Η Β. Μακεδονία των οργισμένων Βαλκανίων…

Του Πολυδεύκη Παπαδόπουλου

Μεταξύ της σφύρας, των πάντα προβληματικών σχέσεων ανάμεσα στις εθνοτικές ομάδες της, καθώς και της διευθέτησης των διαφορών με τη  Βουλγαρία που εμποδίζουν την ευρωπαϊκή προοπτική και του άκμονα της έξαρσης της πανδημίας και της έλλειψης εμβολίων –πλην όσων της έδωσε η Σερβία- βρίσκεται η Β. Μακεδονία. Τα δεδομένα αυτά κρατούν το γειτονικό κράτος στο στρατόπεδο των «οργισμένων Βαλκανίων», όπου ο θυμός, η κόπωση, η αίσθηση αδιεξόδου και απόστασης από την ΕΕ υπερισχύουν της οικονομικής ανάπτυξης, της κοινωνικής προόδου και της πολιτικής σταθεροποίησης.

Επιπλέον, όλα αυτά τα δεδομένα καθιστούν δυσκολότερη την τήρηση των τριών μεγάλων συμφωνιών, μέσω των οποίων τα Σκόπια αναζητούν να ηρεμήσουν το εσωτερικό τους και να ομαλοποιήσουν τις εξωτερικές σχέσεις τους : -το νέο συνταγματικό πλαίσιο για τη μεγαλύτερη ισοτιμία στις σχέσεις σλαβομακεδονικής πλειονότητας και αλβανικής μειονότητας  -το Σύμφωνο Φιλίας και Καλής Γειτονίας με τη Βουλγαρία  -τη Συμφωνία των Πρεσπών με την Ελλάδα. Σε ό,τι αφορά την εφαρμογή της τελευταίας, η πιο πρόσφατη εμπλοκή έχει να κάνει με την άρνηση της «Ακαδημίας Επιστημών και Τεχνών της Μακεδονίας» να δεχθεί την προσθήκη του όρου «Βόρειας»…

Δίκες κι αντιπαραθέσεις για απογραφή, αναγραφή & αναθεώρηση βιβλίων Γεωγραφίας/Ιστορίας

Ένταση και επεισόδια σημειώθηκαν την Παρασκευή 26/2 στα Σκόπια, κατά τη διαδήλωση 2.000 Αλβανών της Β. Μακεδονίας, που πραγματοποιήθηκε ως ένδειξη διαμαρτυρίας για τις καταδίκες πέντε μελών της κοινότητας τους. Η καταδίκη είχε να κάνει με την υπόθεση της δολοφονίας άλλων πέντε Σλαβομακεδόνων, που συνέβη στις 12 Απριλίου 2012, στη λίμνη Σμίλκοβο έξω από τα Σκόπια. Οι διαδηλωτές φώναζαν συνθήματα υπέρ του UÇK και της «Μεγάλης Αλβανίας» και ζήτησαν την αποφυλάκιση των καταδικασθέντων ομοεθνών τους, καθώς και τη διεξαγωγή νέας έρευνας για την εν λόγω πενταπλή δολοφονία, με τη συμμετοχή σ’ αυτήν εμπειρογνωμόνων από χώρες της Ε.Ε. Η δολοφονία εκείνη είχε προκαλέσει σοβαρές διεθνοτικές εντάσεις στη γειτονική χώρα χώρα, όπου οι σχέσεις μεταξύ Σλάβων και Αλβανών χαρακτηρίζονται πάντα από καχυποψία και οποιοδήποτε επεισόδιο μπορεί να οδηγήσει τις δύο κοινότητες σε ανάφλεξη.

Όμως, πολιτική αντιπαράθεση έχει ξεσπάσει στη Β. Μακεδονία και για το ζήτημα  της απογραφής του πληθυσμού, που θα γίνει φέτος τον Απρίλιο. Συγκεκριμένα, η σχετική διαδικασία έχει προγραμματιστεί  να διεξαχθεί από την 1η έως την 21η Απριλίου. Να σημειωθεί ότι η τελευταία απογραφή πληθυσμού στη χώρα είχε πραγματοποιηθεί το 2002 και σύμφωνα μ’ αυτήν ο πληθυσμός της ανερχόταν σε περίπου 2.020.000 ανθρώπους. Στην απογραφή εκείνη, το 64,18% είχαν δηλώσει «Μακεδόνες», το 25,17% «Αλβανοί», το 3,85% Τούρκοι, το 2,66% Ρομά, το 1,8% Σέρβοι, το 0,85% Βόσνιοι και το 0,5% Βλάχοι. Τα μέλη των υπολοίπων εθνοτικών ομάδων δεν ξεπέρασαν το 1%.

