώς και σε βάθος 1160 μέτρων κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας στα ορυχεία χρυσού στη Δυτική Ινδία. Η Ελλάδα είναι μια χώρα που το γεωμορφολογικό της περιβάλλον και οι μικροκλιματικές της συνθήκες ευνοούν την ανάπτυξη μιας πληθώρας κουνουπιών που εδράζουν στη μεγάλη ποικιλία βιοτόπων, χλωρίδας και πανίδας που υπάρχει. Σε όλη τη χώρα υπάρχουν πολλές τυπικές εστίες αναπαραγωγής κουνουπιών όπως είναι οι ορυζώνες τα παραθαλάσσια έλη, τα ποτάμια , οι λίμνες, τα αποστραγγιστικά ή αρδευτικά έργα και κανάλια και τα δέλτα των ποταμών. Επίσης στην Ελλάδα υπάρχει έλλειψη αποχετευτικού δικτύου σε πολλές επαρχίες αποτέλεσμα του οποίου είναι η ύπαρξη μεγάλου αριθμού βόθρων και αστικών εστιών αναπαραγωγής κουνουπιών.

Επίδραση της κλιματικής αλλαγής στα λοιμώδη νοσήματα με διαβιβαστή το κουνούπι

Η κλιματική αλλαγή θα επηρεάσει αρνητικά θεμελιώδεις προϋποθέσεις για την υγεία του ανθρώπου, όπως τον καθαρό αέρα, το νερό, την ποιότητα και επάρκεια των τροφίμων και την εύρεση καταλύματος. Η αρνητική αυτή επίδραση θα προκαλέσει την εκδήλωση ασθενειών στον άνθρωπο. Τα κουνούπια όπως και οι ασθένειες που μεταδίδουν επηρεάζονται άμεσα από τις κλιματικές αλλαγές. Το 2007 η Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή (iPCC) προέβλεψε ότι, η αλλαγή του κλίματος θα οδηγούσε στην αλλαγή της μετάδοσης των λοιμωδών νοσημάτων, όπως τα κουνούπια και οι κρότωνες, ως αποτέλεσμα της αλλαγής στη γεωγραφική τους εξάπλωαη, την εποχική τους δραστηριότητα και στο μέγεθος των πληθυσμών τους.

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ), αναφέρει ότι η υπερθέρμανση του πλανήτη θα επιφέρει σημαντική αύξηση των νοσημάτων που μεταδίδονται στην Ευρώπη μέσω των εντόμων. Αναμένεται αύξηση των μολυσματικών νοσημάτων μέσω της δημιουργίας ενός πιο φιλόξενου περιβάλλοντος για έντομα και τρωκτικά.

Οριακές αλλαγές στη θερμοκρασία , την υγρασία και τις βροχές μπορούν να επιφέρουν μεγάλες βιολογικές επιπτώσεις στη μετάδοση των νοσημάτων. Η κλιματική αλλαγή μπορεί να επηρεάσει την εκδήλωση νοσημάτων, που μεταδίδονται από τα κουνούπια επιδρώντας στα ακόλουθα χαρακτηριστικά του πληθυσμού των κουνουπιών διαβιβαστών.

Χρονική και Γεωγραφική κατανομή

Οι μεταβολές του καιρού μπορεί να προκαλέσουν παράταση της περιόδου μετάβασης, επιτρέποντας στα κουνούπια να μεταφέρουν για μεγαλύτερη χρονική περίοδο τους παθογόνους μικροοργανισμούς. Η υπερθέρμανση μπορεί να συντελέσει στην αλλαγή του εύρους γεωγραφικής κατανομής με την εξάπλωση ασθενειών σε νέες περιοχές. Αυτό μπορεί να γίνει με τα τροπικά κουνούπια-φορείς, τα οποία θα έλθουν σε επαφή με νέες ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού.

Πληθυσμιακή Πυκνότητα

Αλλαγές στη πυκνότητα του πληθυσμού των κουνουπιών-διαβιβαστών έχουν σαν αποτέλεσμα την αύξηση της συχνότητας επαφών τους με τους ανθρώπους. Η υψηλότερη θερμοκρασία μπορεί να επιφέρει αύξηση του αριθμού κουνουπιών που επιβιώνουν το χειμώνα, επιπλέον γρήγορη ανάπτυξη των προνυμφών, ενώ τα ήδη ανεπτυγμένα τρέφονται πιο συχνά και επιβιώνουν σε υψηλότερα γεωγραφικά πλάτη με ταχύτερη πέψη των γευμάτων τους.

