Στην Τουρκία θυμούνται τα Σεπτεμβριανά με αφορμή την επέτειο του πραξικοπήματος του 1960

Τα Σεπτεμβριανά, το πογκρόμ δηλαδή κατά των Ελλήνων της Τουρκίας στις 6 και 7 Σεπτεμβρίου του 1955, που αποτέλεσε την απαρχή για την πληθυσμιακή συρρίκνωση της ακμάζουσας κοινότητας, βρέθηκε στο επίκεντρο σήμερα, Δευτέρα 27 Μαΐου, με αφορμή τη σημερινή 64η επέτειο από το στρατιωτικό πραξικόπημα του 1960, που ανέτρεψε και οδήγησε στην αγχόνη τον τότε πρωθυπουργό Αντνάν Μεντερές.

Από το βήμα της εκδήλωσης που έγινε στο μικρό νησί της Πλάτης των Πριγκιποννήσων, εκεί όπου φυλακίστηκε, δικάστηκε και εκτελέστηκε ο Μεντερές δύο υπουργοί της κυβέρνησής του, των Εξωτερικών Φατίν Ρουστού Ζορλού και των Οικονομικών Χασάν Πόλατκαν, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έκανε μία εκτενή αναφορά στα πραξικοπήματα στην Τουρκία και, μεταξύ, άλλων ανέφερε πως «το πραξικόπημα της 27ης Μαΐου ήταν το αποτέλεσμα μιας προβοκάτσιας που εφαρμόστηκε βήμα προς βήμα».

Όπως είπε χαρακτηριστικά το έναυσμα για την εκκίνηση του μηχανισμού που οδήγησε στο πραξικόπημα του 1960 δόθηκε με τα Σεπτεμβριανά. «Το κουμπί εκκίνησης του πραξικοπηματικού μηχανισμού πατήθηκε με τα γεγονότα της 6ης και 7ης Σεπτεμβρίου» είπε συγκεκριμένα ο Τούρκος πρόεδρος.

Την ίδια ώρα, σε εκτενές επετειακό δημοσίευμα, υπό τον τίτλο «Τα πρακτικά της Πλάτης αποκαλύπτουν τη Δικαιοσύνη της Χούντας» το κρατικό πρακτορείο Anadolu δίνει τον λόγο στον εισαγγελέα Κωνσταντινούπολης Ιμπραχίμ Τσιτσέκ, ο οποίος ισχυρίζεται ότι τα πρακτικά της δίκης Μεντερές «τεκμηριώνουν την ανομία της διοίκησης της Χούντας» και «καταδεικνύουν ότι υπήρξε ‘μαύρο σχέδιο’ προκλήσεων με στόχο να ενοχοποιηθούν και να ανατραπούν ο Μεντερές και κυβέρνησή του.

Συγκεκριμένα, ο εισαγγελέας Τσιτσέκ δηλώνει στο Anadolu τα εξής: «Έλαβαν χώρα πολύ περίεργα πράγματα κατά τη διάρκεια της δίκης. Οι δικηγόροι του Αντνάν Μεντερές, του Τζελάλ Μπαγιάρ (πρώην πρόεδρος της Δημοκρατίας) και των υπόλοιπων κατηγορουμένων διατύπωσαν διάφορα αιτήματα. Οι μάρτυρες μεταφέρονταν στις ακροάσεις αλλά πρώτα συγκεντρώνονταν σε ένα σημείο όπου τους άκουγε κάποιος και στη συνέχεια επέλεγαν όσους ήθελαν για να τους βάλουν να καταθέσουν.

»Για παράδειγμα, ο Μεντερές επέμενε να ακουστεί ο επικεφαλής του MAH (σ.σ. η τουρκική υπηρεσία πληροφοριών έως το 1965] ως μάρτυρας στη δίκη σχετικά με τα γεγονότα της 6ης-7ης Σεπτεμβρίου. Ωστόσο, δεν κλήθηκε να καταθέσει».

Στη συνέχεια ο Τσιτσέκ ισχυρίζεται ότι από τα πρακτικά βγαίνει το συμπέρασμα πως τα γεγονότα αυτά ξεκίνησαν με την ενεργοποίηση μιας μυστικής δομής.

Μία από τις σημαντικότερες υποθέσεις στις δίκες στην Πλάτη ήταν ο φάκελος για τα Σεπτεμβριανά, υπογραμμίζει ο Τσιστέκ και αφού σημειώνει ότι ο τότε υπουργός Εξωτερικών, Φατίν Ρουστού Ζορλού, που βρισκόταν στο Λονδίνο σε συνομιλίες για το Κυπριακό έστειλε τηλεγράφημα ζητώντας τη διοργάνωση μίας διαδήλωσης για να ενισχύσει τη διαπραγματευτική του θέση, υποστηρίζει τα εξής: «Η κυβέρνηση σκέφτηκε να οργανώσει μια κανονική διαδήλωση διαμαρτυρίας. Αυτό το στοιχείο χρησιμοποιήθηκε στη δίκη εναντίον της κυβέρνησης».

Ωστόσο, σύμφωνα με τον Τσιτσέκ, η κυβέρνηση πανικοβλήθηκε όταν η διαδήλωση εξελίχθηκε σε επιθέσεις εναντίον Ελλήνων στην Κωνσταντινούπολη. «Μάλιστα ο Μεντερές και ο Μπαγιάρ ταξίδεψαν με τρένο από την Άγκυρα στην Κωνσταντινούπολη για να θέσουν υπό έλεγχο την κατάσταση» όπως λέει.

Οι δηλώσεις του εισαγγελέα Τσιτσέκ στο Anadolu συνεχίζονται ως εξής: «Μετά τα γεγονότα, τα μέλη της οργάνωσης “Η Κύπρος είναι τουρκική” οδηγούνται στη φυλακή. Στην οργάνωση αυτή όμως υπάρχουν και άτομα όπως ο Ορχάν Μπιργκίτ (σ.σ. μέλος του CHP της αντιπολίτευσης). Τον Ορχάν Μπιργκίτ τον είδαμε τότε και στη λεηλασία της εφημερίδας Tan.

»Κατά τη διάρκεια της δίκης στην Πλάτη, ο Menderes επέμεινε να κληθούν ο τότε επικεφαλής του MAH και κάποιοι γραφειοκράτες για να καταθέσουν. Οι δικηγόροι του συνέτασσαν επίμονα σχετικά υπομνήματα, αλλά η βαθιά δομή δεν αποκαλύφθηκε ποτέ. Αυτή η βαθιά δομή αθωώθηκε πλήρως για την υπόθεση των Σεπτεμβριανών και κατηγορήθηκαν οι πολιτικοί».

Ανταπόκριση ΕΡΤNews – Κωνσταντινούπολη: Γιάννης Μανδαλίδης