Το σαμποτάζ στο Κούρνοβο: Ο θάνατος 50 αθώων Ελλήνων πατριωτών και η αποσιώπηση (audio documentary) — Μέρος Β’

Array

Έρευνα: Θωμάς Σίδερης

[εδώ το Μέρος Α]

ΜΕΡΟΣ Β’

Ένα σχετικά άγνωστο ιστορικό γεγονός που αποσιωπήθηκε. Ένα σαμποτάζ στην καρδιά του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου που κόστισε τη ζωή σε 50 αθώους ανθρώπους. Ο γιος ενός θύματος που τον αποχωρίστηκε σε ηλικία τριών χρόνων και αποφάσισε να πιάσει το νήμα της ιστορίας από την αρχή, αφιερώνοντας τη ζωή του στην αναζήτηση της αλήθειας.

H μαρτυρία του Λάζαρου Αρσενίου

Ο Λάζαρος Αρσενίου γεννήθηκε στην Καλαμπάκα το 1915. Δημοσιογράφος και συγγραφέας, εντάχθηκε στις γραμμές του ΕΑΜ κατά τη διάρκεια της ναζιστικής κατοχής. Για το σαμποτάζ στο Κούρνοβο γράφει στο δίτομο έργο του «Η Θεσσαλία στην Αντίσταση» τα εξής:

«Η ανατίναξη πραγματοποιείται τη νύχτα 1 με 2 Ιουνίου 1943, τη στιγμή που περνούσε κάποιο τρένο των κατακτητών και μάλιστα όταν το μεγαλύτερο τμήμα του είχε βγει από τη γαλαρία. Το τρένο όμως μετέφερε πυρομαχικά και με την έκρηξη προκαλείται ανάφλεξη σε αυτά, με αποτέλεσμα να επακολουθήσουν άλλες τρομερότερες εκρήξεις. Και από τον συγκλονισμό τους να πέσουν χώματα πολλά και να φράξουν τη γαλαρία. Όμως έτσι, ο σκοπός του σαμποτάζ πέτυχε καλύτερα και η συγκοινωνία κόπηγκε για μέρες πολλές. Αλλά σε τρένο με πολεμικό υλικό οι Ιταλοί είχαν προσδέσει βαγόνια με ομήρους Έλληνες αξιωματικούς (σ.σ. αναφέρεται στις λεγόμενες «κλούβες»). Και τα βαγόνια με τους ομήρους συνέπεσε με την έκρηξη να βρεθούν μέσα στη γαλαρία. Όλοι τους παγιδεύτηκαν και πέθαναν από ασφυξία ή απανθράκωση, μεταξύ τους ήταν και ο Λαρισινός ανθυπολοχαγός Π. Καραμπίλιας».

Η μαρτυρία του σιδηροδρομικού Θανάση Καρκάλα

Λίγο μετά το σαμποτάζ, θα φτάσει στο Κούρνοβο μία αμαξοστοιχία με μηχανοδηγό τον Θανάση Καρκάλα, καταγόμενο από τη Λάρισα. Η μαρτυρία του περιλαμβάνεται στο βιβλίο του Αρσενίου και αναφέρει μεταξύ άλλων τα εξής:

