Ακριβώς πριν από έναν αιώνα… Κυριακή 2 Μαΐου 1921

Μια ματιά στα γεγονότα και στην κάλυψή τους από τον ημερήσιο Τύπο της εποχής.

Έρευνα : Μανιώ Μάνεση

Η συμπλήρωση δύο χρόνων από την κατάληψη της Σμύρνης από τον ελληνικό στρατό και έξι μηνών από την αλλαγή κυβέρνησης μετά την εκλογική ήττα Βενιζέλου, βρίσκει τη χώρα αντιμέτωπη με τη συνεχιζόμενη Μικρασιατική περιπέτεια και μία πληθώρα προβλημάτων, στο εσωτερικό και στο εξωτερικό. Η αρθρογραφία στον ευρωπαϊκό Τύπο επί του Ανατολικού ζητήματος, καταγράφει απλώς τα αποτελέσματα της επιτυχούς κεμαλικής προπαγάνδας και τη διπλωματική απομόνωση της Ελλάδας.

ΑΘΗΝΑΪΚΗ

ΑΙ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΔΕΣ ΤΗΣ ΑΠΟΨΙΝΗΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΩΣ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ ΥΠΕΡ ΤΩΝ ΤΡΑΥΜΑΤΙΩΝ

Άνω εξ αριστερών : Αι Πριγκήπισσαι Ελισσάβετ, Θεοδώρα, Μαργαρίτα, Μαρίνα και κάτωθεν Όλγα. Χορεύτρια η Δνίς Βλαστού και η Δνίς Στράτου

ΑΣΤΡΑΠΗ

• ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ ΕΚ ΤΩΝ ΣΥΜΒΟΥΛΩΝ ΤΟΥ ΓΑΛΛΙΚΟΥ ‘’ΧΡΟΝΟΥ’’

«Ο παρισινός ‘’Χρόνος’’ ανασκοπών την κατάστασιν των Ανατολικών πραγμάτων, ανευρίσκει κινδύνους απειλούντας την Ελλάδα. Κατά τον ‘’Χρόνον’’ οι κίνδυνοι, τους οποίους υπονοεί, απορρέουν εκ της Μικρασιατικής περιπετείας, εις την οποίαν είνε απορροφημένη η προσοχή της Ελλάδος […] Ίσως δεν έχει άδικον ο ‘’Χρόνος’’ των Παρισίων λέγων ότι είνε οξείαι παρ’ ημίν αι πολιτικαί διαμάχαι. Αλλ’ αγνοεί ίσως ότι αύται έχουν πάντοτε εσωτερικά αίτια, διότι εις τα εξωτερικά ζητήματα πάντες οι Έλληνες είνε σύμφωνοι κα ουδεμία παραφωνία υπήρξε ποτέ εν Ελλάδι ως προς την αντίληψιν περί των εθνικών βλέψεων»

• ΤΟ ΖΗΤΗΜΑ ΤΟΥ ΣΥΝΑΛΛΑΓΜΑΤΟΣ

«Εκ ποίας κυρίας αιτίας προήλθεν η εντατική και παράφρων υπερτίμησις του εξωτερικού συναλλάγματος μέχρις εσχάτων. Το Νομοσχέδιον της Κυβερνήσεως θα ανακουφίση πολύ σοβαρώς τον λαόν. Δέον να ψηφισθή το ταχύτερον διά να παταχθή η ασυνείδητος αισχροκέρδεια»

ΕΘΝΟΣ

• ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΙΣ

«Ο Κυβερνητικός Τύπος οσάκις θέλει να κρίνη την κατάστασιν και να κτυπήση του Φιλελευθέρους, προβάλλει πάντοτε, ότι Βενιζελισμός σημαίνει φυλακίσεις, διωγμούς, τυφεκισμούς, εξορίας. […] Πρέπει λοιπόν να πεισθή πλήρως ο λαός, ότι αι τότε σημειωθείσαι φυλακίσεις, οι διωγμοί, αι εξορίαι ήσαν, δυστυχώς, μοιραία επακολουθήματα της καταστάσεως. Υπέρ τούτο δε πρέπει να εκφράση το Κόμμα την εις όλα τα μέλη αυτού διήκουσαν ΘΕΛΗΣΙΝ, ότι επάνοδος των Φιλελευθέρων εις την Αρχήν, όσον μακρυνή και αν είνε, ΟΥΔΟΛΩΣ ΘΑ ΣΗΜΑΝΗ ΔΙΩΓΜΟΥΣ. […] Αύτη είνε η ΑΛΗΘΕΙΑ. Και αύτη οφείλει βεβαίως να είνε η κατεύθυνσις ούτως ειπείν και η πορεία των εμφανιζομένων ως ιθυντόρων της μερίδος των Φιλελευθέρων»

