Γιατί το φτηνό πετρέλαιο και το ακριβό δολάριο βάζουν φωτιά στην παγκόσμια οικονομία

Του Γιώργου Χ. Παπαγεωργίου

Όλοι περίμεναν μια δύσκολη χρονιά για τις χρηματαγορές το 2016, αλλά ύστερα από το ιδιαίτερα κακό ποδαρικό της νέας χρονιάς, το ερώτημα πλέον είναι εάν πρόκειται απλώς για μια κακή περίοδο ή ζούμε ημέρες ανάλογες με εκείνες που προηγήθηκαν της κατάρρευσης της Lehman Brothers το 2008 και επίκειται μια νέα καταστροφή.

Τα νερά τάραξε πριν λίγες ημέρες μια έκθεση της Royal Bank of Scotland η οποία είχε ως κεντρικό σύνθημα την παρότρυνση: «Παραμείνετε ψύχραιμοι και πουλήστε τα όλα», παραφράζοντας το σύνθημα «Παραμείνετε ψύχραιμοι και συνεχίστε» (Remain calm and carry on) που δέσποζε στο βομβαρδιζόμενο Λονδίνο κατά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο.

Η RBS προειδοποίησε τους πελάτες της για παγκόσμια κρίση αποπληθωρισμού που μπορεί να ρίξει τις τιμές των μετοχών κατά 10-20% φέτος και το πετρέλαιο μέχρι τα 16 δολάρια ανά βαρέλι.

Το πετρέλαιο την περασμένη εβδομάδα χτύπησε τιμή κάτω από τα 30 δολάρια ανά βαρέλι, ενώ ο δείκτης των μετοχών παγκοσμίων MSCI All Country World Index βρίσκεται στο χαμηλότερο επίπεδο από το Σεπτέμβριο.

Και αυτό δημιουργεί ένα φαύλο κύκλο, ο οποίος μπορεί να δημιουργήσει εκρήξεις σε σημεία που σήμερα δεν φαίνονται στον ορίζοντα.

Το κοκτέιλ μολότοφ που υπάρχει σήμερα στην παγκόσμια οικονομία έχει τα εξής συστατικά:

• Χαμηλή τιμή για το πετρέλαιο σημαίνει αποπληθωρισμό, δηλαδή φρενάρισμα της κατανάλωσης και των επενδύσεων και ύφεση παγκοσμίως.

• Την οικονομία της Κίνας που φρενάρει, παρασύροντας τουλάχιστον άλλες 40 οικονομίες οι οποίες συνδέονται με αυτήν, είτε επειδή αγοράζει από αυτές καταναλωτικά προϊόντα (ΗΠΑ, Ευρώπη) ή πρώτες ύλες (Αναδυόμενες οικονομίες και πετρελαιοπαραγωγές χώρες).

• Τα επιτόκια του δολαρίου που άρχισαν να ανεβαίνουν ύστερα από μια μακρά περίοδο που βρίσκονταν στο μηδέν. Καθώς τα επιτόκια του δολαρίου θα αυξάνονται, όποιος έχει δανειστεί σε αμερικανικό νόμισμα θα βρεθεί εκτεθειμένος, ενώ η αυξημένη ζήτηση για δολάριο θα ανεβάσει την ισοτιμία του, ανεβάζοντας και την αξία των χρεών.

• Ορισμένοι προβλέπουν ότι φέτος το δολάριο θα φτάσει στο 1:1 με το ευρώ.

• Οι αναδυόμενες οικονομίες και τις πετρελαιοπαραγωγές χώρες, οι οποίες δανείστηκαν τεράστια ποσά σε δολάρια όσο υπήρχαν μηδενικά επιτόκια και τώρα βλέπουν το κόστος εξυπηρέτησης των δανείων να αυξάνεται (λόγω της αύξησης των επιτοκίων), τη στιγμή που τα έσοδά τους μειώνονται (λόγω πτώσης της τιμής του πετρελαίου).

• Μεγάλες εταιρείες που έχουν υπερδανειστεί σε δολάρια και αντιμετωπίζουν παρόμοια προβλήματα.

• Η Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών υπολογίζει ότι διεθνώς ο δανεισμός σε δολάρια έχει φτάσει τα 9 τρισεκατομύρια τα τελευταία 15 χρόνια. ενώ το 2014 έφτασε σε περισσότερο από 300 δισ. στη Βραζιλία, σε 1,1 τρισεκατομμύριο στην Κίνα και σε 125 δισ. στην Ινδία.

Μέσα σε αυτό το περιβάλλον, ο φόβος πλέον είναι ότι κάπου ετοιμάζεται κάποιο μεγάλο κανόνι, αντίστοιχο με εκείνο της Lehman Brothers το 2008, το οποίο μπορεί να προκαλέσει ένα νέο σεισμό παγκοσμίως.

Η Βραζιλία είναι μια από τις χώρες που είναι αναλογικά πιο εκτεθειμένη σε δάνεια σε δολάρια, κρατικά και ιδιωτικά. Επίφοβη είναι και η Βενεζουέλα, που βασίζεται στα έσοδα από το πετρέλαιο.

Η πτώση στις τιμές των μετοχών τις τελευταίες ημέρες είχε, πάντως και τεχνικά χαρακτηριστικά, καθώς τα μεγάλα sovereign funds, δηλαδή κρατικές επενδυτικές εταιρείες πετρελαιοπαραγωγών χωρών που εξαρτώνται από τα έσοδα από το πετρέλαιο πούλησαν άλλα διαθέσιμα (μετοχές και ομόλογα) για να καλύψουν απώλειες και να μειώσουν το ρίσκο αυξάνοντας τα ρευστά διαθέσιμά τους.

Δεν λείπουν, βέβαια, και πολλοί αναλυτές που βλέπουν με σκεπτικισμό την καταστροφολογία και δεν αποκλείουν αυτή να καλλιεργείται από κάποια μεγάλα “σπίτια” που έχουν σορτάρει την αγορά.

Επιπλέον, οι πιο ψύχραιμοι λένε ότι η πτώση της τιμής του πετρελαίου σημαίνει ότι οι καταναλωτές θα διοχετεύσουν περισσότερα στην κατανάλωση, ενισχύοντας την οικονομική δραστηριότητα.

Επισημαίνουν, επίσης, ότι η Κίνα λαμβάνει μέτρα για να στηρίξει την οικονομία, ανεβάζοντας τις δημόσιες δαπάνες και μειώνοντας τα επιτόκια, πράγμα που θα ρίξει χαμηλά και το νόμισμά της, το γιουάν.

Επιπλέον, η Ευρωζώνη άρχισε πλέον την νομισματική χαλάρωση ενώ και στις ΗΠΑ οι δημόσιες δαπάνες θα αυξηθούν.