Ευ. Βενέτης: Η ιστορική σημασία των εαρινών εκλογών στην Τουρκία

Οι προσεχείς εκλογές στην Τουρκία που επισήμως ανακοινώθηκαν για τις 14 Μαΐου έχουν θεμελιώδη σημασία για το μέλλον της γείτονος, καθώς θα καθορίσουν την κατεύθυνση προς την οποία θα κινηθεί η Τουρκία στην εσωτερική και εξωτερική της πολιτική. Παράλληλα θα έχουν σημαντικό αντίκτυπο στη σταθερότητα και την ευημερία ή μη της ευρύτερης περιοχής.

Δρ. Ευάγγελος Βενέτης – Ειδικός σε θέματα Ισλάμ και Μέσης Ανατολής

Όσον αφορά την εσωτερική πολιτική, οι εκλογές θα καθορίσουν την ισορροπία των κομματικών δυνάμεων στην χώρα Τουρκίας και την πορεία της κοινωνίας προς το ισλαμικότερο. Το κυβερνών ισλαμιστικό κόμμα Δικαιοσύνης κι Ανάπτυξης (AKP) έχει εφαρμόσει επί 21 χρόνια μια σειρά αμφιλεγόμενων πολιτικών. Τα εθνικιστικά κόμματα της αντιπολίτευσης το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (CHP) και το Κόμμα Εθνικιστικού Κινήματος (MHP), επιδιώκουν να αμφισβητήσουν εκλογικά την εξουσία του ΑΚΡ.

Η πορεία της οικονομίας μετά τις εκλογές αποτελεί ζητούμενο. Παρά το τουρκικό οικονομικό θαύμα της δεκαετίας του 2000 και την ισχυρή οικονομική ανάπτυξή της Τουρκίας τα τελευταία χρόνια, η χώρα αντιμετωπίζει ασύμμετρες οικονομικές προκλήσεις, όπως οι χρηματοπιστωτικές κι εμπορικές κυρώσεις που έχουν ως συνέπεια τον υψηλό πληθωρισμό, το μεγάλο έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών και την αύξηση της ανεργίας. Οι προσεχείς εκλογές αναμένεται να καθορίσουν την μελλοντική οικονομική πολιτική και θα έχουν αντίκτυπο στην οικονομική σταθερότητα της Τουρκίας εν γένει.

Όσον αφορά την εξωτερική πολιτική, οι εκλογές θα έχουν σημαντικό αντίκτυπο στην στάση της Άγκυρας σε μια σειρά μείζονων θεμάτων περιφερειακής ασφάλειας, όπως το Κουρδικό, το Παλαιστινιακό, το Κυπριακό και το Λιβυκό. Την επομένη των εκλογών με νωπή την λαϊκή εντολή η τουρκική κυβέρνηση που θα προκύψει αναμένεται να ενισχύσει τις σχέσεις της με τις γειτονικές χώρες του Ιράκ, της Συρίας και του Ιράν αλλά κι άλλες χώρες με τις οποίες διατηρεί πολυκύμαντες σχέσεις, όπως την Αίγυπτο, την Ιορδανία και την Σαουδική Αραβία. Η διατήρηση του AKP στην εξουσία αναμένεται να συνεχίσει την επισφάλεια των τουρκο-ισραηλινών σχέσεων λόγω παλαιστινιακού και κουρδικού.

Οι εκλογές αναμένεται να έχουν επίσης σημαντικό αντίκτυπο στη σχέση της Τουρκίας με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η ενταξιακή πορεία της Τουρκίας έχει επιβραδυνθεί εδώ κι αρκετό καιρό λόγω της αναθεωρητικής περιφερειακής πολιτικής της Άγκυρας, του ζητήματος των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του Κυπριακού. Το αποτέλεσμα των εκλογών θα καθορίσει την κατεύθυνση της προσπάθειας ένταξης της Τουρκίας στην ΕΕ και θα επηρεάσει επίσης τη συνολική σχέση μεταξύ Τουρκίας και ΕΕ σε μια σειρά ζητημάτων, όπως το προσφυγικό.

Το κυριότερο ζήτημα, αμιγώς εσωτερικής πολιτικής με γεωπολιτικές προεκτάσεις, στην Τουρκία θα είναι το πολιτειακό της μέλλον κι ο ρόλος του πολιτικού Ισλάμ σε αυτό. Η κυβέρνηση Έρντοαν επιτρέπει την αυξημένη ισλαμοποίηση της κοινωνίας σε όλα τα επίπεδα, μεταξύ των οποίων και το πολιτειακό. Η Ισλαμοποίηση συνεπάγεται την υποχώρηση της εκκοσσμίκευσης και την μεταρρύθμιση από την δυτικού τύπου δημοκρατία προς το ισλαμικότερο. Προφανώς αυτό εννοεί το εξώφυλλο του περιοδικού Economist (21-27.1.2023), όταν κάνει λόγο για «διαφαινόμενη δικτατορία» στην Τουρκία. Το εν λόγω εξώφυλλο επίσης προδιαθέτει εμμέσως το κοινό για την επικράτηση του AKP κι ότι το κυβερνών κόμμα είναι το αδιαφιλονίκητο φαβορί για να κερδίσει τις εκλογές, καθώς κρατάει τα κλειδιά της εξουσίας μετά την επιχείρηση βαριοπούλα κατά του βαθέως κράτους του στρατού και το κατοπινό ξεκαθάρισμα λογαριασμών με το Δίκτυο Χιζμέτ του Φετχολλά Γκιουλέν.

Συνεπώς σε περίπτωση νίκης του κυβερνώντος κόμματος το ερώτημα που προκύπτει την επομένη των εκλογών είναι εάν η ισλαμοποίηση της πολιτειακής υπόστασης της Τουρκίας θα σημάνει έναν συνδυασμό εκσυγχρονισμένης μορφής δομών (ενισχυμένης προεδρικής κοινοβουλευτικής δημοκρατίας) και παραδοσιακής ιδεολογικής υπόστασης με επίκεντρο το Ισλάμ. Επάνοδος στο Σουλτανάτο, λοιπόν, κατά την επέτειο ενός αιώνα εκκοσμικευμένης Τουρκικής Δημοκρατίας…;