Η ανταρσία του αντιτορπιλικού ΒΕΛΟΣ στις 25 Μαΐου 1973, αποτέλεσε διεθνώς ένα σημαντικό ράπισμα ενάντια στο δικτατορικό καθεστώς που κυβερνούσε τη χώρα μας και έπαιξε καταλυτικό ρόλο στην πτώση του. Συνομιλήσαμε με το Βασίλη Οικονόμου, ναύτη – μηχανικό, που υπηρέτησε όλη του τη θητεία στο ΒΕΛΟΣ και συμμετείχε στο ταξίδι-άσκηση του ΝΑΤΟ όπου και εκδηλώθηκε η ανταρσία.
-Πότε καταταχτήκατε στο Πολεμικό Ναυτικό;
-«Κατατάχθηκα στο Πολεμικό Ναυτικό στις 22 Ιουλίου 1971 στο κέντρο εκπαίδευσης “Παλάσκα”, και ήταν να καταταγώ το 1969 αλλά είχα αναβολή λόγω σπουδών (μηχανικός) στο 3ο ΕΠΑΛ. Απολύθηκα στις 22 Δεκεμβρίου 1973 και έκανα τη θητεία μου στο αντιτορπιλικό ΒΕΛΟΣ, με ειδικότητα ναύτης-μηχανικός. Όταν πήγα στο πλοίο ήταν ήδη κυβερνήτης ο Νίκος Παππάς, που δεν είχε δείξει στους ναύτες την αντίθεσή του στο δικτατορικό καθεστώς, ήταν όμως απλός και αγαπητός.
Πριν πάω στο πλοίο, όταν παρουσιάστηκα ήμουν απονήρευτος με τα πολιτικά και είχα μαζί μου πολιτικές εφημερίδες της εποχής για να τις διαβάζω και να περνάει η ώρα. Όταν το έκανα και το έμαθαν οι ανώτεροι, ήρθε ένας δόκιμος και αφού με άρπαξε από το πέτο μου φώναζε «είσαι κομμμούνι ρε π….η» και εγώ του απάντησα «μόνο ποδόσφαιρο παρακολουθώ».
Με πήγαν σε ένα μπουντρούμι που ήταν ήδη άλλοι 75 και μετά έφεραν και άλλους και δεν χωρούσαμε. Έρχονταν οι δόκιμοι και μας κλωτσούσαν, μας έφτυναν, μας έριχναν σκαμπίλια. Διαμαρτυρόμουν γιατί δεν είχα πολιτικά ανακατέματα. Στο μπουντρούμι έμεινα 60 ημέρες, τις 40 πριν την ορκωμοσία και άλλες 20 μετά, εκπαίδευση δεν πέρασα, σκεφτόμουν μέχρι και την αυτοκτονία.
Τελικά ήρθε το φύλλο πορείας για το ΒΕΛΟΣ.
Τότε τα αντιτορπιλικά ήταν τα πιο “βαριά” βαπόρια, είχαν δηλαδή τις πιο δύσκολες συνθήκες και φοβόμουν ότι και εκεί θα είχα τα ίδια με το μπουντρούμι. Ορίστηκα στην επιστασία βλαβών όταν το πλοίο ήταν δεμένο και βάρδια στο λεβητοστάσιο όταν ταξίδευε».
-Ποια ήταν η πρώτη σας επαφή με τον Νίκο Παππά;
-«Μία μέρα με φώναξαν από τα μεγάφωνα στο γραφείο του Νίκου Παππά και φοβήθηκα, αλλά εκείνος μου αναπτέρωσε το ηθικό μου και μου ζήτησε να φτιάξω μία βρύση που είχε χαλάσει στο λαβομάνο του. Όταν την έφτιαξα με ξαναφώναξαν από τα μεγάφωνα να του παρουσιαστώ και όταν στάθηκα μπροστά του, έβγαλε 100 δραχμές, μου τις έβαλε στην τσέπη της φόρμας αγγαρείας και μου είπε “κουράστηκες, πήγαινε να ξεκουραστείς”. Μετά έκλαιγα από συγκίνηση γιατί από το μπουντρούμι βρέθηκα μπροστά σε έναν άνθρωπο σαν αυτόν.
Ήμουν από φτωχή οικογένεια, ήμασταν τρία παιδιά και μέναμε στο ενοίκιο. Η μητέρα μου ήταν Μικρασιάτισα και δούλευε καθαρίστρια στα πλουσιόσπιτα και ο πατέρας μου δούλευε γκαρσόνι σε καφενεία. Τότε ο “μισθός» του ναύτη ήταν 52 δραχμές από τα οποία έπρεπε να ξοδέψουμε για ξυριστικά μας, τις οδοντόκρεμες και τα βερνίκια για να γυαλίζουμε τα παπούτσια μας. Δεν με έφταναν και έκανα τράκα τσιγάρα, σε σημείο που είχα γίνει αντιπαθής σε άλλους ναύτες, ενώ για να κάνω οικονομία στα ξυριστικά, μάζευα από τις τουαλέτες τα ξυραφάκια που πετούσαν οι άλλοι ναύτες και ξυριζόμουν με αυτά.
