Γερμανία: Γιατί έσβησε ο «φωτεινός σηματοδότης» – Oι πρόωρες εκλογές και η χειρότερη οικονομική κρίση

Σύνταξη : Πολυδεύκης Παπαδόπουλος

Η πολιτική κρίση που ξέσπασε στη Γερμανία, με την κατάρρευση του τρικομματικού συνασπισμού Σοσιαλδημοκρατών, Πρασίνων και Φιλελεύθερων και οι λόγοι που συνέβη, η πορεία προς τις πρόωρες εκλογές –οι οποίες αποτελούν εξαίρεση στη γερμανική πολιτική- και η δυναμική των κομμάτων ενόψει αυτών, καθώς και η ιδιαίτερα κακή κατάσταση της γερμανικής οικονομίας, που βρίσκεται πίσω από τις περισσότερες εξελίξεις, είναι τα θέματα που αναπτύσσονται στην εκπομπή του Πολυδεύκη Παπαδόπουλου «Με το Πρώτο στην Ευρώπη και τον Κόσμο» (Α’ Πρόγραμμα, Σάββατα και Κυριακές 12.00-13.00). Συμμετέχει ο ανταποκριτής της ΕΡΤ στο Βερολίνο Γιώργος Παππάς.

«Καλύτερα ένα τέλος με τρόμο παρά ένας τρόμος χωρίς τέλος». Πρόκειται για ένα γερμανικό ρητό που χρησιμοποίησαν ορισμένα ΜΜΕ της χώρας ως σχόλιο για τον ξαφνικό θάνατο του τρικομματικού κυβερνητικού συνασπισμού του «Φαναριού», όπως είχε ονομαστεί από τα χρώματα των τριών κομμάτων, Κόκκινο των Σοσιαλδημοκρατών (SPD), πράσινο των Πρασίνων, κίτρινο των Ελεύθερων Δημοκρατών (FDP). Πρόκειται, μάλιστα, για μια εξέλιξη που συνέπεσε και με την ημέρα του εκλογικού θριάμβου του Ντόναλντ Τραμπ.

Και μόνον από την άποψη αυτή η συγκυρία είναι ιδιαίτερα δυσμενής. Τη στιγμή που η Ευρωπαϊκή Ένωση θα πρέπει να αναζητήσει τη γεωπολιτική αυτονομία της στην προοπτική μιας καθόλου βολικής αμερικανικής κυβέρνησης, που αναμένεται να επιβάλει δασμούς επίσης στις ευρωπαϊκές εξαγωγές και να προχωρήσει σε διπλωματική αναδίπλωση από την Ευρώπη με πρώτη περίπτωση την Ουκρανία, η σημαντικότερη χώρα της ΕΕ μπαίνει σε βαθιά πολιτική και ιδίως οικονομική κρίση.

Για την ιστορία του πράγματος, η ένταση στους κόλπους της γερμανικής κυβέρνησης ξέσπασε μετά τη διαρροή ενός non paper του τέως υπουργού Οικονομικών Κρίστιαν Λίντνερ, ενόψει της κατάθεσης του προϋπολογισμού. Mε τίτλο «Οικονομική μετάβαση για τη Γερμανία – Οικονομικές ιδέες για ανάπτυξη και διακυβερνητική δικαιοσύνη», o Λίντνερ με ένα είδους «μανιφέστο», το οποίο δεν είχε γίνει αντικείμενο διαβούλευσης με τους εταίρους του Σοσιαλδημοκράτες και Πράσινους, ζητούσε χαλάρωση περιβαλλοντικών νόμων όπως εκείνου για τη μείωση των εκπομπών ρύπων, μειώσεις φόρων και περιορισμό των κοινωνικών επιδομάτων. Το ίδιο διάστημα στο επίκεντρο των κυβερνητικών διαπραγματεύσεων βρισκόταν η έγκριση του προϋπολογισμού του 2025 από το κοινοβούλιο, στον οποίο πρέπει να καλυφθεί ένα κενό περίπου 12 δισ. ευρώ. Και επ’ αυτού υπήρχε διάσταση απόψεων των Φιλελεύθερων που έχουν μείνει να κρατούν τα σκήπτρα της μονεταριστικής ορθοδοξίας και των Σοσιαλδημοκρατών και Πρασίνων που θεωρούν απαραίτητη, λόγω των περιστάσεων, μια ορισμένη αύξηση των ελλειμμάτων και του χρέους.