Μια άλλη που είχε ξεκινήσει τον Οκτώβριο του 2011 διακόπηκε μερικές ημέρες πριν από την ολοκλήρωσή της, λόγω έντονων διαφωνιών μεταξύ των Σλάβων και Αλβανών μελών της κρατικής επιτροπής που είχε την ευθύνη διεξαγωγή της. Από τότε, όλες οι προσπάθειες να προκύψει συναίνεση και να διεξαχθεί μια νέα απογραφή του πληθυσμού απέτυχαν, κάτι που αντανακλά το κλίμα καχυποψίας μεταξύ των δύο μεγάλων εθνικών κοινοτήτων της χώρας, δηλαδή των Σλάβων και των Αλβανών.

Το μεγαλύτερο κόμμα της αντιπολίτευσης, το VMRO-DPMNE, συγκεντρώνει τις τελευταίες μέρες υπογραφές πολιτών κατά της απογραφής και απαιτεί την ακύρωση του σχετικού νόμου που ψηφίστηκε μόλις τον περασμένο μήνα από τη Βουλή. Το επιχείρημα που χρησιμοποιεί είναι πως  οι συνθήκες, οι οποίες έχουν διαμορφωθεί λόγω της πανδημίας, δεν επιτρέπουν την ομαλή  διεξαγωγή της απογραφής. Ωστόσο, ο ουσιαστικός λόγος που το VMRO προσπαθεί να μπλοκάρει την απογραφή είναι οι κατηγορίες που εκτοξεύει εναντίον του πρωθυπουργού Ζόραν Ζάεφ και του ηγέτη του μεγαλύτερου αλβανικού κόμματος (DUI) Αλί Αχμέτι, για συμπεφωνημένη αλλοίωση της δημογραφικής σύστασης της χώρας. Απ’ την άλλη, το κυβερνών Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα (SDSM) του Ζόραν Ζάεφ κατηγορεί τον αρχηγό του VMRO-DPMNE Χρίστιαν Μίτσκοσκι ότι προσπαθεί «να πολιτικοποιήσει την απογραφή και να υποκινήσει συγκρούσεις, υπονομεύοντας συστηματικά τα συμφέροντα των πολιτών και του κράτους».

Όμως, εκτός από τις διαμάχες για την απογραφή, διαφορές έχουν προκύψει και για την αναγραφή της εθνικότητας στις νέες ταυτότητες  που προβλέπεται να κυκλοφορήσουν στην γειτονική χώρα. Και τη φορά αυτή οι αντιρρήσεις δεν προήλθαν από τα κόμματα της συμπολίτευσης κι αντιπολίτευσης (που στο θέμα αυτό λίγο πολύ τα είχαν βρει) αλλά από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Στέβο Πεντάροφσκι και την Ευρωπαϊκή Ένωση

Ο μεν Πεντάροφσκι, αν και προερχόμενος από το κόμμα του Ζόραν Ζάεφ,  υπογράμμισε, ενθυμούμενος ότι είναι και καθηγητής πανεπιστημίου/διεθνολόγος,  πως σε καμία δημοκρατική χώρα του κόσμου δεν αναγράφεται στις αστυνομικές ταυτότητες η εθνότητα και το θρήσκευμα των πολιτών. Κι απ’ την άλλη, η Ευρωπαϊκή Ένωση, μέσω του επικεφαλής της Αντιπροσωπείας της στα Σκόπια, κάλεσε την κυβέρνηση, αλλά και την αντιπολίτευση να αναθεωρήσουν τη στάση τους σχετικά με την αναγραφή της εθνικής καταγωγής των πολιτών της Βόρειας Μακεδονίας στις αστυνομικές ταυτότητες. Ο εκπρόσωπος της ΕΕ στη Β. Μακεδονία τόνισε ότι τα ευρωπαϊκά κριτήρια δεν προβλέπουν ανάλογη αναγραφή της εθνικής καταγωγής σε έγγραφα όπως είναι οι ταυτότητες. Υπενθύμισε, επίσης, πως από τον επόμενο Αύγουστο θα τεθεί στις χώρες της ΕΕ σε εφαρμογή ο Κανονισμός Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων, ο οποίος «απαγορεύει την επεξεργασία προσωπικών δεδομένων, όπως η φυλή, η εθνική καταγωγή, ο πολιτικός ή θρησκευτικός προσανατολισμός και άλλες πεποιθήσεις», στέλνοντας με τον τρόπο αυτό σαφές μήνυμα στη Βορειομακεδονική πλευρά.