• 2 ΜΑΪΟΥ 1919

«Την 2αν Μαΐου 1919, η Ελλάς έθετε τον πόδα επί της Μικράς Ασίας. Η Μικρασιατική Ελλάς, έννοια γεωγραφική έως τότε, καθίστατο πραγματικότης. […] Η Ελλάς ευρίσκεται εις την Σμύρνην και θα μείνη εις την Σμύρνην, χωρίς καμμία ανθρωπίνη δύναμις να είνε ικανή να την αναγκάση ν’ απέλθη εκείθεν»

• Η ΜΟΔΑ

«Σπανίως η μόδα παρουσίασε κάτι το τόσον κομψόν, αλλά και πρακτικόν συγχρόνω, όσον την ‘’κάπ’’ από κρέπ ντέ Σίν, ένα μαντώ που είτε εναρμονίζεται, ειτε αποτελεί αντίθεσιν, με την ρόμπ και με το καπέλλο»

ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ

• ΙΤΑΛΙΑ ΚΑΙ ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΟΣ

«Πότε επί τέλους θα εκκενώση την Δωδεκάνησον η Ιταλία, πότε θα εκτελέση τας τοσάκις δοθείσας υποσχέσεις της και ποία θα είνε η ευλογημένη ημέρα της Ελευθερίας μας; Ιδού το τραγικόν ερώτημα των Δωδεκανησίων, εις το οποίον αναμένουν μίαν απάντησιν»

• ΓΛΕΝΤΙ ΠΑΡΑΜΟΝΗΣ

«Διονυσιακόν μένος τινάζει και συστρέφει τα κορμιά, γύρω από τους τρεμοσβύνοντας φανούς της ασετυλίνης, εις το αγροτικόν τούτον καπηλείον, το οποίον ουδέποτε είδε τόσα πλήθη. Αλλά τι απερίγραπτος ποικιλία σκοπών, ρυθμών, φωνών, ιδιωμάτων! […] Και η λατέρνα πνίγει την κιθάρα, τα ‘’χόπλα’’ μπερδεύουν το ‘’Ζάλογγον’’, το τριβέλι ενός σπαρακτικού αμανέ τα διατρυπά όλα ομού, το σύγχρονον λαϊκόν ρεπερτόριον αντηχεί από πάσν γωνίαν, από κάθε τραπεζάκι – ύψιστε !»

• ΤΑ ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΑ ΜΙΑΣ ΣΥΝΔΙΑΣΚΕΨΕΩΣ

ΕΝ ΙΣΤΟΡΙΚΟΝ ΕΓΓΡΑΦΟΝ – ΑΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΔΙΑΣΚΕΨΕΩΣ ΤΟΥ ΛΟΝΔΙΝΟΥ ΠΕΡΙ ΣΥΜΒΙΒΑΣΤΙΚΗΣ ΔΙΕΥΘΕΤΗΣΕΩΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΗΣ ΔΙΑΦΟΡΑΣ – ΤΟ ΑΥΤΟΝΟΜΟΝ ΚΑΘΕΣΤΩΣ ΤΗΣ ΣΜΥΡΝΗΣ

ΕΜΠΡΟΣ

• ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΟΣ ΠΕΡΙΠΛΟΚΗ ΤΟΥ ΖΗΤΗΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΣΙΛΕΣΙΑΣ
• ΠΡΟΣΚΛΗΣΙΣ ΔΥΟ ΑΚΟΜΗ ΚΛΑΣΕΩΝ ΕΦΕΔΡΩΝ ΑΞΙΩΜΑΤΙΚΩΝ
• ΤΟ ΚΑΘΗΚΟΝ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΤΗΣ ΕΜΠΟΛΕΜΟΥ ΕΛΛΑΔΟΣ

«Εις το απέραντον Ελληνικόν μέτωπον από Νικομηδείας μέχρι Μαιάνδρου, δεν δύναται άραγε να ευρεθή μία γωνία δι’ όλους τους αξιωματικούς, οίτινες δεν ζητούν ή ν’ αποθάνουν μαχόμενοι κατά του εχθρού και νικώντες διά την Πατρίδα; Εάν την ανάγκην ταύτην δεν την ηννόησε και δεν την ησθάνθη ο κ. Γούναρης κατά την επίσκεψίν του εις το Μέτωπον, βεβαίως ουδέν είδε και ουδέν έμαθε»