Ετσι, η δημοσιοποίηση αυτού του κειμένου έγινε αντιληπτή ως έμμεση «αίτηση πολιτικού διαζυγίου» από τους δύο άλλους εταίρους, καθώς οι προτάσεις του ήταν ασύμβατες με τις απόψεις των Σοσιαλδημοκρατών και των Πρασίνων. Μάλιστα, σύμφωνα με τα περισσότερα γερμανικά ΜΜΕ, ο Λίντνερ τις άφησε να διαρρεύσουν επειδή ήταν αποφασισμένος να εγκαταλείψει το σκάφος και να ξεκινήσει αυτόνομη πορεία εν όψει πρόωρων εκλογών.

Και τελικά αυτές οι εκλογές προέκυψαν κι ακόμη νωρίτερα από το αναμενόμενο, λόγω της μεγάλης πίεσης που άσκησε, όχι μόνον η απώλεια της κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας, αλλά και ο αρχηγός της χριστιανοδημοκρατικής αντιπολίτευσης Φρίντριχ Μερτς, ο οποίος αρνήθηκε κάθε διευκόλυνση για να μείνει μια κυβέρνηση μειοψηφίας Σοσιαλδημοκρατών και Πρασίνων. Εν τέλει, ο καγκελάριος Σολτς εξαναγκάστηκε να ορίσει διαδικασία ψήφου εμπιστοσύνης στην Μπούντεσταγκ στις 18 Δεκεμβρίου, κάτι που σημαίνει εκλογές στις 23 Φεβρουαρίου.

Να σημειωθεί πως οι πρόωρες εκλογές είναι σπάνιες στην μεταπολεμική Γερμανία, έχοντας συμβεί μόνον πέντε φορές. Ωστόσο, το πολιτικό ζήτημα είναι δευτερεύον μπρος στην κατάσταση της οικονομίας της Γερμανίας, η οποία σύμφωνα με την κεντρική τράπεζα της χώρας Bundesbank θα κλείσει και φέτος με αρνητικό πρόσημο ως προς την ανάπτυξή της (-0,2% του ΑΕΠ). Με τις επιδόσεις αυτές η Γερμανία, για δεύτερη φορά στην πρόσφατη ιστορίας της (η πρώτη ήταν στα τέλη του ’90) γίνεται ο μεγάλος ασθενής της Ευρώπης.

Με τον Γιώργο Παππά εξετάζεται ποια είναι η κατάσταση και η προοπτική όλων των κομμάτων βάση των δημοσκοπήσεων:
-Tων Χριστιανοδημοκρατών του Μέρτς (που είναι πλέον αρκετά διαφορετικοί από εκείνους της εποχής Μέρκελ), οι οποίοι πίεσαν με κάθε τρόπο για πρόωρες εκλογές το ταχύτερο, έχοντας σημαντικό προβάδισμα με ποσοστά γύρω στο 32,5%. Ωστόσο, με ένα παρόμοιο ποσοστό θα είναι πάλι απαραίτητος ένας κυβερνητικός συνασπισμός, αλλά το ερώτημα είναι με ποιους όπως έχει διαμορφωθεί η κατάσταση.

-Των Σοσιαλδημοκρατών, που καταγράφονται μόλις στο 15% και επιμένουν να κατέβουν στις εκλογές με επικεφαλής τον Σολτς, ο οποίος σε δημοσκόπηση για τους 20 δημοφιλέστερους γερμανούς πολιτικούς ήρθε …19ος. Με τον Γ.Παππά συζητείται κατά πόσον μπορεί να υπάρξει μια «γερμανική παραλλαγή» αυτού που συνέβη στις ΗΠΑ με την καθυστερημένη αλλαγή Μπάιντεν-Χάρις. Εν προκειμένω, υπάρχει η περίπτωση του υπουργού άμυνας Μπόρις Πιστόριους, που φέρεται να βελτιώνει σημαντικά τα ποσοστά του SPD αν αναλάμβανε την ηγεσία κι ακόμη να έχει μια πιθανότητα να απειλήσει την «σίγουρη» νίκη των Χριστιανοδημοκρατών. Να σημειωθεί πως ο δημοφιλής Πιστόριους διαθέτει πάντως περιορισμένη υπουργική θητεία, εκπροσωπεί την δεξιά πτέρυγα του SPD, είναι υπέρ του αμυντικού υπερεξοπλισμού της Γερμανίας, καθώς και της συνέχισης της μεγάλης υποστήριξης της Ουκρανίας;

