Επίσκεψη Δένδια στην Τουρκία: Δεν χάνει όποιος είναι στην πλευρά της νομιμότητας

Του Πιέρρου Ι. Τζανετάκου

Από την ημέρα που ανακοινώθηκε ότι ο Νίκος Δένδιας θα επισκεφθεί την Άγκυρα για να συναντηθεί με τον Τούρκο ομόλογό του, το ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών δεν έχανε την ευκαιρία να υπενθυμίζει ότι το ταξίδι θα πραγματοποιηθεί «εφόσον το επιτρέπουν οι συνθήκες». Εννοώντας, ότι σε περίπτωση κλιμάκωσης των τουρκικών προκλήσεων είτε στο πεδίο, είτε ακόμα και στο επίπεδο της ρητορικής, τότε η ελληνική πλευρά δεν θα είχε κανέναν λόγο να καθίσει στο ίδιο τραπέζι με τους Τούρκους. Φυσικά, όλοι οι παίκτες της διπλωματίας γνωρίζουν ότι από τη στιγμή που προαναγγέλλεται μια τέτοια συνάντηση είναι πολύ δύσκολο να ματαιωθεί και ότι για να γίνει κάτι τέτοιο θα πρέπει να μεσολαβήσει ένα εξαιρετικά βαρύ γεγονός.

Έκτοτε, βέβαια, δεν συνέβησαν και λίγα. Το Συμβούλιο Ασφαλείας της Τουρκίας με επικεφαλής τον Ερντογάν έθεσε ξανά θέμα «τουρκικής» μειονότητας στην Θράκη. Ζήτημα καταπάτησης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των μουσουλμάνων της περιοχής είχε εγείρει λίγες μέρες πριν και ο Τούρκος υφυπουργός Εξωτερικών στον γ. γ. του ελληνικού Υπουργείου Εξωτερικών Θεμ. Δεμίρη, κατά τη διάρκεια των πολιτικών διαβουλεύσεων που ακολούθησαν τον 62^ο γύρο των διερευνητικών που διεξήχθησαν στις 16 Μαρτίου στην Αθήνα. Την περασμένη Κυριακή ο διευθυντής επικοινωνίας της τουρκικής Προεδρίας κοινοποίησε βίντεο, σύμφωνα με το οποίο η Ελλάδα όχι μόνο υποθάλπει, αλλά επιτρέπει και την εκπαίδευση «τρομοκρατών του ΡΚΚ» στο έδαφός της, ενώ παράλληλα, σύμφωνα πάντα με το ίδιο υλικό, αποτελεί χώρα υποδοχής γκιουλενιστών φυγάδων, συμμετεχόντων στο αποτυχημένο πραξικόπημα του Ιουλίου 2016. Ειδικές αναφορές γίνονται και στη γνωστή υπόθεση των οκτώ Τούρκων αξιωματικών, οι οποίοι έχουν λάβει άσυλο από την ελληνική δικαιοσύνη. Σε παράλληλο επίπεδο, δεκάδες ήταν οι υπερπτήσεις τουρκικών μαχητικών πάνω από ελληνικά νησιά, ακόμα και ανήμερα της 25^ης Μαρτίου. Μόλις προχθές, ο ομιλητικός Τούρκος Υπουργός Άμυνας Χουλουσί Ακάρ επέλεξε ν’ αναρωτηθεί δημοσίως για το θέμα της διαφοράς μεταξύ των ελληνικών χωρικών υδάτων και του εθνικού εναερίου χώρου από τα 6 στα 10 ναυτικά μίλια.