ΕΣΠΕΡΙΝΗ

• Η ΑΛΗΘΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΙΣ ΤΩΝ ΠΡΑΓΜΑΤΩΝ

«Αι δυνάμεις εκείναι, αίτινες εξέθρεψαν τον Κεμάλ, τον εξέθρεψαν με την ελπίδα ότι θα δυνηθή να αντιμετωπίση την Ελλάδα. Και τα γεγονότα ήδη απεκαλύφθησαν ωμότατα και ετέθησαν καθαρώτατα προ ημών. Εάν συντρίψωμεν τον Κεμάλ –και τις αμφιβάλλει επ’ αυτού ; – θα τείνουν πάντες προς ημάς την χείρα. Αλλ’ εάν, ως ελπίζουν οι εχθροί μας, ο Κεμάλ δεν συντριβή, τότε θα ζητήσουν όλοι να μας προστεύσουν αφαιρούντες τεμάχια της εθνικής κληρονομιάς μας και γωνιζόμενοι τις πρώτος να μας απογυμνώση ταχύτερον και ασφαλέστερον»

• ΑΘΛΙΑΙ ΣΥΝΗΘΕΙΑΙ

«Τρία πράγματα κάμνουν αηδή εντύπωσιν εις τον επιστρέφοντα εις την Ελλάδα έπειτα από μακράν διαμονήν εις το εξωτερικόν. Ο αμανές, ο ναργιλές και το κομπολόι. Είνε και τα τρία λείψανα της δουλείας, ρέστα κληροδοτηθέντα από μίαν βάρβαρον φυλήν, η οποία μας εκάθησεν εις το σβέρκον επί τέσσερας αιώνας»

ΕΣΤΙΑ

• ΔΙΑ ΜΙΑΝ ΑΚΟΜΗ ΦΟΡΑΝ

«Λέξεις μόνον καμπανισταί, προωρισμέναι να υποθρέψουν επιτηδείως πάσαν υπόνοιαν. […] Δεν εκπληττόμεθα, εν τούτοις, οι γνωρίζοντες τας μεθόδους των δημοσιογραφικών οργάνων της Κυβερνήσεως. […] Δεν περιμένομεν επομένως διόρθωσιν του κακού. Θα παρακολουθήσωμεν μάλιστα παθητικώς την λαμπράν ενασχόλησιν του Κυβερνητικού Τύπου, υποδαυλίζοντος διαρκώς το μένος των αοράτων και των ανευθύνων»

ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ

• ΕΠΙ ΤΗ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΠΕΤΕΙΩ

«Απαρατήρητος παρήλθεν η χθεσινή επέτειος της καταλήψεως της Σμύρνης. […] Οποία αληθώς, συναισθήματα γεννά η επέτειος της απελευθερώσεως της Ιωνίας ! Την χαράν εκ του μεγάλου γεγονότος μετριάζει, αν δεν την εξουδετερώνει ολότελα, η Αγωνία διά το Αύριον. Πλήρης ερωτηματικών, η Αύριον θα ήτο εμφανώς Μαύρη, αν δεν εφώτιζε τα σκότη που την περικυκλώνουν, η ελπίδα της Νίκης. Η Νίκη! Ιδού ό,τι αποτελεί την μοναδικήν ελπίδαν του Έθνους»

• ΟΙ ΝΕΟΙ ΔΙΩΓΜΟΙ ΤΩΝ ΟΜΟΓΕΝΩΝ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΑΣ

«Μεταξύ άλλων εγνώσθη, ότι αι συμμορίαι περιφέρονται από ημερών και έξωθεν του χωρίου Πύργου της επαρχίας Δέρκων. Εγνώσθη επίσης, ότι έξωθεν ποιμνιοστασίου του Οκλαλή της Θράκης ευρέθησαν προ ημερών τρεις ομογενείς φονευμένοι υπό των συμμοριών»

• ΑΙ ΕΛΛΗΝΙΚΑΙ ΕΤΟΙΜΑΣΙΑΙ ΔΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΘΕΣΙΝ

ΤΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΩΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΔΑΡΔΑΝΕΛΛΙΩΝ

