Στις φτωχογειτονιές της Δραπετσώνας του Μεσοπολέμου θα μεταφερθούμε γι’ άλλη μία φορά, μετά τα αφιερώματα που κάναμε στην ομάδα των Ποντίων Δραπετσώνας που ιδρύθηκε το 1928 και του Ηρακλή Τσιμέντων, της ανεξάρτητης ποδοσφαιρικής ομάδας των εργατών της ΑΓΕΤ στη δεκαετία του ’30. Αυτή τη φορά θα δούμε την αθλητική δράση των εργατών της Εταιρίας Λιπασμάτων, στο τέλος της δεκαετίας, μέχρι την παραμονή του ελληνοϊταλικού πολέμου.
Όπως αναφέρει η εφημερίδα “Αθλητισμός”, το καθεστώς Μεταξά το απασχολούσε “η μετεργασιακή ψυχαγωγία των εργατών και εργατριών των μεγάλων εργοστασίων μας”.
Και συνεχίζει: “Το ζήτημα αυτό έπρεπε να λυθή αμέσως. Ο εργάτης και η εργάτιδα έπρεπε να βρίσκουν κάποια ανακούφιση έπειτα από το οκτάωρο του καθημερινού μόχθου.
Ο αθλητισμός ήτο το μόνο μέσον που θα μπορούσε να τους χαρίση μία πραγματική ώρα χαράς”.
Θα σχολιάσουμε ότι όταν το σχόλασμα από την δουλειά “αναζητάει” ανακούφιση, μάλλον η παραγωγική διαδικασία από συνθήκες εργασίας και αμοιβή δεν είχε σταθεί ικανή να δημιουργήσει στον εργαζόμενο αίσθημα πληρότητας και δημιουργίας. Δεν είναι βέβαια γνώρισμα μόνο της συγκεκριμένης εποχής.
Ήταν άλλωστε μία δεκαετία, αυτή του ’30 που σημαδεύτηκε από μεγάλες και σε πανελλαδική κλίμακα κινητοποιήσεις με αποκορύφωμα τον αιματηρό Μάη του 1936, που ακριβώς τέτοια ζητήματα ήταν στο επίκεντρο.
Στο πολιτικό πεδίο σε διεθνή βάση, είχαν ήδη συγκρουστεί δύο αντιλήψεις για τον αθλητισμό. Από τη μία ένα ρεύμα που στηρίχτηκε από το σοσιαλδημοκρατικό ρεύμα της εποχής και το ρεύμα της κομμουνιστικής τρίτης διεθνούς, που αρχικά με ξεχωριστές αθλητικές οργανώσεις (μαζικές στο σημείο να συγκροτούν ομοσπονδίες και διεθνείς διοργανώσεις) και μετέπειτα με την πολιτική του λαϊκού μετώπου ενάντια στο φασισμό, συνεργαζόμενες οργανωτικά, πρέσβευαν τα ιδεώδη του αθλητισμού της χαράς και της συναδέλφωσης.
Από την άλλη Χίτλερ και Μουσολίνι, επένδυαν στον αθλητισμό για να προβάλλουν ο πρώτος την “ανωτερώτητα” της Αρίας Φυλής μέσα και των αθλητικών αποτελεσμάτων και ο δεύτερος μέσω αποτελεσμάτων και αθλητικών έργων την “αποτελεσματικότητα” του φασιστικού κράτους.
Ενδιάμεσα αυτών των ρευμάτων οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις φοβούμενες τυχόν επεκτατικές βλέψεις της τότε ΕΣΣΔ, επέλεξαν τη συμμετοχή στις χιτλερικές αθλητικές διοργανώσεις, “επενδύοντας” σε έναν ισχυρό στρατιωτικά και οικονομικά σύμμαχο, που η ιστορία έδειξε ότι δεν δίστασε να τους κατακτήσει και να τους αιματοκυλήσει και τους ίδιους χωρίς οίκτο.
Αντίστοιχες αθλητικές αποτυπώσεις υπήρξαν και στην Ελλάδα. Ακολούθησε η δικτατορία της 4ης Αυγούστου, που δεν χάρισε τον αθλητισμό στους αντιπάλους της, μεγάλο μέρος των οποίων οδηγήθηκε σε φυλακές και εξορίες, ανάμεσά τους και πολλοί συνδικαλιστές εργάτες, ενώ υπήρξαν διοικήσεις αθλητικών σωματείων που αποπέμφθηκαν και σύλλογοι που υποχρεώθηκαν σε μετονομασίες. Σε πολλές περιπτώσεις, αρχεία και καταστατικά δημεύτηκαν και καταστράφηκαν. Έχοντας πλήρη συνείδηση του κοινωνικού ρόλου του αθλητισμού, το δικτατορικό καθεστώς αποπειράθηκε να τον αξιοποιήσει.
