Από την Αλώνη του Μαρμαρά στο Μόλυβο της Λέσβου – Η ιστορία του Ηρακλή Γιαννάκου – Συνέντευξη με την κόρη του Δώρα Παρίση

Ο Ηρακλής Γιαννάκος γεννήθηκε το 1886 στο χωριό Χοχλιά (σήμερα Tuzla) που βρίσκεται στο νησάκι που σήμερα λέγεται Πασαλιμάνι (Paşalimanı) και στο παρελθόν ονομάζονταν Αλώνη και βρίσκεται στην Τουρκία στον κόλπο του Μαρμαρά. Αρχικά η οικογένεια πήγε το 1914 για εγκατάσταση στη Λέσβο, αλλά γρήγορα ξαναγύρισε στην Χοχλιά.

Η μικρασιατική καταστροφή του 1922 οδήγησε την οικογένεια ξανά στη Λέσβο στο Μόλυβο, εκεί ήταν λοιπόν ο τόπος εγκατάστασης και η νέα πατρίδα. Πήγαν ο πατέρας, η μητέρα, η γιαγιά, δύο κόρες, ένας γιος έφυγε για τις ΗΠΑ, ένας ακολούθησε στη Λέσβο.

Το ίδιο έπραξε και ο τρίτος γιος, ο Ηρακλής με μικρή καθυστέρηση γιατί πολεμούσε με τον ελληνικό στρατό στο μικρασιατικό μέτωπο.

Ήταν ιδιοκτήτης αλιευτικού καϊκιού και ικανότατος καπετάνιος και στις θάλασσες του Αιγαίου, αλλά ταυτόχρονα και καπετάνιος για την οικογένειά του στις δύσκολες «θάλασσες της ιστορίας».

Όπως πολλοί Μικρασιάτες πρόσφυγες, ήταν εργατικός και πρόκοψε, μέσα από σκληρή δουλειά.

Συζητήσαμε με τη Δώρα Παρίση – Γιαννάκου, κόρη του Ηρακλή Γιαννάκου, που μας διηγήθηκε την ιστορία του πατέρα της και μέσα από αυτήν βλέπουμε τις διαδρομές επαγγελματικές και οικογενειακές, Μικρασιατών προσφύγων και στις επόμενες δύσκολες ιστορικές περιόδους που ακολούθησαν τον ξεριζωμό. Η κ. Παρίση είναι γνωστή για τις χειροποίητες κεραμικές κούκλες της και την ενασχόλησή της με την γαστρονομία.

-Πόσο δύσκολη ήταν η διαφυγή και ο πρώτος καιρός της εγκατάστασης στο Μόλυβο;

-«Η διαφυγή της οικογένειας δεν ήταν τόσο δύσκολη, όσο των περισσότερων Μικρασιατών προσφύγων γιατί ήταν ναυτική οικογένεια και έφυγε με το καΐκι της, χωρίς βέβαια να μπορέσει να πάρει πολλά πράγματα από το βιός της που άφησε πίσω.

Στην αρχή μέναμε όπως και άλλοι Μικρασιάτες πρόσφυγες στην παραλία στον Μόλυβο, μέχρι κάποια στιγμή να μας δοθούν σπίτια Τούρκων της Λέσβου, που πήγαν για εγκατάσταση στην Τουρκία».

Οι γονείς του Ηρακλή Γιαννάκου πέθαναν από τύφο, άλλωστε οι κακουχίες χρόνων που πέρασε το προσφυγικό στοιχείο της εποχής, άφηναν σε πολλές περιπτώσεις το “αποτύπωμα” τους.

-Υπήρξαν τριβές με τους γηγενείς;

-«Τα πρώτα χρόνια στη νέα πατρίδα δύσκολα καθώς οι εντάσεις με το γηγενές στοιχείο δεν έλειπαν, καθώς οι χαρακτηρισμοί “Τουρκόσποροι” και “παστρικιές”, έδιναν και έπαιρναν. Ο Ηρακλής Γιαννάκος έγινε ξακουστός ψαροκαπετάνιος με το αλιευτικό του, είχε άλλωστε την εμπειρία».

-Η επαγγελματική του καταξίωση τον βοήθησε στην κοινωνική ένταξη;

-«Βεβαίως αυτό τον βοήθησε να ενταχθεί πιο εύκολα στην τοπική κοινωνία, αφού την προμήθευε με ψάρια. Συχνά τον “ακολουθούσαν” και άλλοι για να δουν πού ψαρεύει και να πάνε και αυτοί.

