Η Συμφωνία για τη Γάζα και η νέα Μέση Ανατολή

Σύνταξη : Πολυδεύκης Παπαδόπουλος

Η συμφωνία του Ισραήλ με τη Χαμάς για την κατάπαυση πυρός στη Λωρίδα της Γάζας και την ανταλλαγή ομήρων/κρατουμένων και το ποια είναι τα σημαντικότερα στοιχεία και οι κρισιμότεροι όροι για να ολοκληρωθεί ή να μείνει στον αέρα είναι το θέμα που αναλύεται στην εκπομπή του Πολυδεύκη Παπαδόπουλου «Με το Πρώτο στην Ευρώπη και τον Κόσμο» (Α’ Πρόγραμμα, Σάββατα και Κυριακές 12.00-13.00). Αναλύονται, επίσης, η πολιτική κατάσταση στο Ισραήλ που οδήγησε τον Νετανιάχου να αποδεχθεί τη συμφωνία, παρά την αντίδραση δύο βασικών εταίρων του στην κυβέρνηση, ο ρόλος που έπαιξε η αμερικανικής πλευρά, από τον απερχόμενο Πρόεδρο Μπάιντεν έως τον επερχόμενο Τραμπ, αλλά και το ποια νέα Μέση Ανατολή ανατέλλει μετά τις ραγδαίες εξελίξεις του τελευταίου τριμήνου.

Καλεσμένος για τη σχετική συζήτηση είναι ο Σωτήρης Ρούσσος, Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων & Θρησκείας στη Μ. Ανατολή στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου, διευθυντής του Κέντρου Μεσογειακών, Μεσανατολικών & Ισλαμικών Σπουδών (ΚΕΜΜΙΣ) και συγγραφέας του έργου “Επανάσταση και εξέγερση στη Μέση Ανατολή» (εκδόσεις Gutenberg).

Είναι πρόωρο να μιλήσει κανείς για το τέλος της κρίσης στη Γάζα, με την υπογραφή της συμφωνίας εκεχειρίας και επιστροφής των ομήρων. Σίγουρα αποτελεί μια άλλη φάση, η οποία, όμως, είναι ιδιαίτερα εύθραυστη. Κι αυτό γιατί υπάρχει ένα χρονοδιάγραμμα τριών σταδίων, σε οποιοδήποτε σημείο των οποίων θα μπορούσε να κολλήσει, να βραχυκυκλώσει η συνέχεια. Όμως, το πραγματικό πρόβλημα παραμένει η μεταπολεμική περίοδος στη Γάζα, από το πώς θα διοικηθεί ως το πώς θα ανοικοδομηθεί με την έκταση που έχουν λάβει οι καταστροφές. Και βέβαια, στο βάθος παραμένει η μεγαλύτερη δυσκολία, η οποία είναι μια οριστική λύση στο παλαιστινιακό ζήτημα, στο πλαίσιο της λύσης των δύο κρατών που σήμερα μοιάζει ανέφικτη. Ο κ. Ρούσσος ερωτάται για τα σημαντικότερα στοιχεία της συμφωνίας και τους κρισιμότερους όρους ώστε αυτή να ολοκληρωθεί και να μείνει στον αέρα, με τα πράγματα να γυρίσουν πίσω

Στη συζήτηση εξετάζεται επίσης η νέα πολιτική κατάσταση που διαμορφώνεται στο Ισραήλ, καθώς οι σημαντικές αλλαγές που σημειώθηκαν στη Μέση Ανατολή τους τελευταίους μήνες το έφεραν σε πολύ ισχυρότερη θέση στρατηγικά. Εξ αιτίας αυτού του γεγονότος, η κατάπαυση πυρός έγινε πιο ελκυστική ιδέα από ό,τι ήταν πριν μερικούς μήνες. Οι εσωτερικές πολιτικές ισορροπίες στο Ισραήλ επίσης άλλαξαν, με τον Νετανιάχου να είναι λιγότερο εξαρτημένος πλέον από την ακροδεξιά πτέρυγα της κυβέρνησής του.

Ετσι, τον είδαμε να προχωρά στη συμφωνία, παρά τις αντιδράσεις των δύο ακροδεξιών εταίρων του και υπουργών στην κυβέρνηση, του υπουργού Εθνικής Ασφάλειας Ιταμάρ Μπεν Γκβιρ αρχηγού το κόμματος «Εβραϊκή Δύναμη» και του υπουργού Οικονομίας Μπεζαζέλ Σμότριτς, αρχηγού του κόμματος «Θρησκευτικός Σιωνισμός». Και οι δύο καταψήφισαν τη συμφωνία και ζήτησαν συνέχιση των επιχειρήσεων του Ισραηλινού στρατού στη Γάζα μέχρις ολικής εξουδετέρωσης της Χαμάς, με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Και ο μεν πρώτος αποχώρησε μαζί με τους υπόλοιπους υπουργούς του από την κυβέρνηση, ενώ ο άλλος, παρά τη διαφωνία παρέμεινε, αλλά τα κόμματα και των δύο θα συνεχίσουν να στηρίζουν τον Νετανιάχου.