-Της Εναλλακτικής για τη Γερμανία (AfD,) η οποία αν και βλέπει τα ποσοστά της να ανεβαίνουν συνεχώς σε ομοσπονδιακό επίπεδο (19,5%) και περιφερειακό, παραμένει σε “αποστείρωση” και εκτός κάθε σχεδιασμού κυβερνητικών συμμαχιών κεντρικά και τοπικά.

-Των Πρασίνων, που σταθεροποιούνται περί το 10%-11%, αλλά έχοντας αξιοσημείωτη πτώση σε σχέση με το 2021, καθώς και σε επίπεδο κρατιδιακών εκλογών.

-Των Φιλελεύθερων του Λίντνερ, ο οποίος ζητά μεν διψήφιο ποσοστό, όπως το 2021 για να παίξει ρόλο στο σχηματισμό μιας νέας κυβέρνησης, αλλά οι δημοσκοπήσεις φέρουν το FDP μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας για να μπει στη Βουλή, καθώς δεν φαίνεται να περνά το 5%.

-Της νεότευκτης Συμμαχίας Βάγκενκνεχτ, η οποία όπως όλα δείχνουν θα είναι στη νέα Βουλή, αλλά με ένα περιορισμένο ποσοστό γύρω στο 7%, ως συνέπεια των αποτυχιών της να συμβάλει στο σχηματισμό κυβερνήσεων στα τρία ανατολικογερμανικά κρατίδια που τα πήγε ιδιαίτερα καλά στις πρόσφατες τοπικές εκλογές.

-Για το αριστερό Linke που φαίνεται να μένει για πρώτη φορά εκτός βουλής.

Πάντως η όλη κρίση έχει στη βάση της τα οικονομικά προβλήματα της Γερμανίας, τα παρόντα, αλλά και όσα εξελίσσονταν τα προηγούμενα χρόνια.

Κατ’ αρχήν, όπως οι περισσότερες χώρες, η Γερμανία αντιμετώπισε κι αυτή τις συνέπειες της πανδημίας, τις οποίες ωστόσο λίγο πολύ ξεπέρασε. Όμως από την εποχή εκείνη κληρονόμησε ένα δημοσιονομικό πρόβλημα με την διάθεση 60 δις. που είχαν προβλεφθεί να διατεθούν για οικονομικές ενισχύσεις, με αύξηση βέβαια του ελλείμματος. Τελικά τα χρήματα αυτά δεν χρησιμοποιήθηκαν τότε, αλλά τα οποία η κυβέρνηση Σολτς θέλησε να ενσωματώσει στους προϋπολογισμούς των επομένων ετών για την χρηματοδότηση της πράσινης ενεργειακής πολιτικής. Όμως στις 15 Νοεμβρίου του 2023 το Ομοσπονδιακό Συνταγματικό Δικαστήριο κήρυξε αντισυνταγματικά τμήματα της σχετικής δημοσιονομικής πολιτικής της κυβέρνησης, στερώντας από τον τρικομματικό συνασπισμό ένα βιώσιμο οικονομικό σχέδιο και δημιουργώντας τα πρώτα ρήγματα μεταξύ των εταίρων του.

Επιπλέον τούτων, η γερμανική οικονομία άρχισε να αντιμετωπίζει ένα δυσβάσταχτο κόστος από την απότομη αποκοπή από τη φτηνή ρωσική ενέργεια, να έχει ελλείμματα παραγωγικότητας και καινοτομίας λόγω απαρχαιωμένων υποδομών και περιορισμένων επενδύσεων τα προηγούμενα χρόνια, ενώ το γερμανικό κράτος επωμίστηκε και ένα σημαντικό κόστος από την μεγάλη στρατιωτική και οικονομική βοήθεια στην Ουκρανία (2η σε μέγεθος μετά των ΗΠΑ), αλλά και για τη συντήρηση/υποστήριξη 1,2 εκατ. ουκρανών προσφύγων που φιλοξενεί στο έδαφός του.