ΠΑΤΡΙΣ

• Η ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΜΕΤΑΣΤΡΟΦΗ

«Δεν νομίζομεν να υπάρχουν εν τη πολιτική ιστορία των λαών πολλά παραδείγματα τόσον συντόμου μεταστροφής της Κοινής Γνώμης, οίον παρουσιάζει σήμερον ο Ελληνικός λαός […] Η από πάσης απόψεως χειροτέρευσις των εθνικών ημών ζητημάτων, την οποίαν χειροτέρευσιν λαός ευφυής ως ο Ελληνικός αντελήφθη πληρέστατα παρά τας ατελευτήτους κυβερνητικάς ψευδολογίας, συνετέλεσε βεβαίως εις την μεταστροφήν ταύτην των πνευμάτων. […] Καθήκον συνεπώς των κυβερνώντων είνε να εξετάσωσιν όχι πώς θα παρατείνουν την εις την Αρχήν παραμονήν των, αλλά πώς ηρεμώτερον θα διέλθωμεν την κρίσιν, χωρίς ούτε εσωτερικώς να προέλθουν ανωμαλίαι, ούτε και να επωφεληθούν οι εχθροί ημών διά να μας εξολοθρεύσωσι»

• ΤΟ ΒΡΑΔΥ-ΒΡΑΔΥ

«Μέσα στη φυλακή. Πίσω από τα κάγκελλα. Σ’ ένα κελλί στενό και μακρύ. […] Πολλά τα βάσανα. Κάθε σκυμμένο πρόσωπο και ένα δράμα. Η πολιτική διαμάχη που σε τσακώνει έξαφνα από τον πολυθόρυβο δρόμο και σε περιορίζει στο στενόχωρο εμβαδόν ενός αποπνικτικού κρατητηρίου. […] Τόσες εκατοντάδες κορμιά φυλακισμένα, αλλά ψυχή τούτε μία. Ενώ το σώμα μένει ξαπλωμένο κάτω από τη στρατιωτική κουβέρτα, η ψυχή περνάει τα σίδερα, χωρίς την άδεια των φυλάκων, δραπετεύει, φυγοδικεί, όσο μπορεί μακρύτερα, όσο μπορεί ψηλότερα»

ΠΟΛΙΤΕΙΑ

• ΑΙ ΝΟΣΤΑΛΓΙΑΙ ΤΟΥ κ. ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ

«Η μέθοδος είναι τετριμμένη, αλλά προσφιλής εις την δημαγωγικήν ιδιοφυΐαν, η οποια υπήρξεν ανέκαθεν το κυριώτερον γνώρισμα του βενιζελισμού. Είναι η μέθοδος της θρηνολογίας […] Εις τους απολογισμούς τούτους αποσιωπώνται συνετώς και ωφελίμως μερικά πράγματα, τα οποία, εν τούτοις, ούτε λεπτομέρειαι ήσαν, ούτε δύνανται ποτέ να λησμονηθούν εν Ελλάδι. […] Αι απεγνωσμέναι αύται απόπειραι και τα εγκληματικά όνειρα νέων διασπαστικών της εθνικής ενότητος ενεργειών, ουδένα δύνανται να ταράξουν»

ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ

• ΤΑ ΣΤΡΑΤΟΔΙΚΕΙΑ ΚΑΙ ΑΙ ΚΥΒΕΡΝΗΤΙΚΑΙ ΔΗΛΩΣΕΙΣ

«Το εξάρθρωμα και το ξεβίδωμα της Κρατικής μηχανής είνε πλήρες και ο κ. Γούναρης ο οποίος διέρχεται περίοδον κομματικών συγκινήσεων και ανησυχιών λόγω του κατρακυλίσματος της Ελληνικής δραχμής εάν τυχόν ερωτηθή από κανέναν ημιεπίσημον οπαδόν του διά τα δικαστικά αίσχη τα διαπραττόμενα εις την περιοχήν του βασιλείου του θ’ απαντήση με την γνωστήν ρητορικήν αερολογίαν του ‘’δύναμαι να βεβαιώσω πάντας ότι και αυτόν τον μικρόν περιορισμόν της ελευθερίας του τύπου τον αισθάνομαι εγώ επίσης βαθέως’’. Και όμως φαίνεται πως ο κ. Γούναρης δεν αισθάνεται τίποτε άλλο από το κομματικόν συμφέρον του»

ΣΚΡΙΠ

• ΘΑ ΖΗΤΗΘΗ ΚΑΙ Η ΠΡΟΣΩΡΙΝΗ ