Νεανική Παραβατικότητα: Πού οδηγούμαστε;

Επιμέλεια: Μαριάννα Διομήδους*

Είναι γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια, όλο και πιο συχνά έρχονται στην επικαιρότητα γεγονότα που αφορούν παραβατικές συμπεριφορές από νεαρούς ενήλικες, εφήβους, ακόμη και μικρά παιδιά. Τον περασμένο Μάιο, δημοσιεύτηκε η λεγόμενη Εθνική Στρατηγική για την βία των ανηλίκων. Δυστυχώς, στην παρούσα φάση δεν υπάρχουν αξιόπιστα στατιστικά στοιχεία και αξιόπιστες έρευνες οι οποίες να δίνουν σαφή συλλογική εικόνα για τη συνολική έκταση, τη συχνότητα, τη διαχρονική εξέλιξη και γενικά το μέγεθος της βίας και της νεανικής παραβατικότητας που επικρατεί στην Ελλάδα.

Μέχρι στιγμής, από στοιχεία της αστυνομίας, παρουσιάζονται αυξητικές τάσεις τα δύο τελευταία χρόνια με σοβαρά περιστατικά σωματικής βίας, με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, με μείωση της ηλικίας των εμπλεκομένων ατόμων, με συχνότερη εμπλοκή κοριτσιών με επαναληπτικότητα και μεγάλη ορατότητα των περιστατικών, ίσως επειδή προβάλλονται στο διαδίκτυο, είτε επειδή συμβαίνουν σε δημόσιο χώρο, είτε επειδή καταγγέλλονται πιο συχνά.

Εδώ, θα πρέπει να τονισθεί ότι όλα τα αδικήματα μπαίνουν στο ίδιο καλάθι, από παραβάσεις του ΚΟΚ, μέχρι συλλήψεις ανηλίκων προσφύγων και πρόκλησης σωματικής βίας. Ακόμη χειρότερα, μπαίνουν στο ίδιο καλάθι διάφορες μορφές έκφρασης της νεολαίας, όπως οι κινητοποιήσεις των φοιτητών για το άσυλο ή και υγιή αντανακλαστικά της νεολαίας απέναντι στην αδικία. Είναι γεγονός, επίσης ότι η εθνική στρατηγική αναφέρεται και σε πολιτικά βίαιο εξτρεμισμό, είτε σε βομβιστικές επιθέσεις, είτε σε πρόκληση φθορών από τη χρήση έγχρωμης μπογιάς.

Βεβαίως είναι φορές που τα ΜΜΕ υποβαθμίζουν, είτε αποσιωπούν τα θετικά πρότυπα στάσης ζωής της νεολαίας, όταν κινητοποιείται και διεκδικεί συνολικά, ενώ ενίοτε υπερβάλλουν σε θέματα που είναι ήσσονος σημασίας.

Δυστυχώς, μέχρι στιγμής, οι εκάστοτε κυβερνώντες δεν αντιμετώπισαν ολιστικά το θέμα, ούτε βασίσθηκαν σε στρατηγικές πρόληψης, για να προστατεύσουν τα παιδιά από τη γέννησή τους ακόμη. Εδώ, πρέπει να τονισθεί, ότι δεν υπάρχουν γεννημένα επικίνδυνα παιδιά, αλλά παιδιά που κινδυνεύουν μέσα στο συγκεκριμένο σύστημα, είτε να πέσουν θύματα, είτε να γίνουν θύτες.

Τι συμβαίνει λοιπόν; Mήπως το σύστημα θέλει να κρύψει τις ευθύνες του και να τις μεταφέρει στην οικογένεια, στο σχολείο, ακόμη και στο DNA; Έχουμε φθάσει στον 21ο αιώνα κι όμως το σχολείο συχνά απαξιώνεται. Υπάρχουν ελλείψεις επιστημονικού και βοηθητικού προσωπικού, σχολεία που δεν συντηρούνται και πέφτουν οι σοβάδες από τους τοίχους, σχολεία που είναι φούρνοι το καλοκαίρι και ψυγεία το χειμώνα και λίμνες από τις βροχές ενίοτε το φθινόπωρο. Είναι σχολεία ιδιωτικά με ταξικές διαφοροποιήσεις που εξοικειώνει τα παιδιά στον ανταγωνισμό και στον ατομισμό.

