H αθέατη πλευρά του πολέμου για την Τράπεζα Αττικής

Του Γιώργου Χ. Παπαγεωργίου

Πέρα από το θόρυβο που έχει ξεσπάσει γύρω από την αντιπαράθεση για τα τηλεοπτικά κανάλια και το κατά πόσον ήταν θεμιτές ή νόμιμες οι δανειοδοτήσεις του υπερθεματιστή Καλογργίτσα, το θέμα της Τράπεζας Αττικής συνδέεται και με ένα πολύ ουσιαστικό θέμα πολιτικής: Κατά πόσον θα υπάρχει στην Ελλάδα τραπεζικός φορέας υπό κρατικό έλεγχο, ο οποίος δεν θα εντάσσεται στη εποπτεία του Ενιαίου Εποπτικού Μηχανισμού (SSM) της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας.
Η ελληνική κυβέρνηση είπε ανοιχτά από την αρχή ότι ήθελε να διαμορφώσει ένα «παράλληλο» τραπεζικό σύστημα με το επιχείρημα ότι χρειάζεται ένα εθνικό εργαλείο παρέμβασης στην οικονομία έτσι ώστε να υποστηρίζονται εθνικά χρήσιμοι κλάδοι (όχι συγκεκριμένοι επιχειρηματίες, βέβαια) και να υπάρχει η δυνατότητα χρηματοδοτικής διαχείρισης μιας εθνικής πολιτικής στο πλαίσιο της παραγωγικής ανασυγκρότησης.
Αποδείχθηκε, όμως, ότι οι δανειστές είναι κάθετα αντίθετοι σε κάτι τέτοιο απορρίπτοντας μάλιστα και τη δημιουργία αναπτυξιακής τράπεζας, επικαλούμενοι το ένοχο παρελθόν του τραπεζικού συστήματος σε ότι αφορά κρατικές και άλλες εξωθεσμικές παρεμβάσεις.

Το γερμανικό «παράλληλο» σύστημα

Το ενδιαφέρον είναι ότι αναπτυξιακές τράπεζες και διαφόρων ειδών «παράλληλα» συστήματα υπάρχουν στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, κατ’ εξοχήν στη Γαλλία αλλά και στη Γερμανία, η οποία μάλιστα κατά τις διαπραγματεύσεις για την τραπεζική ένωση το 2014 έδωσε λυσαλλέα μάχη προκειμένου να εξαιρεθεί από την εποπτεία του SSM ένα ολόκληρο δίκτυο τραπεζών (περιφερειακές, στεγαστικές, ταμιευτήρια, τράπεζες ειδικού σκοπού) που λειτουργούν στη χώρα και μάλιστα απορροφούν μεγάλο κομμάτι των τραπεζικών εργασιών.
Στην Ελλάδα όπου οι τράπεζες βρίσκονται υπό τον πρόσθετο έλεγχο του μνημονίου, έχει γίνει σαφές ότι οι εκπρόσωποι των δανειστών είναι κάθετα αντίθετοι σε οποιαδήποτε ανάμειξη του Κράτους στα τραπεζικά θέματα και επέδειξαν μεγάλη καχυποψία για τον τρόπο λειτουργίας του κλάδου, κάτι που φάνηκε ξεκάθαρα και από τις διαδικασίες για την έγκριση των διοικήσεων των τεσσάρων συστημικών τραπεζών.
Με τα εφαρμοζόμενα κριτήρια αποκλείστηκαν όχι μόνο πρόσωπα που είχαν σχέση με πολιτικές δραστηριότητες, αλλά τελικά και ένας μεγάλος αριθμός ικανών στελεχών από την Ελλάδα.

Ο αφελληνισμός

Το αποτέλεσμα είναι αρκετοί, εντός και εκτός κυβέρνησης, να ομιλούν για τον κίνδυνο αφελληνισμού του τραπεζικού συστήματος, χωρίς να υπάρχουν αντίβαρα με τη λειτουργία μη εποπτευομένων άμεσα από τον SSM τραπεζών.
Με τις αποφάσεις που ελήφθησαν ήδη από τα τέλη του 2014 για την περίφημη τραπεζική ένωση, η εποπτεία των μεγαλύτερων συστημικών τραπεζών πέρασε στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Στις 129 σημαντικότερες ευρωπαϊκές τράπεζες που εντάσσονται στο καθεστώς αυτό περιλαμβάνονται και οι τέσσερις συστημικές τράπεζες (Πειραιώς, Eurobank. Alpha Bank, Εθνική).
Οι εξελίξεις των τελευταίων μηνών στην Ελλάδα κατέδειξαν ότι η εποπτεία του SSM καταλήγει σε ασφυκτικό έλεγχο, ο οποίος φτάνει μέχρι και την επιλογή των στελεχών που συμμετέχουν σε εσωτερικές επιτροπές της τράπεζας.
Η Τράπεζα Αττικής, όπως και μερικές άλλες «λιγότερο σημαντικές» (συνεταιριστικές, θυγατρικές ξένων τραπεζών) εποπτεύονται από την Τράπεζα της Ελλάδος η οποία βέβαια αποτελεί κομμάτι του ευρωσυστήματος και ανήκει στην ΕΚΤ.
Οι εξελίξεις το επόμενο διάστημα στην Τράπεζα Αττικής θα δείξουν εάν η διαμάχη μεταξύ κυβέρνησης και Τράπεζας της Ελλάδος, η οποία επεκτάθηκε και στην επιλογή της διοίκησης, αφορά θέματα εσωτερικής λειτουργίας της συγκεκριμένης τράπεζας ή εντάσσεται στη διαδικασία αφαίρεσης κάθε δυνατότητας εθνικής παρέμβασης στο ελληνικό τραπεζικό σύστημα η οποία βρίσκεται σε εξέλιξη.

Η παντοκρατορία της ΕΚΤ

Διότι στην πραγματικότητα, με την τραπεζική ένωση, ο έλεγχος της ευρωπαϊκής οικονομίας σε σημαντικό βαθμό περνάει στην ΕΚΤ, καθώς από εκεί δίνονται οι κατευθύνσεις για τη λειτουργία των τραπεζών, οι οποίες επηρεάζουν σχεδόν τα πάντα: Το κόστος χρήματος, τους όρους δανειοδότησης, το ποιοι κλάδοι θα χρηματοδοτηθούν και ποιοι όχι, αλλά και το ειδικό χρηματοδοτικό πλαίσιο που θα διαμορφώνεται σε κάθε χώρα.
Η κατάσταση αυτή προβληματίζει πολλούς στην Ευρώπη, διότι στην ουσία η ΕΚΤ εξυπηρετεί τα συμφέροντα των ισχυρών χωρών και των μεγάλων τραπεζών με αποτέλεσμα με την ενιαία εποτπτεία να αποκτά άλλο ένα εργαλείο ελέγχου και επιβολής το οποίο φτάνει πλέον και στην καρδιά των επιχειρήσεων και της αγοράς.
Η ΕΚΤ συγκεντρώνει πλέον μεγάλη ισχύ και το τραπεζικό κεφάλαιο, το οποίο είναι οργανωμένο σε υπερεθνική βασή γιγαντώνεται σε σχέση με το παραγωγικό-βιομηχανικό κεφάλαιο, το οποίο αντιπροσωπεύει σε μεγάλο βαθμό συμφέροντα οργανωμένα σε εθνικό επίπεδο.