Η αύξηση των βροχοπτώσεων βοηθά στην αύξηση και στη βελτίωση των εστιών ανάπτυξης των προνυμφών, ενώ, τα ισχυρά φαινόμενα βροχής μπορούν να συντελέσουν στη μετάδοση παθογόνων παρασίτων μέσω της αναζήτησης ξενιστών από τα κουνούπια. Επίσης η αύξηση της υγρασίας θα ενισχύσει την επιβίωση των κουνουπιών. Σε αντίθετη περίπτωση της μείωσης των βροχών και της επικράτησης συνθηκών ξηρασίας σε μερικές περιοχές παρά τη μείωση και την υποβάθμιση των εστιών ανάπτυξης των προνυμφών, θα προέκυπτε ένα φυσικό περιβάλλον για τις προνύμφες, καθώς τα ποτάμια θα μετατρέπονταν σε νερόλακκους, ιδανικούς για την ανάπτυξη ασθενειών, ενώ οι μειωμένες βροχές μπορεί να προκαλέσουν αύξηση των κουνουπιών που αναπτύσσονται σε δεξαμενές με αυξημένη αποθήκευση νερού.

Επιπολασμός Λοίμωξης με ζωονόσους παθογόνους μικροοργανισμούς

Αλλαγές στον επιπολασμό λοίμωξης από παθογόνους μικροοργανισμούς, είτε στον πληθυσμό του ξενιστή είτε του κουνουπιού-φορέα που μπορεί να αυξήσουν τη συχνότητα επαφής των ανθρώπων με μολυσμένα κουνούπια-φορείς.

Παθογόνο φορτίο

Οι αλλαγές στο ρυθμό αναπαραγωγής και πολλαπλασιασμού και ανάπτυξης του κουνουπιού διαβιβαστή μπορεί να προκαλέσουν μεταβολές στο παθογόνο φορτίο. Στο κουνούπι-διαβιβαστή, αυξήσεις της θερμοκρασίας μπορεί να προκαλέσουν μείωση της περιόδου επώασης των παθογόνων παρασίτων. Όταν έχει ζέστη τα παθογόνα παράσιτα που φέρει το κουνούπι ενηλικιώνονται πιό γρήγορα, με συνέπεια την αύξηση της αποτελεσματικότητας της μετάδοσης και της πιθανότητας εξάπλωσης της νόσου. Οι πιό σημαντικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής με βάση τα ανωτέρω, στις μεταδιδόμενες από τα κουνούπια ασθένειες, είναο πιθανόν να παρατηρηθούν στις ακραίες τιμές του εύρους των θερμοκρασιών. Μπορεί να παρατηρηθεί αύξηση στη συχνότητα των βραχυχρόνιων επιδημιών και μακροπρόθεσμα σταδιακές αλλαγές στις τάσεις των νόσων.

Εκτός της κλιματικής αλλαγής, την εκδήλωση των ασθενειών που μεταφέρονται από τα κουνούπια επηρεάζουν και κοινωνικοί-οικονομικοί παράγοντες καθώς και δραστηριότητες του ανθρώπου οι οποίες αλλάζουν τις περιβαλλοντικές συνθήκες. Δημογραφικές, κοινωνικές αλλαγές (αύξηση πληθυσμού, μετανάστευση, αστικοποίηση, ποιοτική υποβάθμιση του νερού, ακατάλληλη στέγαση, η πολιτική για τη δημόσια υγεία με μειωμένα κονδύλια για έλεγχο και πρόληψη ως και παράγοντες όπως η ανθεκτικότητα σε εντομοκτόνα η αποψίλωση, τα φράγματα, τα συστήματα άρδευσης και άλλα επηρεάζουν την εκδήλωση και μετάδοση ασθενειών προερχόμενων από τα κουνούπια. Η φυσική ιστορία των νόσων που μεταφέρονται από τα κουνούπια είναι σύνθετη και η αλληλεπίδραση του κλίματος της οικολογίας και της βιολογίας των φορέων δεν επιδέχεται απλουστευμένης ανάλυσης. Σε μεγάλο βαθμό η προσαρμογή στη κλιματική αλλαγή θα εξαρτηθεί από το επίπεδο των υποδομών υγείας στις περιοχές που θα υπάρξουν προσβολές. Χρειάζεται συνεχής έρευνα για το πώς θα επηρεάσει η κλιματική αλλαγή την εμφάνιση αυτών των ασθενειών. Πριν φθάσει η πολιτεία σε μακροπρόθεσμα προληπτικά μέτρα για την υγεία θα χρειασθούν μελέτες αξιολόγησης που να περιλαμβάνουν αναλύσεις για την κλιματική αλλαγή, βάσει διαφορετικών σεναρίων που θα εκτιμούν τοπικούς δημογραφικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες. Τα κυριότερα μεταδιδόμενα νοσήματα από τα κουνούπια είναι η ελονοσία, ο Δάγκειος πυρετός, ο ιός του Δυτικού Νείλου, ο κίτρινος πυρετός οι φιλαριάσεις και άλλα όπως έχει προαναφερθεί Η συχνότητα και η εμφάνιση των νοσημάτων επηρεάζεται από τις κλιματικές αλλαγές και από αυτές εξαρτάται άμεσα ο αναπαραγωγικός ρυθμός και η δραστηριότητα των κουνουπιών.