Στην περιοχή της Δραπετσώνας είχαν ήδη εγκατασταθεί αρκετές επιχειρήσεις καθώς το κοντινό σε απόσταση λιμάνι, μείωνε το κόστος εισαγωγών – εξαγωγών προϊόντων και πρώτων υλών.
Το μεροκάματο φθηνό και οι συνθήκες διαβίωσης άθλιες, ειδικά για τις χιλιάδες των Μικρασιατών προσφύγων που είχαν εγκατασταθεί σε μία περιοχή χωρίς δρόμους, χωρίς φωτισμό, με ελάχιστα δημόσια αποχωρητήρια καθώς τα παραπήγματα δεν διέθεταν, γεμάτη πορνεία, τεκέδες, τις φυλακές των Βούρλων και με την μικροπαραβατικότητα στο ζενίθ, αλλά η θέληση για μία καλύτερη ζωή περίσσευε.
Το 1937 η εταιρία ίδρυσε οργανισμό ψυχαγωγίας, ενώ διέθετε αθλητικούς χώρους και όργανα γυμναστικής. Υποχρεωτικά οι γυναίκες έκαναν κολύμβηση, βόλλεϋ και γυμναστική κατά τη διάρκεια 15θήμερης θερινής άδειας, αφού άλλες υποχρεώσεις (ενδεχομένως η μητρότητα) δεν διευκόλυνε την πιο σταθερή ενασχόλησή τους με τον αθλητισμό.
Τα Λιπάσματα είχαν δραστηριότητα στο ποδόσφαιρο, τις αθλοπαιδιές, το στίβο, αλλά και την ιδιαίτερα δημοφιλή στην περίοδο του Μεσοπολέμου πυγμαχία.
Η διατήρηση της δυνατότητας ενασχόλησης με τον αθλητισμό για το πολυάριθμο εργατικό δυναμικό της περιοχής μέσα από τον εργοστασιακό αθλητισμό που η δικτατορική κυβέρνηση ενίσχυσε, έδωσε διπλή διέξοδο, αφού εκτός της ενασχόλησης, δεν υπήρχε ο βραχνάς του λειτουργικού κόστους που ταλάνιζε τα ερασιτεχνικά σωματεία της εποχής. Στην περίπτωση αυτή το κόστος ήταν της εργοδοτικής πλευράς. Στην περιοχή υπήρχαν ήδη αρκετά ερασιτεχνικά σωματεία, τα περισσότερα ανεξάρτητα, δηλαδή χωρίς συμμετοχή σε επίσημες διοργανώσεις, αλλά σε φιλικά τουρνουά.
Η αθλητική διέξοδος και η συμμετοχή των εργατών σε αυτή δεν σήμαινε την αποδοχή του δικτατορικού καθεστώτος, αλλά την ικανοποίηση της ανάγκης για αθλητισμό και ψυχαγωγία, σαν διέξοδο από τη “φαβέλα της Δραπετσώνας” και από το εργασιακό περιβάλλον που με τα παράγωγά του δηλητηρίαζε μαζικά εργαζόμενους και κατοίκους της περιοχής. Όπως και να έχει στον αθλητισμό πρωταγωνιστές είναι οι αθλητές.
Έρευνα: Νάσος Μπράτσος
Σχετικές ειδήσεις:
A.Σ. Ποντίων 1928: «Θα εφτάμε Σύλλογον τεμέτερον»
Η “Ένωσις Τσιμέντων Ηρακλής” και οι ποδοσφαιρικοί της “άθλοι” στη δεκαετία του 1930
Κάνε like στη σελίδα μας στο Facebook
Ακολούθησε μας στο Twitter
Κάνε εγγραφή στο κανάλι μας στο Youtube
Γίνε μέλος στο κανάλι μας στο Viber
– Αναφέρεται ως πηγή το ertnews.gr στο σημείο όπου γίνεται η αναφορά.
– Στο τέλος του άρθρου ως Πηγή
– Σε ένα από τα δύο σημεία να υπάρχει ενεργός σύνδεσμος