Η πυρηνική ενέργεια μπαίνει απειλητικά ξανά στο προσκήνιο

Η ενεργειακή κρίση που ζούμε τους τελευταίους μήνες, αλλά και οι επιτακτικές ανάγκες για τη μετάβαση σε μια οικονομία πράσινης ενέργειας, έχουν φέρει ξανά στο προσκήνιο την πυρηνική ενέργεια ως τρόπου παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος. Έχει γίνει, όμως, περισσότερο ασφαλής σε σχέση με το παρελθόν; Βρέθηκε λύση για τα πυρηνικά απόβλητα; Είναι εφικτό να υπάρξει απόλυτο στεγανό σε ό,τι αφορά τη μεταφορά τεχνολογιών και υλικών για τη δημιουργία πυρηνικών όπλων; Μπορεί η πυρηνική ενέργεια να χαρακτηριστεί «πράσινη», όπως ζητούν ορισμένες πλευρές και χώρες προκειμένου να χρηματοδοτηθούν νέες εγκαταστάσεις από προγράμματα της ΕΕ; 

Τα ζητήματα αυτά εξετάστηκαν στην εκπομπή του Πολυδεύκη Παπαδόπουλου «Με το Πρώτο στην Ευρώπη και τον Κόσμο», με τα σχετικά ερωτήματα να τίθενται στον Χρήστο Ελευθεριάδη, Καθηγητή Πυρηνικής Φυσικής στη Σχολή Θετικών Επιστημών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. 

Η χρήση παγκοσμίως πυρηνικής ενέργειας για παραγωγή ηλεκτρική ενέργειας άρχισε  από το δεύτερο μισό της δεκαετίες του ’50, όταν λειτούργησαν οι πρώτοι τέτοιοι σταθμοί. Και ήδη από τα πρώτα χρόνια ήταν ουκ ολίγα τα ατυχήματα που συνέβησαν. Ένα από τα πρώτα σημαντικά υπήρξε στο Γουίντ Σκέιλ της Βρετανίας το 1957 κι ένα άλλο -στο οποίο βασίστηκε η δημοφιλής ταινία “Το Σύνδρομο της Κίνας”- ήταν στο Θρι Μαιντ Αιλαντ των ΗΠΑ το 1979. Όλα αυτά τα περιστατικά  προκάλεσαν, στις χώρες που απέκτησαν πυρηνικούς σταθμούς, αντιπυρηνικά κινήματα και μεγάλες κινητοποιήσεις στα τέλη του ’70 και στις αρχές του ’80.   

Ήταν, όμως, μετά το Τσερνόμπιλ,  το 1986, που άρχισε η έντονη αμφισβήτηση της πυρηνικής ενέργειας, με αποτέλεσμα έκτοτε να υπάρξουν καθόλου ή ελάχιστα σχέδια για κατασκευή νέων μονάδων, ειδικά στην Ευρώπη και τη Β. Αμερική. Επιπλέον, το ατύχημα της Φουκουσίμα το 2011, αλλά και οι πιέσεις των οικολογικών κινημάτων επί 3 δεκαετίες,  όχι μόνον ενέτειναν αυτή την τάση, αλλά οδήγησαν μια σειρά από χώρες να ανακοινώσουν το οριστικό κλείσιμο όλων των πυρηνικών μονάδων τους με βάση συγκεκριμένα χρονοδιαγράμματα. Σημαντικότερη περίπτωση είναι αυτή της Γερμανίας, αλλά αντίστοιχες αποφάσεις έλαβαν, επίσης, η Σουηδία, η Ελβετία, το Βέλγιο. Άλλες, όπως η Αυστρία, η Ιταλία, η Πορτογαλία και η Ελλάδα απέκλεισαν δια παντός μια τέτοια ενεργειακή επιλογή.  

Ωστόσο, η πυρηνική ενέργεια ποτέ δεν έφυγε από την αντίληψη και τη στρατηγική ορισμένων άλλων κρατών, με κύριο εκπρόσωπο στη Δ. Ευρώπη τη Γαλλία (και δευτερευόντως τη Βρετανία) και στην Α. Ευρώπη τη Ρωσία. Οι χώρες αυτές όχι μόνον διαθέτουν –ειδικά η Γαλλία- μεγάλο αριθμό πυρηνικών σταθμών οι ίδιες, αλλά αποτελούν και καταστευαστές/εξαγωγείς τέτοιων τεχνολογιών και μονάδων.  

Και είναι κυρίως αυτές οι πλευρές, που αξιοποιώντας τις πιεστικές ανάγκες της πράσινης μετάβασης και τις τρέχουσες καταστάσεις τις οποίες έχει δημιουργήσει η ενεργειακή κρίση, επαναφέρουν στο δημόσιο διάλογο τη χρησιμότητα της πυρηνικής ενέργειας.  Προκειμένου δε να μπορεί να χρηματοδοτηθεί με κοινοτικούς πόρους η δημιουργία τέτοιων νέων μονάδων, ζητούν να χαρακτηριστεί η πυρηνική ενέργεια -στη σχετική στρατηγική της ΕΕ- ως ‘πράσινη’, η οποία δεν δημιουργεί εκπομπές με ανθρακικό αποτύπωμα. Προβάλλουν, επίσης, τη βελτίωση των τεχνολογιών σε ό,τι αφορά την ασφάλεια.  Το σχετικό αίτημα έρχεται να συνδυαστεί με την απαίτηση άλλων πλευρών να κριθεί ως πράσινη ενέργεια και το φυσικό αέριο.  

Από την άλλη, οι περιβαλλοντικές οργανώσεις και πολλοί ειδικοί επιμένουν πως έχουμε να κάνουμε με προσπάθεια «πράσινου ξεπλύματος» (greenwashing) της πυρηνικής ενέργειας, η οποία παραμένει πάντα ιδιαιτέρως επικίνδυνη, καθώς και του φυσικού αερίου. Κι αυτό προκειμένου να υπάρξει κοινοτική χρηματοδότηση, με υποτίμηση των κινδύνων που εξακολουθεί να περιέχει η πρώτη και με πρόσδεση στο φυσικό αέριο για περισσότερα χρόνια από την τριακονταετία -που θεωρητικά θα διαρκέσει  η μεταβατική φάση- μέχρι την πλήρη επικράτηση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας και της κοινωνίας του «Πράσινου Υδρογόνου».