Μπορεί κάποιοι να σπεύσουν λέγοντας ότι τα παραπάνω αρκούν για να καταλάβουμε ότι οι Τούρκοι επιχειρούν να τορπιλίσουν τις συνομιλίες των Υπουργών Εξωτερικών και πως η επίσκεψη Δένδια στην Τουρκία δεν έχει κανένα νόημα. Θα προσέθεταν, ακόμα, ότι μια τέτοια συνάντηση δίνει βήμα στην Άγκυρα να επικοινωνήσει διεθνώς τις παράνομες αξιώσεις της. Δεν είναι όμως έτσι. Καταρχάς, αποτελεί πάγια τακτική των Τούρκων πριν από τέτοιου είδους συναντήσεις να θέτουν στο τραπέζι όλα τα θέματα στα οποία θεωρούν ότι έχουν δίκιο. Μάλιστα, η τουρκική διπλωματία ξεκινά πάντα το διάλογο ζητώντας απαντήσεις για τα εν λόγω ζητήματα, επιδιώκοντας να πάρει το πάνω χέρι στις διαβουλεύσεις. Δεύτερον, οι Τούρκοι δεν χάνουν ούτως ή άλλως ευκαιρία να δημοσιοποιούν τις θέσεις τους. Δεν περιμένουν τον Δένδια για να τοποθετηθούν δημοσίως. Τρίτον και κυριότερο, η Ελλάδα βρίσκεται στην πλευρά της νομιμότητας, άρα δεν έχει να φοβηθεί τίποτα από το ταξίδι στην Τουρκία.

Σε σχέση με τη μειονότητα της Θράκης, η ελληνική θέση είναι σαφής και δεν επιδέχεται ισχυρής κριτικής: Σύμφωνα με τα κείμενα της Συνθήκης της Λωζάννης, ο μουσουλμανικός πληθυσμός της Θράκης διέπεται από θρησκευτικά και όχι από εθνικά συνεκτικά χαρακτηριστικά. Επιπλέον, αν κάποιος επηρεάζει με συγκεκριμένη ατζέντα τη μειονότητα (σημειωτέον ότι πρόκειται για Έλληνες πολίτες), αυτή είναι η Άγκυρα, όχι μόνο επιδιώκοντας να καλλιεργήσει τουρκική εθνική συνείδηση, αλλά και προσεταιριζόμενη τις άλλες δύο συνιστώσες κοινότητες, τους Πομάκους και τους Ρομά. Όσον αφορά τους οκτώ αξιωματικούς, εδώ και χρόνια η Αθήνα παραπέμπει στις σχετικές αποφάσεις της δικαιοσύνης, τις οποίες- σε αντίθεση με όσα γίνονται στην Τουρκία- δεν μπορεί και δεν πρόκειται να διαβάλει. Για την τουρκική αξίωση ότι η Ελλάδα είναι χώρα υποδοχής γκιουλενιστών, το μόνο που μπορεί κανείς να πει είναι ότι από τη στιγμή που οι δύο χώρες συνορεύουν αποτελεί εν μέρει λογική εξέλιξη να περνούν από το ελληνικό έδαφος Τούρκοι πολίτες, οι οποίοι διώκονται στη χώρα τους. Πάντως, κανείς δεν μπορεί να ονομάσει αυτούς τους ανθρώπους εν συνόλω γκιουλενιστές και σίγουρα όχι «τρομοκράτες». Από ρεπορτάζ που πραγματοποιήσαμε τον περασμένο Δεκέμβριο με την κάμερα της ΕΡΤ στη βόρειο Ελλάδα, δεν προκύπτει «κύμα και δίκτυο γκιουλενιστών» είτε στη Θεσσαλονίκη, είτε σε άλλη πόλη της Μακεδονίας ή της Θράκης. Κλείνοντας, το λεγόμενο στη διεθνή βιβλιογραφία «ελληνικό παράδοξο», δηλαδή η διαφορά του εναέριου χώρου από τα χωρικά ύδατα, πρέπει να υπογραμμιστεί πως αυτή οφείλεται στο γεγονός ότι η Ελλάδα επιφυλάσσεται ν’ ασκήσει το νόμιμο δικαίωμά της για επέκταση των εθνικών υδάτων της στα 12 ναυτικά μίλια, καθώς η Τουρκία απειλεί με casus belli. Είναι πάντως βέβαιο ότι το θέμα των χωρικών υδάτων θα αποτελέσει μια από τις σημαίες στην ατζέντα του Τσαβούσογλου. Σημειώνεται, πάντως, ότι η μόνη διαφορά που αναγνωρίζει η Ελλάδα είναι ο καθορισμός των θαλασσίων ζωνών, δηλαδή υφαλοκρηπίδας και Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης, σύμφωνα πάντα με όσα ορίζονται στο Διεθνές Δίκαιο και τη Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας.