Σύντομα απέκτησα δερματικά προβλήματα και κοψίματα και πήρα χαρτί από το γιατρό να μην ξυρίζομαι για να μην επιδεινωθεί η κατάσταση. Τότε όταν πήγα να βγω εξοδούχος ο σημαιοφόρος Προκοπάκης (σήμερα εφοπλιστής με μετοχές στην εταιρία ΔΑΝΑΟΣ) δεν με άφησε να βγω λόγω της εμφάνισής μου, παρά το γεγονός ότι είχα το χαρτί από το γιατρό. Πήγα σε μία γωνία και έκλαιγα και τότε ο υπαξιωματικός Αλέξανδρος Αβραάμ, με συμβούλεψε να ζητήσω ακρόαση από τον Παππά για αναφορά οικονομικής αδυναμίας, αλλά χωρίς να πω ότι αυτός με συμβούλεψε.
Το έκανα και ο Παππάς μου ανακοίνωσε ότι θα δώσει εντολή να βγαίνω κανονικά όπως όλοι και από Δευτέρα εξοδούχος κάθε μέρα για να πιάσω δουλειά.
Συγκινήθηκα τόσο πολύ που πήγα να του φιλήσω το χέρι και αυτός το τράβηξε».
-Βρήκατε δουλειά;
-«Πήγα σε ένα ημιυπόγειο καφενείο στην πλατεία Κουμουνδούρου που το είχε ένα ζευγάρι ο Γιάννης και η Μαριώ, τους είπα την ιστορία μου και με πήραν να δουλεύω από τις 5μμ έως τις 10μμ, ήταν πολύ καλοί άνθρωποι και είχαν πολύ καλούς θαμώνες που τους προέτρεπαν να αφήνουν φιλοδώρημα στο ναύτη που δούλευε γκαρσόνι. Όταν κάποτε έφυγαν από τη ζωή τους έκλαψα σαν να ήταν δικοί μου άνθρωποι.
Από τότε άλλαξε η ζωή μου, δεν έκαναν τράκα τσιγάρα, αντίθετα κερνούσα όσους πριν τους έκανα τράκα. Έχω να πω ότι κάθε 100 χρόνια βγαίνει ένας Παππάς και το λέω έχοντας γράψει σαν μηχανικός του εμπορικού ναυτικού 39 χρόνια στη θάλασσα».
– Τι θυμόσαστε από το ταξίδι στο οποίο εκδηλώθηκε η ανταρσία;
-«Λίγο πριν την ανταρσία στο ΒΕΛΟΣ βρισκόμασταν στο Ηράκλειο της Κρήτης και είχε γίνει ένα επεισόδιο με Εγγλέζους ναύτες που μας έβριζαν γιατί νόμιζαν ότι ήμασταν χουντικοί και οι δικοί μας ανταπέδωσαν με το να τους ξυλοφορτώσουν. Τη νύχτα 23 προς 24 Μαΐου εκ των υστέρων μάθαμε ότι υπήρχε σχέδιο απαγωγής του δικτάτορα Παπαδόπουλου από 69 στελέχη του Πολεμικού Ναυτικού και του στρατού, που είχαν καίριες θέσεις, μεταξύ αυτών και ο Σπύρος Μουστακλής.
Όμως υπήρξε διαρροή και έτσι τους συνέλαβαν οι χουντικοί και τους έκλεισαν άλλους στο ΕΑΤ-ΕΣΑ και άλλους στη Θεσσαλονίκη στο Γεντί Κουλέ. Εκεί από τα βασανιστήρια έπαθε σοβαρά προβλήματα υγείας ο Σπύρος Μουστακλής.
Ο Παππάς το έμαθε τηλεφωνικά όσο βρισκόμασταν στο Ηράκλειο μιλώντας με τη γυναίκα του, που του είπε συνθηματικά “αρρώστησε το παιδί”, δηλαδή προδόθηκε το κίνημα του ναυτικού και τον προέτρεψε να πάρει το καράβι και να φύγει.
Είχαμε αποπλεύσει, υπήρξε και ένα θέμα στην τροφοδοσία μας εν πλω, με πετρέλαιο από τους Εγγλέζους που ίσως να το έκαναν και για αντίποινα για τον ξυλοδαρμό τους και χύθηκε πετρέλαιο στο ΒΕΛΟΣ το οποίο τρέχαμε να το μαζέψουμε.
Ο Παππάς μας μάζεψε στο επίστεγο του πλοίου και μας ενημέρωσε για την προδοσία του κινήματος του ναυτικού και για τις προθέσεις του.
