Πριν από 50 χρόνια, μεσούσης της Δικτατορίας, στις 22 Ιουνίου 1973 δόθηκε η πρεμιέρα του εμβληματικού έργου «Το Μεγάλο μας Τσίρκο», που ανέβηκε από τον θίασο Καρέζη-Καζάκου στο θέατρο «Αθήναιον» στην οδό Πατησίων. Πρόκειται για το θεατρικό έργο του Ιάκωβου Καμπανέλλη που άφησε τη δική του σφραγίδα στη θεατρική ιστορία του τόπου, αντιπροσωπεύοντας τη μαζική αντίσταση του λαού ενάντια τη Χούντα. Παρά τους μηχανισμούς επιβολής λογοκρισίας της εποχής, η παράσταση μετατράπηκε σύντομα σε αντιδικτατορική εκδήλωση που διακόπηκε όμως απότομα από το στρατιωτικό καθεστώς τον Νοέμβριο του ίδιου έτους με την εξέγερση του Πολυτεχνείου.
Η ιδέα για το ανέβασμα της παράστασης ανήκε στο ζεύγος Καρέζη–Καζάκο, ενώ τη μουσική των τραγουδιών σε στίχους του Ιάκωβου Καμπανέλλη, έγραψε ο Σταύρος Ξαρχάκος. Το ρόλο του βασικού τραγουδιστή είχε ο κορυφαίος ερμηνευτής Νίκος Ξυλούρης.
Το έργο, ένα σπονδυλωτό κείμενο, παρακολουθεί, με αλληγορικό-σατιρικό, αλλά και δραματικό τρόπο, τη νεότερη ελληνική ιστορία, από την Τουρκοκρατία μέχρι τα χρόνια της Γερμανικής Κατοχής, σχολιάζοντας με υπαινιγμούς το δικτατορικό καθεστώς.
Τους ρόλους ερμήνευσαν η Τζένη Καρέζη, ο Κώστας Καζάκος, ο Διονύσης Παπαγιαννόπουλος, ο Νίκος Κούρος, ο Τίμος Περλέγκας και ο Χρήστος Καλαβρούζος. Η σκηνοθεσία ήταν του Κώστα Καζάκου, με βοηθό τον Άρη Δαβαράκη, τα σκηνικά-κοστούμια του Φαίδωνα Πατρικαλάκη και η μουσική του Σταύρου Ξαρχάκου. Τα τραγούδια ερμήνευε στη σκηνή ο Νίκος Ξυλούρης. Αμέσως μετά την πτώση της Δικτατορίας, το ίδιο έργο ανέβηκε ξανά στις 3 Αυγούστου 1974, με την προσθήκη των λογοκριμένων σκηνών, καθώς και ενός τραγουδιού στο φινάλε για τους νεκρούς του Πολυτεχνείου.
Το Αρχείο της ΕΡΤ παρουσιάζει τις μαρτυρίες του Ιάκωβου Καμπανέλλη και του Κώστα Καζάκου για την παράσταση-σύμβολο και μας μεταφέρουν το κλίμα της εποχής:
Ιάκωβος Καμπανέλλης
(video)
Ο σπουδαίος θεατρικός συγγραφέας Ιάκωβος Καμπανέλλης μιλά για τους συντελεστές της παράστασης, περιγράφει γιατί ξεχωρίζει το «Μεγάλο μας Τσίρκο» από το σύνολο του δραματουργικού του έργου, το οποίο, όπως λέει, έγραψε ειδικά για τους δύο ηθοποιούς Καρέζη και Καζάκο, και τονίζει τη σπουδαιότητά του, ως μιας θεατρικής παράστασης που ξέφυγε από τη στενή έννοια του θεάτρου και μετατράπηκε από καλλιτεχνικό σε πολιτικοκοινωνικό γεγονός. Ακούγονται αποσπάσματα από την παράσταση και προβάλλεται οπτικό αρχειακό υλικό.
Το απόσπασμα προέρχεται από το αυτοβιογραφικό ντοκιμαντέρ «Μονόγραμμα» του 2005. Παραγωγός: Γιώργος Σγουράκης Copyright ΕΡΤ.
Κώστας Καζάκος
(video)
Ο ηθοποιός Κώστας Καζάκος μιλά για τη συνεργασία του με τον Ιάκωβο Καμπανέλλη στο «Μεγάλο μας Τσίρκο», για την ιδέα της παράστασης, και αφηγείται μέσα από ανέκδοτα περιστατικά, πώς ένα έργο με έντονο πολιτικό περιεχόμενο, πέρασε το λογοκριτικό μηχανισμό του στρατιωτικού καθεστώτος και κατάφερε κι έγινε σύμβολο κατά της Χούντας.
Αφηγείται το ευρηματικό αφηγηματικό τέχνασμα του Καμπανέλλη προκειμένου να γράψει ένα έργο προσιτό: η Τζένη Καρέζη θα υποδυόταν το Ρωμιάκι, έναν φιλομαθή αλητάκο που με τις ερωτήσεις του θα εκπροσωπούσε τη φωνή του κοινού. Περιγράφει, επίσης, τις συνθήκες κατά τις οποίες ανέβηκε η θρυλική παράσταση και μεταφέρει την ατμόσφαιρα που επικρατούσε στο θέατρο. Μιλά για τον ασφυκτικό έλεγχο της λογοκρισίας, για τον εκφοβισμό που ασκούνταν, καθώς εκατοντάδες θεατές παρακολουθούσαν το έργο κάτω από το άγρυπνο βλέμμα στρατιωτών και οργάνων του καθεστώτος, για την τεράστια απήχηση του κόσμου και την μετατροπή της παράστασης, μέσα στη συγκυρία, σε μαζική αντίσταση του λαού κατά της Χούντας. Αφηγείται τις διώξεις που υφίσταντο καθημερινά εκείνος και η Τζένη Καρέζη, και τη συλλήψή τους την ημέρα της εξέγερσης του Πολυτεχνείου, το Νοέμβριο του 1973, οπότε και απαγορεύτηκε η συνέχιση των παραστάσεων. Συνέχισαν τις παραστάσεις μετά την αποφυλάκισή τους τον Δεκέμβριο.
Προβάλλονται πλάνα από το χώρο όπου βρισκόταν το κατεδαφισμένο πια, ιστορικό θερινό θέατρο «Αθήναιον» (στο οικόπεδο επί της οδού Πατησίων και Μάρνη), καθώς και στιγμιότυπα από την παράσταση με τους πρωταγωνιστές Κώστα Καζάκο και Τζένη Καρέζη. Ακούγεται απόσπασμα από μονόλογο του Διονύση Παπαγιαννόπουλου καθώς και από το τραγούδι της παράστασης «Φίλοι και αδέλφια» με τη φωνή του Νίκου Ξυλούρη.
Το απόσπασμα αντλήθηκε από το αυτοβιογραφικό ντοκιμαντέρ «Μονόγραμμα» του 2018. Παραγωγός: Γιώργος Σγουράκης Copyright ΕΡΤ.
Δείτε περισσότερα στο http://archive.ert.gr
Κάνε like στη σελίδα μας στο Facebook
Ακολούθησε μας στο Twitter
Κάνε εγγραφή στο κανάλι μας στο Youtube
– Αναφέρεται ως πηγή το ertnews.gr στο σημείο όπου γίνεται η αναφορά.
– Στο τέλος του άρθρου ως Πηγή
– Σε ένα από τα δύο σημεία να υπάρχει ενεργός σύνδεσμος