Ανάλυση: Η Επίθεση Γοητείας του Ερντογάν

Δρ Σπύρος Πλακούδας*

Στις αρχές του τρέχοντος έτους, ο Ερντογάν αιφνιδίασε το διεθνές ακροατήριο με μία ακόμη οβιδιακή μεταμόρφωση: αντί για τον «Ερντογάν ο Ταραχοποιός», ο ισχυρός άνδρας της Τουρκίας εμφανίστηκε ως ο «Ερντογάν ο Ειρηνοποιός». Ο κλάδος ελαίας του Ερντογάν δεν αφορούσε, φυσικά, την Ελλάδα. Με την χώρα μας ο Ερντογάν δεν προσδοκά παρά μια «ελεγχόμενη αντιπαράθεση» σε Αιγαίο και Κύπρο. Ο κλάδος ελαίας του αφορούσε τις εξής χώρες: Ισραήλ, Αίγυπτο, Σαουδική Αραβία και ΗΠΑ.

Ο Ερντογάν διέγνωσε τον Νοέμβριο 2020 τα όρια της στρατηγικής της «κρίσης ανά μήνα» (ήτοι, της δημιουργίας μίας κρίσης ανά μήνα στην Μέση Ανατολή και τον Καύκασο). Η νίκη του Μπάιντεν αντί του Τραμπ, ενός κατ’ εξοχήν ερντογανόφιλου Προέδρου των ΗΠΑ, δεν προοιωνιζόταν παρά επιδείνωση των ήδη τεταμένων σχέσεων μεταξύ Ουάσιγκτον και Άγκυρας. Ακόμα χειρότερα, η αυξανόμενη επιθετικότητα της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο και την Μέση Ανατολή είχε ωθήσει σε συσπείρωση τις χώρες οι οποίες πλήττοντο – από τη Γαλλία και την Ελλάδα έως τα Εμιράτα.

Ο Ερντογάν, λοιπόν, επιχείρησε και επιχειρεί ακόμη να διεμβολίσει τον υπό διαμόρφωση αντιτουρκικό άξονα (από τη Γαλλία έως την Ινδία) και να τον διαρρήξει ώστε να απομονώσει έτι περαιτέρω Εμιράτα και Ελλάδα – Κύπρο – χώρες με τις οποίες δεν αναμένει μία εξομάλυνση. Συν τοις άλλοις, επιδιώκει ο survivor της αρένας στην Τουρκία να εξευμενίσει τη Διοίκηση Μπάιντεν δια της αποκατάστασης των δεσμών της με παραδοσιακούς συμμάχους των ΗΠΑ στην περιοχή – Ισραήλ, Αίγυπτο και Σαουδική Αραβία.

Παρά τις προσπάθειές του, όμως, η «επίθεση γοητείας» του Ερντογάν δεν έχει καρποφορήσει. Που να οφείλεται άραγε η αποτυχία αυτή; Φυσικά σε δύο παράγοντες.

Πρώτον, στην εγγενή αδυναμία του Ερντογάν να αναλάβει ουσιαστικές πρωτοβουλίες για την άμεση εξομάλυνση των σχέσεων εξαιτίας του φόβου του για «πολιτικό κόστος». Παραδείγματος χάρη, η απέλαση της ηγεσίας των Ilkhwan από την Τουρκία, μία sine qua non conditio του Καϊρου προς την Άγκυρα για την αποκλιμάκωση των τραυματισμένων σχέσεών τους, θα υπονόμευε αφ’ ενός το κύρος του Ερντογάν έναντι των οπαδών της Μουσουλμανικής Αδελφότητας και αφ’ ετέρου τη συμμαχία με το Κατάρ.

Δεύτερον, στην κακή «χημεία» μεταξύ του Ερντογάν και των ηγετών των κρατών αυτών. Όντως, για κακή τύχη του Ερντογάν, οι Σίσι και Νετανιάχου κυβερνούν ενώ ο MbS (ο πρίγκηπας διάδοχος του θρόνου των Σαούντ) θα κληρονομήσει λίαν συντόμως τα σκήπτρα της εξουσίας. Περί του Μπάιντεν … ούτε καν λόγος! Η κακή χημεία μεταξύ του Ερντογάν και των ηγετών αυτών σημαίνει πως οι σχέσεις τους δύσκολα θα εξομαλυνθούν παρά τις επιταγές της Realpolitik.

Χαρακτηριστικότατο παράδειγμα το … Ισραήλ! Οι δύο (πρώην σύμμαχες) χώρες, Ισραήλ και Τουρκία, δύνανται να συνεργαστούν σε αρκετές υποθέσεις αμοιβαίου ενδιαφέροντος: την ανάσχεση του Ιράν (και της Χεζμπολλάχ) στη Συρία, την εξαγωγή μέσω Τουρκίας του φυσικού αερίου του Ισραήλ, την ανάπτυξη του εμπορίου (ιδίως στα αγροτικά και βιομηχανικά προϊόντα), τη συμπαραγωγή των οπλικών συστημάτων (ιδίως drones) κτλ. Μολαταύτα, η στήριξη της Hamas από την Άγκυρα και, κυρίως, η «βεντέτα» μεταξύ Νετανιάχου και Ερντογάν δεν προοιωνίζεται κάτι θετικό.

Ως εκ τούτου, τα συνεχή δημοσιεύματα του Τουρκικού (και Καταριανού) Τύπου περί εξομάλυνσης των σχέσεων με τις παραπάνω χώρες πρέπει να αντιμετωπίζονται με δικαιολογημένο σκεπτικισμό και όχι να αναπαράγονται άκριτα. Το «re-set» της Άγκυρας με τις παραπάνω χώρες θα αργήσει και, ενδεχομένως, να μην ευδοκιμήσει καν (ιδίως υπό το φως της Υπόθεσης HalkBank ή των Κυρώσεων των S-400).

* Ο Δρ Σπύρος Πλακούδας εργάζεται ως Επίκουρος Καθηγητής Εθνικής Ασφάλειας στο Rabdan Academy (ΗΑΕ) και το νέο βιβλίο του αφορά το αντάρτικο του ΡΚΚ εντός και εκτός της Τουρκίας.