Συμπεράσματα

Ο κίνδυνος εμφάνισης νεο-αναδυόμενων νοσημάτων που μεταδίδονται με τα κουνούπια σε περιοχές του πλανήτη που δεν είχαν εμφανισθεί στο παρελθόν είναι πλέον γεγονός. Ο κίνδυνος αυτός τα τελευταία χρόνια αποτελεί κοινή παραδοχή τόσο από τη παγκόσμια επιστημονική κοινότητα , όσο και από τους διεθνείς οργανισμούς υγείας. Το φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής δημιουργεί μια νέα επιρροή τόσο στην υγεία των ανθρώπων, όσο και στα οικοσυστήματα. Η κλιματική αλλαγή ήδη σήμερα, αλλά κα τα μελλοντικά μοντέλα κλιματικών αλλαγών, που έχουν προκύψει από επιστημονικές έρευνες καταδεικνύουν και προβλέπουν την επίδραση της κλιματικής αλλαγής στις βασικές απαιτήσεις για τη διατήρηση της υγείας, όπως είναι το νερό, ο καθαρός αέρας, οι χώροι διαβίωσης και η επάρκεια τροφής. Η απάντηση για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής πρέπει να λάβει υπ΄ όψιν και τις εμπειρίες που έχει η διεθνής υγειονομική κοινότητα για την προστασία των ανθρώπων από κινδύνους εξαρτώμενους από την κλιματική αλλαγή.

Η κλιματική αλλαγή δημιούργησε νέες προκλήσεις στην επιστημονική κοινότητα για τον έλεγχο των λοιμωδών νοσημάτων. Αναμένεται αύξηση των λοιμωδών νοσημάτων τα οποία μέχρι πρότινος εμφανίζονταν κυρίως σε θερμές και τροπικές χώρες. Αν οι συνθήκες το επιτρέψουν τα κουνούπια-διαβιβαστές νοσημάτων μπορούν να μεταφερθούν σε γεωγραφικές περιοχές που έχουν μεγαλύτερο υψόμετρο.. Αυτό, θα έχει ως αποτέλεσμα να φέρει σε επαφή με ασθένειες πληθυσμούς, όπως αυτόν της χώρας μας, λόγω της μετανάστευσης των φορέων των ασθενειών αυτών. Η επανεμφάνιση κρουσμάτων ελονοσίας στη χώρα μας το 2011 και 2012 και μάλιστα με ενδείξεις εγχώριας μετάδοσης, πρέπει να προβληματίσει τις υγειονομικές αρχές για σχεδιασμό στρατηγικών καταπολέμησης της νόσου και εφαρμογής προληπτικών μέτρων αποφυγής αυτών.

Το ενδεχόμενο επανεγκατάστασης της ελονοσίας καθώς και άλλων λοιμωδών νοσημάτων είναι υπαρκτό πλέον λόγω των ακόλουθων παραγόντων: της ύπαρξης κουνουπιών-διαβιβαστών σχεδόν σε όλα τα διαμερίσματα της χώρας μας. Η χώρα μας είναι τόπος διαμονής και εργασίας πολλών μεταναστών από χώρες όπου ενδημούν λοιμώδη νοσήματα (Πακιστάν, Αφρικανικές χώρες, Φιλιππίνες, Μπαγκλαντές, Αφγανιστάν). Ταυτόχρονα χιλιάδες τουρίστες κάθε χρόνο μας επισκέπτονται από όλα τα μέρη του κόσμου. Απαιτείται ενδελεχής έλεγχος των μεταναστών στις πύλες εισόδου της χώρας, και βελτίωση των συνθηκών διαβίωσής τους. Η μεταβολή των κλιματολογικών παραμέτρων συντελεί σε αύξηση του πληθυσμού και της δραστηριότητας των κουνουπιών, και στην εισαγωγή νέων μικροοργανισμών από πουλιά και κατοικίδια. Στην Ελλάδα, είχαμε πρόσφατα κρούσματα ελονοσίας και κρούσματα από τον ιό του Δυτικού Νείλου και αυτό οδήγησε τις Υπηρεσίες Υγείας στην εφαρμογή ολοκληρωμένων προγραμμάτων διαχείρισης των κουνουπιών με ταυτόχρονη ενημέρωση του πληθυσμού για εφαρμογή μέσων ατομικής προστασίας και πρόνοιας. Η αδιαφορία ο εφησυχασμός και η μη συστηματική επιστημονική προσέγγιση του θέματος της μάστιγας των κουνουπιών-διαβιβαστών είναι σίγουρο ότι θέτουν σε μεγάλο κίνδυνο τη Δημόσια Υγεία.

*Marianna Diomidous MD, RN, MPH, MSc, PhD, DrPH
Professor of Epidemiology & Public Health
Department of Public Health
Faculty of Nursing
National and Kapodistrian University of Athens