«Οι Γερμανοί φρύαξαν, μαθαίνοντας τηλεγραφικώς την ανατίναξη. Έστειλαν αμέσως ειδική αμαξοστοιχία με Έλληνες σιδηροδρομικούς, ανάμεσά τους και εγώ. Φτάσαμε λίγες ώρες μετά το σαμποτάζ. Το ανατιναγμένο τρένο ήταν στρατιωτικό και το έσερνα μηχανή Λα, από τις ισχυρότερες και μεγαλύτερες που διέθεταν οι ελληνικοί σιδηρόδρομοι. Πίσω της υπήρχαν 13 βαγόνια 84 θέσεων, 34 μέτρων μήκους το καθένα. Συνεπώς χωρούσαν περίπου 1.000 άτομα. Ακολουθούσαν άλλα 30 μικρά φορτηγά βαγόνια με τανκς και αυτοκίνητα φορτωμένα με πυρομαχικά. Δεύτερη ατμομηχανή, στο τέλος της αμαξοστοιχίας, βοηθούσε την προώθηση στην ανηφόρα της Όθρυος. Το συνολικό μήκος του τρένου ξεπερνούσε τα 500 μέτρα. Με την ανατίναξη, ξεπιάστηκε η ατμομηχανή με την σκευοφόρο και απομακρύνθηκαν. Τα πρώτα βαγόνια εκτροχιάστηκαν, πυρπολήθηκαν και έφραξαν τη γαλαρία με πύρινες φλόγες. Τα επόμενα αλληλοσυγκρούστηκαν με σφοδρότητα εντός της γαλαρίας, ενώ μερικά χώθηκαν το ένα μέσα στο άλλο. Με την ανατίναξη ανεφλέγησαν και τα φορτωμένα στα τελευταία βαγόνια πυρομαχικά και έφραξαν με τις φλόγες τους την άλλη είσοδο της γαλαρίας. Πύρινες γλώσσες εκτινάσσονται με πάταγο και από τα δύο στόμιά της σε ύψος δεκάδων μέτρων. Σαν να τις ξερνούσε κάποιο μυθικό τέρας από τα έγκατα της γης. Σε πανδαιμόνιο εκρήξεων και σε κόλαση φωτιάς, καίγεται ο ξύλινος σκελετός των βαγονιών και λιώνει ο σιδερένιος σε μερικές περιπτώσεις, ενώ εκτυλίχθηκαν σκηνές αλλοφροσύνης. Τριακόσιοι Ιταλοί με έναν στρατηγό τους, 7 Γερμανοί σιδηροδρομικοί και μερικοί Έλληνες αξιωματικοί, όμηροι των Ιταλών, όλοι οι επιβαίνοντες, μη έχοντας καμία διέξοδο, ψήθηκαν ζωντανοί. Η πρόσδεση από τους κατακτητές σε επιβατική αμαξοστοιχία οχημάτων με πυρομαχικά, κατά παράβαση των διεθνών κανόνων, υπήρξε μοιραία. Καθαρίζοντας ελληνικά συνεργεία τη γαλαρία, εύρισκαν σωρούς στάχτες από καμένα οστά, αλυσιδίτσες και μεταλλικές ταυτότητες, κρεμασμένες κάποτε σε κάποιους λαιμούς».

Το σαμποτάζ στο Κούρνοβο: Ο θάνατος 50 αθώων Ελλήνων πατριωτών και η αποσιώπηση (audio documentary) — Μέρος Β’
Γιάννης Λ. Καρσάκης — Κάηκε ζωντανός στο σαμποτάζ στο Κούρνοβο

Οι λάθος υπολογισμοί

Αν θεωρήσουμε ως δεδομένη τη σύνθεση του τρένου που ανατινάχτηκε στο Κούρνοβο, τότε, και σύμφωνα με το μήκος της σήραγγας, τουλάχιστον η μισή αμαξοστοιχία θα έπρεπε να βρίσκεται εκτός σήραγγας όταν έγινε η ανατίναξη.

Η σήραγγα στο Κούρνοβο έχει μήκος 542 μέτρα.

Η σύνθεση της αμαξοστοιχίας σύμφωνα με τη μαρτυρία του μηχανοδηγού Θανάση Καρκάλα ήταν η εξής:

  • 2 ατμομηχανές, μήκους 25 μέτρων η κάθε μία, σύνολο 50 μέτρα.
  • 13 επιβατικά βαγόνια, 34 μέτρων το καθένα, σύνολο 442 μέτρα.
  • 1 σκευοφόρος, 15 μέτρων.
  • 30 φορτηγά βαγόνια, 20 μέτρων το καθένα, σύνολο 600 μέτρα.

Συνολικό μήκος αμαξοστοιχίας: 1.107 μέτρα.

Συνεπώς: μήκος αμαξοστοιχίας>μήκος σήραγγας.

Το σαμποτάζ στο Κούρνοβο: Ο θάνατος 50 αθώων Ελλήνων πατριωτών και η αποσιώπηση (audio documentary) — Μέρος Β’
Σπάραγμα από χρωμολιθογραφικό σιδηροδρομικό χάρτη του 1920, διαστάσεων 0,35 επί 0,30 μέτρων

Οι κλούβες

Ένα κρίσιμο ερώτημα στην υπόθεση του συγκεκριμένου σαμποτάζ, είναι αν υπήρχε ή όχι ειδικό βαγόνι-κλούβα μέσα στο οποίο βρίσκονταν εγκλωβισμένοι οι Έλληνες πατριώτες που σκοτώθηκαν στο Κούρνοβο;

Ο πρωταγωνιστής του σαμποτάζ Σπύρος Μπέκιος στο βιβλίο του «Σελίδες από την Εθνική Αντίσταση» (1976) αναφέρει σχετικά με τον εγκλωβισμό των Ελλήνων: «Μπορεί να σώθηκαν οι Έλληνες σιδηροδρομικοί από την ανατίναξη, αλλά δεν αποφύγαμε να θρηνήσουμε δικά μας θύματα μέσα σε αυτή την αμαξοστοιχία. Οι Ιταλοί είχαν μαζί τους αρκετούς κρατούμενους πατριώτες, που τους μετέφεραν ομήρους στην Ιταλία. Δεν υπήρχε τρόπος να αποφύγουμε το μεγάλο αυτό δυστύχημα».