Εδώ, θα πρέπει να τονισθεί και η διαρκής υποστελέχωση και υποχρηματοδότηση, που έχει οδηγήσει σε υπολειτουργία των υπηρεσιών Παιδικής Πρόνοιας, ενώ Κέντρα Πρόληψης και Απεξάρτησης από κάθε είδους εθισμό δεν λειτουργούν οργανωμένα πολλές φορές.

Πολύ σημαντικό είναι να τονίσει κανείς, ότι στις γειτονιές υπάρχουν ελάχιστοι ελεύθεροι χώροι με πολιτιστικά και αθλητικά προγράμματα, ενώ πολλές φορές τα υπάρχοντα προγράμματα είναι ακριβά για τις λαικές οικογένειες με χαμηλό εισόδημα.

Βέβαια, στην Εθνική Στρατηγική προβλέπεται μια πλειάδα υπηρεσιών, ψυχοκοινωνικής υποστήριξης, ένταξης και πρόληψης της υποτροπής σε διάφορους τύπους εθισμών. Δυστυχώς και οι υπηρεσίες αυτές είναι γενικά αποψιλωμένες από εξειδικευμένο προσωπικό.

Όσον αφορά το διαδίκτυο παρουσιάσθηκε πρόσφατα μία εφαρμογή γονεϊκού ελέγχου το kids wallet, ένα μέτρο που εγείρει κάποια ερωτήματα για τυχόν κυκλοφορία των στοιχείων των ανηλίκων στο διαδίκτυο και αξιοποίηση ανάλογων εφαρμογών για παρακολούθηση.

Άλλα μέτρα που προτείνει η Εθνική Στρατηγική είναι η τιμωρητική κοινωνική εργασία, ενώ, ως πρόληψη προβάλλεται η ήπια αστυνόμευση σε μέρη όπου συχνάζει η νεολαία. Όμως η αντιμετώπιση των παραβάσεων των ανηλίκων πρέπει να διασφαλίζει την δυνατότητα για μορφωτική βελτίωση και επαγγελματική και κοινωνική επανένταξη. Είναι γεγονός ότι ο εγκλεισμός των ανηλίκων σε σωφρονιστικά ιδρύματα πολλές φορές δεν οδηγεί σε πραγματικό σωφρονισμό, αλλά στιγματίζει τα παιδιά, τα εξοικειώνει με το έγκλημα και ενίοτε τα φέρνει αντιμέτωπα με μεγαλύτερους κινδύνους, με δεδομένες τις άσχημες συνθήκες που ενίοτε επικρατούν στις φυλακές ανηλίκων.

Το ερώτημα είναι ποιος φταίει για όλες αυτές τις καταστάσεις που προαναφέρθηκαν;

Μία υπεραπλουστευμένη απάντηση είναι οι γονείς. Η συμβολή των γονέων στην φροντίδα και γενικότερα στην ανατροφή δεν είναι μια απλή υπόθεση. Οι διαπαιδαγωγικές ικανότητες των γονέων ποικίλλουν. Όμως βασική ευθύνη για την διαπαιδαγώγηση των νέων έχει η κοινωνία συνολικά με όλους τους μηχανισμούς της εκπαίδευσης, των πολιτισμικών εκδηλώσεων, των μέσων ενημέρωσης και κοινωνικής δικτύωσης, με τον αθλητισμό κ.λ.π. Η οικογένεια σήμερα αναλαμβάνει το σκληρό έργο της ανατροφής των παιδιών με τη λογική της ατομικής ευθύνης, βάζοντας βαθιά το χέρι στην τσέπη και θυσιάζοντας ενίοτε τον ελάχιστο ελεύθερο χρόνο τους σε ένα ατελείωτο δρομολόγιο από δραστηριότητα σε δραστηριότητα με αποτέλεσμα να μην αναπτύσσονται ποιοτικές γονεϊκές σχέσεις, γιατί οι τέτοιου είδους σχέσεις απαιτούν πάνω από όλα ποιοτικό χρόνο, ο οποίος σπάνια εξασφαλίζεται δεδομένων των άστατων ωραρίων των γονέων που τους εμποδίζουν να συμμετέχουν ενεργά στη ζωή των παιδιών τους. Είναι γεγονός ότι η εργασία σε καθεστώς εργοδοτικής τρομοκρατίας, μόνιμης ανασφάλειας, σωματικής και ψυχικής εξόντωσης οδηγούν εκτός από την έλλειψη χρόνου και σε απώλεια διάθεσης για οποιαδήποτε συμμετοχή σε παιδικές δραστηριότητες και σε έλλειψη υπομονής. Εδώ πρέπει να τονισθεί ότι, δωρεάν υπηρεσίες όπως συμβουλευτική γονέων, κοινωνικές υπηρεσίες της εκκλησίας και Κέντρα Ψυχικής Υγείας είναι υποστελεχωμένα.