Μαζί με τον Παππά πάνω στο ΒΕΛΟΣ βρισκόμασταν 272 άτομα.
Έστειλε σήμα στον Τούρκο πλοίαρχο Μπιρέν που είχε την ηγεσία στην άσκησης την οποία παίρναμε μέρος, του είπε ότι δεν μπορεί να ανεχτεί να βασανίζονται Έλληνες αξιωματικοί και θα αποχωρήσει ζητώντας πολιτικό άσυλο στην Ιταλία. Ο Τούρκος του απάντησε “Καλή τύχη Nίκο”.
-Ποια ήταν η συνέχεια;
-«Ο Παππάς έβγαλε ένα χαρτί και είπε όσοι θέλουν να το υπογράψουν ότι συντάσσονται μαζί του, ήμουν το νούμερο 45 και όταν είχαν φτάσει οι υπογραφές στις 160 και περίμεναν και άλλοι στη σειρά να υπογράψουν, μας έλεγε συνέχεια “σας ευχαριστώ”, κάνοντας και ανάλογες κινήσεις με τα χέρια του.
Δάκρυσε και μας είπε δεν θέλω να έρθει μαζί μου κανένας στρατεύσιμος, αλλά και κανένας μόνιμος που έχει οικογένεια, για να μην υποστούν τις συνέπειες στο οικογενειακό τους περιβάλλον.
Τελικά έφυγαν 24 υπαξιωματικοί, 5 αξιωματικοί, ο κυβερνήτης Ν. Παππάς και ένας ναύτης που απειλούσε ότι αν δεν τον πάρουν μαζί τους θα έπεφτε στη θάλασσα.
Εκείνη την ώρα είχαμε από πάνω μας ελικόπτερα και γύρω μας πλωτά περιπολικά γιατί είχαν ενημερωθεί οι Ιταλοί για την κίνησή μας. Όταν έφυγαν οι 31 ήρθαν στο πλοίο αντικαταστάτες αξιωματικοί με κυβερνήτη τον αντιπλοίαρχο Βασίλη Χαρλαύτη, που έβλεπα στα πρόσωπά τους όταν επιβιβάζονταν στο ΒΕΛΟΣ ότι ήταν ταραγμένοι και φοβισμένοι και επικρατούσε μία βουβαμάρα. Πρέπει να πω ότι μας φέρθηκαν άψογα».
-Μετά την ολοκλήρωση της θητείας σας τι έγινε;
-«Όταν τελικά απολύθηκα από το Πολεμικό Ναυτικό το Δεκέμβριο του 1973 δεν μπορούσα να βρω δουλειά γιατί η χούντα με είχε περάσει σε μαύρη λίστα, μέχρι που ένας γνωστός μου υπολιμενάρχης με βοήθησε δίνοντας εγγυήσεις ότι ήμουν “καθαρός” από πολιτικά φρονήματα. Για να ορθοποδήσω οικονομικά, έκανα ένα μπάρκο που κράτησε πεντέμιση χρόνια και έτσι μπόρεσα να αγοράσω ένα οικόπεδο και να φτιάξω σπίτι και να ανασάνει η οικογένειά μου.
Άλλοι χρίστηκαν ήρωες μετά το θάνατό τους, ο Παππάς έγινε ήρωας εν ζωή, η ανταρσία στο ΒΕΛΟΣ ήταν η αρχή του τέλους της χούντας, ένα ισχυρό ράπισμα που δέχτηκε πριν καν γίνει η εξέγερση του Πολυτεχνείου.
Όταν απεβίωσε στις 5-4-2013 ο Παππάς βρισκόμουν στη Γαλλία για δουλειά, ναυτολογημένος Α’ μηχανικός σε τάνκερ και πήρα άδεια δύο ημερών, αφού εξήγησα στην εταιρεία τη σχέση που είχα με το Νίκο τον Παππά για να παρευρεθώ στην κηδεία του, όπως έγινε και στο μνημόσυνο των 40.
Δεν ήμουν ο μόνος, καθώς οργανωμένα δώσαμε το παρόν (μέχρι και πούλμαν βάλαμε), αρκετά μέλη του πληρώματος που τον είχαμε σαν πατέρα μας».
Συνέντευξη: Νάσος Μπράτσος
Σχετικά θέματα:
Παναγιώτης Χατζηπέρος: Αγώνας για διάσωση του «Βέλους» πλοίου – συμβόλου του αντιδικτατορικού αγώνα
Κάνε like στη σελίδα μας στο Facebook
Ακολούθησε μας στο Twitter
Κάνε εγγραφή στο κανάλι μας στο Youtube
Γίνε μέλος στο κανάλι μας στο Viber
– Αναφέρεται ως πηγή το ertnews.gr στο σημείο όπου γίνεται η αναφορά.
– Στο τέλος του άρθρου ως Πηγή
– Σε ένα από τα δύο σημεία να υπάρχει ενεργός σύνδεσμος