Πέραν αυτών, η αυριανή συνάντηση Δένδια- Τσαβούσογλου αποτελεί εκ των πραγμάτων ένα μικρό βήμα εξομάλυνσης των ελληνοτουρκικών σχέσεων έπειτα από ένα πολύ δύσκολο έτος και δη ένα σχεδόν εφιαλτικό καλοκαίρι. Αντιλαμβάνεται κανείς ότι οι πολιτικές διαβουλεύσεις είναι μακράν προτιμότερες από την εκατέρωθεν ανάπτυξη των δύο στόλων στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο. Δεν σημαίνει, βέβαια, ότι οι Τούρκοι είναι έτοιμοι να εγκαταλείψουν το δόγμα της «Γαλάζιας Πατρίδας», καθώς αυτό αποτελεί μια στρατηγική επιλογή της Άγκυρας, η οποία θα συνεχίσει ν’ αναπτύσσεται σε βάθος χρόνου. Κι αυτό το γνωρίζουν καλά στην Αθήνα, εξ ου και η ελληνική διπλωματία βρίσκεται σε διαρκή κινητικότητα, τόσο στην Ανατολική Μεσόγειο, τη Μέση Ανατολή και τη Βόρειο Αφρική, όσο και στα Βαλκάνια. Οι συμφωνίες με την Ιταλία και την Αίγυπτο για τις ΑΟΖ, αλλά και με την Αλβανία για πιθανή προσφυγή στη Χάγη δείχνουν ότι η Αθήνα ενδιαφέρεται να κλείνει κι όχι ν’ ανοίγει επιπλέον μέτωπα. Πρωτεύον στόχος της ελληνικής κυβέρνησης παραμένει, πάντως, η καταρχήν de facto ακύρωση του παράνομου τουρκολιβυκού μνημονίου, το οποίο αποτελεί- τουλάχιστον προς το παρόν- τη μοναδική έμπρακτη ανάπτυξη της «Γαλάζιας Πατρίδας». Σε αυτήν την κατεύθυνση πραγματοποιήθηκαν τα ταξίδια και οι επαφές Μητσοτάκη- Δένδια στη Λιβύη. Σύμφωνα με διπλωματικές πηγές κατά τη διάρκεια των επαφών εξασφαλίστηκε ότι η μεταβατική κυβέρνηση της Τρίπολης δεν πρόκειται ν’ αναλάβει επιπλέον πρωτοβουλίες πέριξ του ανυπόσταστου μνημονίου. Η Ελλάδα θα είναι παρούσα στην προσπάθεια σταθεροποίησης και ανοικοδόμησης της Λιβύης, όχι απλώς μεμονωμένα, αλλά και ως χώρα- μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Παρούσα, όμως, και μάλιστα με τρόπο εμφατικό στο λιβυκό έδαφος και μάλιστα ποικιλοτρόπως είναι ήδη και η Τουρκία, γεγονός που υποδεικνύει ότι η αντιπαράθεση πάνω από τα μετεμφυλιακά ερείπια θα είναι όχι μόνο δυναμική, αλλά και κομβικής σημασίας.

Εν κατακλείδι, η σημαντική αυτή διεθνής συγκυρία είναι ευνοϊκή για την Αθήνα. Μια σειρά από θετικά γεγονότα, με προεξάρχοντα την επαναφορά της Ουάσινγκτον στα τεκταινόμενα της Ανατολικής Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής, τα βαριά οικονομικά προβλήματα που αντιμετωπίζει η Άγκυρα, αλλά και την ελαφριά στροφή της Ευρωπαϊκής Ένωσης προς μια επικριτική στάση κατά της Τουρκίας με αφορμή κυρίως τα ελλείμματα στο κράτος δικαίου, δημιουργούν χειροπιαστές ευκαιρίες στην Αθήνα. Μένει να τις εκμεταλλευτεί η πολιτική ηγεσία.