Για να βρούμε λοιπόν κάποιες λύσεις θα πρέπει να δούμε με ποιους όρους σήμερα ένα παιδί ζει και άρα διαμορφώνει την προσωπικότητά του. Πρέπει λοιπόν πρωταρχικά να δούμε τις ρίζες της παραβατικής συμπεριφοράς των νέων και τις αιτίες που τις γεννούν και τις τρέφουν. Η νεανική παραβατικότητα δεν εμφανίζεται από το πουθενά. Ζούμε σε μία κοινωνία όπου διοχετεύονται ιδέες με επίκεντρο τον ατομισμό, την εμπορευματοποίση των πάντων, ακόμη και των ανθρωπίνων σχέσεων, του ιδίου ντου ανθρωπίνου σώματος και ειδικά του γυναικείου. Προβάλλονται πρότυπα και συμπεριφορές που οδηγούν σε εγωκεντρικές στάσεις με την αντίληψη ο θάνατος σου η ζωή μου. Τα παιδιά από νωρίς μαθαίνουν την αποφυγή της πραγματικότητας που είναι συχνά δύσκολη με την εξάρτηση από το αλκοόλ, τα ναρκωτικά το τζόγο, την αποξένωση, την αντικοινωνική συμπεριφορά, ακόμη και την εγκληματικότητα. Τα παιδιά σήμερα κατακλύζονται από τις εικόνες της φρίκης του πολέμου και νομίζουν ότι όλα αυτά αποτελούν μια κανονικότητα. Ότι δεν πρέπει να μιλούν, να διεκδικούν, κι αν δεν αντέχουν τις καταστάσεις αυτές να ρίξουν το φταίξιμο στο διπλανό τους. Ενίοτε να τα γκρεμίσουν όλα αλλά να μην σκεφθούν ότι μπορούν να δράσουν συλλογικά και να αλλάξουν από κοινού μια πολλές φορές άθλια πραγματικότητα.

Ας σκεφθούμε λοιπόν σοβαρά σε τι κόσμο μεγαλώνουν τα παιδιά, και τι κάνουμε εμείς για να αλλάξουμε τον κόσμο αυτό!! Πώς δείχνουμε το σωστό και δημοκρατικό τρόπο στα παιδιά, ως γονείς, εκπαιδευτικοί και πολιτιστικοί φορείς. Με την αγωνιστική μας διεκδίκηση μπορούμε να μάθουμε στα παιδιά μας το σπουδαιότερο μάθημα απέναντι στην κοινωνική αδικία, να ζουν με χρηστό τρόπο με σεβασμό στους γονείς και τους εκπαιδευτικούς και να προτάσσουν με σοβαρό τρόπο την συλλογικότητα και την αγωνιστική στάση ζωής για να αποτρέψουν τις αδικίες όσο αυτό είναι δυνατόν.

Marianna Diomidous MD, RN, MPH, MSc, PhD
Professor Emeritus of Epidemiology & Public Health
Department of Public Health
Faculty of Nursing
National and Kapodistrian University of Athens

Όλες οι Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο,  στο ertnews.gr
Διάβασε όλες τις ειδήσεις μας στο Google
Κάνε like στη σελίδα μας στο Facebook
Ακολούθησε μας στο Twitter
Κάνε εγγραφή στο κανάλι μας στο Youtube
Γίνε μέλος στο κανάλι μας στο Viber

Προσοχή! Επιτρέπεται η αναδημοσίευση των πληροφοριών του παραπάνω άρθρου (όχι αυτολεξεί) ή μέρους αυτών μόνο αν:
– Αναφέρεται ως πηγή το ertnews.gr στο σημείο όπου γίνεται η αναφορά.
– Στο τέλος του άρθρου ως Πηγή
– Σε ένα από τα δύο σημεία να υπάρχει ενεργός σύνδεσμος