Μετά από αυτές τις τοποθετήσεις της ΕΕ, ο Ζόραν Ζάεφ προχώρησε σε «αναδίπλωση» σ’ αυτό το ζήτημα, προαναγγέλλοντας τη μεταβολή της στάσης της κυβέρνησης ως προς την αναγραφή της εθνικότητας στις ταυτότητες. Έτσι, θα ξεκινήσει ένας διάλογος για νέες νομικές ρυθμίσεις που θα υποβληθούν στη Βουλή, ενώ, όπως είπε ο Ζάεφ, «οι πρέσβεις των κρατών-μελών και της Αντιπροσωπείας της ΕΕ θα μας βοηθήσουν ώστε όλοι μαζί να βρούμε μία καλή λύση που θα ταιριάζει στην πολυεθνοτική κοινωνία της Βόρειας Μακεδονίας»…

Καθώς, όμως, μόλις ένα σημαντικό θέμα πάει να κλείσει στη Β. Μακεδονία, κάποιο άλλο ετοιμάζεται να ανοίξει, λάδι στη φωτιά των υπόλοιπων εθνοτικών αντιπαραθέσεων έρχεται να ρίξει και πάλι το VMRO-DPMNE, ζητώντας τη φορά αυτή να μην αλλάξει σχολικό βιβλίο Γεωγραφίας για τη δεύτερη τάξη του Γυμνασίου, που αναφέρεται στην καταγωγή των Αλβανών της χώρας. Το εν λόγω βιβλίο περιλαμβάνει αναφορές σύμφωνα με τις οποίες  οι Αλβανοί της Β.Μακεδονίας, προέρχονται από Ρομά, Τούρκους και Κιρκάσιους και υπήρξαν κατακτητές και κακοποιοί… Η απάντηση του VMRO είναι πως η κριτική που ασκείται αποτελεί μια ακόμη προσπάθεια για να εξαλειφθεί η μοναδικότητα του ‘μακεδονικού’ πολιτισμού…

Το συνεχιζόμενο αδιέξοδο με τη Βουλγαρία και οι συνέπειες για την έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων με την ΕΕ

Μια ακόμη αρνητική εξέλιξη για τη Β.Μακεδονία είναι το «Ουδέν Νεότερον από το Μέτωπο των Βρυξελλών», όσον αφορά την ενταξιακή πορεία της Βόρειας Μακεδονίας προς την ΕΕ. Η τελευταία σύνοδος  του Συμβουλίου Γενικών Υποθέσεων των 27 επιβεβαίωσε πως η Σόφια δεν έχει αλλάξει θέση σε σχέση με τα Σκόπια και ότι το βέτο της για την έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων παραμένει σε ισχύ, καθώς απαιτεί από την κυβέρνηση της Β. Μακεδονίας να προχωρήσει σε αλλαγές όσον αφορά τον χαρακτηρισμό της γλώσσας της, τη χρήση ορισμένων συμβόλων και την επίσημη «αφήγηση» της ιστορία της.

Έτσι, η Βουλγαρία επιμένει πως η Β.Μακεδονία πρέπει να εφαρμόσει για τα ζητήματα αυτά τα προβλεπόμενα από το «Σύμφωνο Φιλίας και Καλής Γειτονίας», που υπογράφηκε το 2017 ανάμεσα στις δύο χώρες. Η εκδοχή των Σκοπίων είναι πως κινούνται προς αυτή την κατεύθυνση και ότι περιμένουν χειρονομίες από την άλλη πλευρά. Ζητούν δε άμεση συνάντηση του υπουργού τους Εξωτερικών, Μπουγιάρ Οσμάνι και της Βουλγάρας ομολόγου του Εκατερίνα Ζακαρίεβα, προκειμένου να καταλήξουν στην ημερομηνία πραγματοποίησης διακυβερνητικής διάσκεψης, για να εγκριθεί σχέδιο δράσης ανάμεσα στις δύο χώρες, που θα βάλει τέλος στις μεταξύ τους διαμάχες. Ωστόσο, η Σόφια εξακολουθεί να κρατά σκληρή στάση στα ζητήματα αυτά,  υπό την επιρροή και των επικείμενων στη Βουλγαρία βουλευτικών εκλογών, στις 4 Απριλίου.

Από την πλευρά του, ο πάντα αισιόδοξος Ζόραν Ζάεφ εξακολουθεί να δηλώνει πως είναι θέμα χρόνου να προχωρήσει η συμφωνία με τη Βουλγαρία και επομένως ν’ ανοίξει ο δρόμος για την έναρξη ενταξιακών συνομιλιών με την Ε.Ε. Ωστόσο, κάτι τέτοιο θεωρείται δύσκολο να συμβεί μέσα στο μήνα, αλλά και στην κρίσιμη Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ στις 25-26/3, αν και το σχετικό θέμα βρίσκεται στην ατζέντα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου,  υπό την πίεση και της Γερμανίας.