Λίγα χρόνια αργότερα, ο Σπύρος Μπέκιος θα μιλήσει στην ιστορική σειρά της ΕΡΤ «Το χρονικό της Εθνικής Αντίστασης» (1985) και θα πει σχετικά με το σαμποτάζ στο Κούρνοβο (το απόσπασμα μεταδόθηκε και από την εκπομπή του Πρώτου Προγράμματος «Αφύλαχτη Διάβαση» – 11/6/2021):

«Δυστυχώς, η αμαξοστοιχία αυτή, επειδή μετέφερε πάνω από 600 Ιταλούς, ένα ολόκληρο τμήμα με τα αυτοκίνητά τους, τις βενζίνες τους, τα πολεμοφόδιά τους, είχαν και ένα αυτοκίνητο, από εκείνες τις κλούβες, με Έλληνες ομήρους. Δυστυχώς, μαζί με την αμαξοστοιχία χάθηκαν και αυτoί. Ήταν και αυτή μία θυσία για τη λευτεριά».

Ωστόσο, προκύπτουν μερικά (τεχνικά) ερωτήματα, στα οποία δεν απάντησε ποτέ ο πρωταγωνιστής του σαμποτάζ:

  • Η συγκεκριμένη κλούβα με τους 50 Έλληνες πατριώτες είχε σιδηροδρομικές ρόδες ή όχι;
  • Είχε προσδεθεί στο κύριο σώμα της αμαξοστοιχίας και αν ναι, σε ποιο σημείο της; Ήταν στην αρχή του συρμού, στο μέσον ή στο τέλος και ακόμη πίσω ή μπροστά από τις μηχανές έλξης ή ώθησης;
  • Μήπως ήταν κλασικό αυτοκίνητο με καρότσα-κλούβα πάνω σε βαγόνι-πλατφόρμα;

Πάντως, και ο Ανδρέας Κέδρος στο βιβλίο του «Η Εθνική Αντίσταση 1940-1944» (Β’ τόμος, σ. 343) επιβεβαιώνει την ύπαρξη βαγονιών-κλουβών: «Αντίθετα, οι 60 Έλληνες κρατούμενοι, για τους οποίους μιλά το γερμανικό ανακοινωθέν, θα μπορούσαν να είναι εκείνοι που μεταφέρονταν στα βαγόνια-κλούβες, όπου οι Γερμανοί έκλειναν Έλληνες φυλακισμένους και ομήρους και που τοποθετημένα μπροστά από την ατμομηχανή, προορίζονταν να ανατιναχθούν πρώτα, σε ενδεχόμενη απόπειρα εναντίον του τρένου. Η απαίσια αυτή τακτική που οι Γερμανοί πίστευαν πως θα αποθάρρυνε τις επιθέσεις των ανταρτών, στάθηκε κανόνας ως το τέλος της κατοχής».

Αλλά και ο ιστορικός Δημήτρης Γατόπουλος στην «Ιστορία της Κατοχής», επιβεβαιώνει την ύπαρξη κλούβας στο επίμαχο τρένο: «Εφονεύθησαν όμως και 51 Έλληνες πατριώτες, επιβαίνοντες της αμαξοστοιχίας […] και μεταφερόμενοι εις το στρατόπεδον συγκεντρώσεως Λαρίσης» (σ. 761-761).

Ο αντιστασιακός Χαρίλαος Ρούπας χαρακτηρίζει το βαγόνι-κλούβα ως τη «σιδηροδρομική νεκροφόρα των μελλοθανάτων» και αναφέρει ότι «το σατανικό αυτό εφεύρημα των ναζί πρωτοεμφανίστηκε στη Γαλλία και μετά στην Ελλάδα».

Όλες οι Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο,  στο ertnews.gr
Διάβασε όλες τις ειδήσεις μας στο Google
Κάνε like στη σελίδα μας στο Facebook
Ακολούθησε μας στο Twitter
Κάνε εγγραφή στο κανάλι μας στο Youtube
Προσοχή! Επιτρέπεται η αναδημοσίευση των πληροφοριών του παραπάνω άρθρου (όχι αυτολεξεί) ή μέρους αυτών μόνο αν:
– Αναφέρεται ως πηγή το ertnews.gr στο σημείο όπου γίνεται η αναφορά.
– Στο τέλος του άρθρου ως Πηγή
– Σε ένα από τα δύο σημεία να υπάρχει ενεργός σύνδεσμος