Με τις κινήσεις αυτές και τους συσχετισμούς στην Κνεσέτ (68 υπέρ κυβέρνησης 52 κατά) και κυρίως μετά τις τεράστιες πιέσεις των ΗΠΑ και τώρα και του Ντόναλντ Τραμπ, ο Νετανιάχου μπόρεσε να περάσει τη συμφωνία. Μένει να φανεί συντόμως αν η εκτίμηση πως η λήξη του πολέμου τελικά θα τον έριχνε και θα τον έφερνε τελικά αντιμέτωπο με τις υποθέσεις του που εκκρεμούν στη δικαιοσύνη, θα επιβεβαιωθούν ή όχι.

Σημαντικότατος στην όλη εξέλιξη ήταν, ασφαλώς, ο ρόλος του αμερικανικού παράγοντα γενικότερα και του Τραμπ ειδικότερα. Η κυβέρνηση Μπάιντεν, διαμέσου διαρκών επισκέψεων στην περιοχή του ΥΠΕΞ Άντονι Μπλίνκεν και άλλων απεσταλμένων επεδίωκε από την περασμένη άνοιξη μια συμφωνία όπως κατέληξε λίγα 24ωρα πριν την αποχώρησή της. Έτσι, ο Πρόεδρος Μπάιντεν θέλησε να πιστωθεί την επιτυχία της, ως μια από τις τελευταίες πράξεις της διοίκησής του Ωστόσο, πολλοί είναι εκείνοι που θεωρούν πως αυτός που συνέβαλε αποφασιστικά στην επίτευξη της συμφωνίας ήταν ο Ντόναλντ Τραμπ. Το επικαλέστηκε ο ίδιος στη πλατφόρμα του “Truth Social”.

Το επιβεβαίωσαν όμως Αραβες αξιωματούχοι στην ισραηλινή εφημερίδα Times of Israel. Συγκεκριμένα δήλωσαν «Όσα δεν έκανε ο Μπάιντεν σε ένα χρόνο για να τελειώσει τον πόλεμο και να πείσει τον Νετανιάχου, τα πέτυχε σε μία εβδομάδα ο απεσταλμένος του Τραμπ, Στιβ Γουίτκοφ». Από κει και πέρα, άλλοι αναλυτές θεωρούν πως ο Νετανιάχου φαίνεται να εκνευρίστηκε με την κίνηση του Τραμπ. Κι αυτό γιατί μπορεί να ήλπιζε ότι ο νέος Πρόεδρος θα του έδινε λευκή επιταγή. Τελικά διαπιστώνει πώς ο νέος ένοικος του Λευκού Οίκου δεν θα διστάσει ακόμη και να τον θυσιάσει, για να προωθήσει ευρύτερα, τα αμερικανικά συμφέροντα στη Μέση Ανατολή.

Κι αυτά αφορούν τις λεγόμενες «Συμφωνίες του Αβραάμ», για την αποκατάσταση των σχέσεων των Αραβικών χωρών με το Ισραήλ, τις οποίες ο Τραμπ, ήταν εκείνος που εγκαινίασε στην πρώτη του θητεία του. Ο Νετανιάχου ενδεχομένως να αναδειχθεί σε «αγκάθι» για την αναβίωση αυτών των Συμφωνιών του Αβραάμ.

Πάντως, οι εξελίξεις στη Μ. Ανατολή υπήρξαν κατακλυσμιαίες, ειδικά μετά το καλοκαίρι. Τα συντριπτικά χτυπήματα του Ισραήλ στη Χαμάς την εξουδετέρωσαν σε μεγάλο βαθμό επιχειρησιακά και έφεραν πιο κοντά την τελευταία συμφωνία. Οι ανάλογες επιχειρήσεις του Ισραήλ στο Λίβανο οδήγησαν στη σημαντική αποδυνάμωση -τουλάχιστον της στρατιωτικής πτέρυγας- της Χεζμπολάχ.

Ήδη στη χώρα έχουν βγει νέος Πρόεδρος και κυβέρνηση, που διαθέτουν την υποστήριξη της Δύσης και των σουνιτικών βασιλείων της περιοχής. Στη Συρία, οι δυνάμεις που ανέτρεψαν τον Ασαντ σταδιακά καθιερώνονται εσωτερικά και διεθνώς, αν κι ακόμη παραμένουν πολλές αβεβαιότητες. Ο «άξονας της αντίστασης» των σιιτικών δυνάμεων, συμμάχων της Τεχεράνης, σχεδόν έχει εκλείψει. Ακόμη και οι Χούθι ανακοίνωσαν πως σταματούν τις επιθέσεις κατά εμπορικών πλοίων και του ίδιου του Ισραήλ μετά τη συμφωνία για τη Γάζα. Το Ιράν μοιάζει πιο αδύναμο κι απομονωμένο όσο ποτέ. Η συζήτηση με τον κ. Ρούσσο ολοκληρώνεται με το ερώτημα ποια νέα Μέση Ανατολή μοιάζει να διαμορφώνεται μετά τις εξελίξεις του τελευταίου τριμήνου.