Κάποια στιγμή έσωσε και το καΐκι, που μέρος του είχε χάσει στα χαρτιά ο αδερφός του, πληρώνοντας το χρέος του.

Το 1935 αγόρασε το σπίτι του Αγά στο Μόλυβο (είχε κατασκευαστεί τo 1790) και έκανε τη δικιά του οικογένεια».

-Τι συνέβη στα χρόνια της κατοχής;

-«Στην κατοχή το καΐκι επιτάχθηκε από τους Γερμανούς για να κάνουν τη διαδρομή Μόλυβος -Μυτιληνη δια θαλάσσης, γιατί στο βουνό υπήρχαν ενέδρες από τους αντάρτες.

Ο ίδιος χωρίς καΐκι πια, με μια μικρή τράτα ψάρευε μέχρι που έφυγαν οι Γερμανοί. Όμως κάποιες φορές του έδιναν την άδεια να πάρει το καΐκι και να πάει λάδι στη Βόρεια Ελλάδα και από εκεί να φέρει σιτάρι. Βέβαια αυτά τα έπαιρναν οι κατακτητές, αλλά του άφηναν ένα μικρό μερίδιο.

Στα μπάρκα αυτά δεν αντιμετώπισε κάποιο ιδιαίτερο πρόβλημα. Υποχωρώντας οι Γερμανοί ήθελαν με το καΐκι να πάνε από το Μολύβο στη Μυτιλήνη από όπου θα γίνονταν πιο συντεταγμένη υποχώρηση και τον ήθελαν για καπετάνιο. Οι αντάρτες που το έμαθαν τον ειδοποίησαν και αυτός κρύφτηκε στο βουνό, καθώς δεν ήταν δεδομένη η συμπεριφορά των Γερμανών μετά το τέλος του ταξιδιού. Είχε ένα θείο στο Ντεκαμερέ στα “σύρματα”, όπως ονομάστηκαν τα στρατόπεδα που κλείστηκαν οι εξεγερθέντες Έλληνες φαντάροι στη Μέση Ανατολή και έτσι οι αντάρτες είχαν φιλική διάθεση προς το πρόσωπο του».

-Μετά τον πόλεμο πώς κινήθηκε;

-«Μετά τον πόλεμο πήρε πίσω το καΐκι, που είχε πολλές ζημιές, ειδικά στη μηχανή του. Από το σχέδιο Μάρσαλ για την ανασυγκρότηση της χώρας, του έδωσαν 50.000 δραχμές, ενώ για τις επισκευές πλήρωσε 250.000 δραχμές και για πολύ καιρό πλήρωνε δόσεις στην τράπεζα. Στις τελευταίες δόσεις ο διευθυντής της τράπεζας του είπε, “πάλι πληρώνεις, άντε φύγε από εδώ, φτάνει πια”.

Συνέχισε ως ψαροκαπετάνιος, ήταν τόσο καλός που στις φουρτούνες το πλήρωμα έμπαινε στον κλειστό χώρο του καϊκιού και εκείνον τον έδεναν στο τιμόνι για να κουμαντάρει το σκάφος. Στα δύσκολα μετεμφυλιακά χρόνια άφηνε κρυφά σε έναν ορμίσκο του Αη Στράτη, ψάρια για να τα βρίσκουν οι εξόριστοι».

-Ανέπτυξε εμπορικές σχέσεις με τα μικρασιατικά παράλια;

-«Αν και μεταπολεμικά πολλοί νησιώτες άνοιξαν εμπορικές σχέσεις με τα μικρασιατικά παράλια, ο ίδιος δεν το έπραξε, έχοντας θέμα με τις σχέσεις του με τους Τούρκους. Ακόμα και με αυτούς που είχαν ειρηνικές προθέσεις, με χαρακτηριστικό γεγονός όταν η οικογένειά του φιλοξένησε το γιο του γενικού γραμματέα του Κ.Κ. Τουρκίας στα πλαίσια κάποιων εκδηλώσεων, να είναι σχετικά έξω από το κλίμα των υπολοίπων μελών και τον “αγρίευε”.

Πριν από αρκετά χρόνια όταν συνάντησα έναν ηλικιωμένο που στη νεότητά του είχε θητεύσει στο πλήρωμά του, μου είπε ότι δεν είχε γνωρίσει καλύτερο εργοδότη στη ζωή του, από τον πατέρα μου».

Συνέντευξη: Νάσος Μπράτσος

Σχετικό θέμα: Το ertnews.gr στο «Μουσείο Προσφυγικής Μνήμης 1922» στη Λέσβο (φωτορεπορτάζ)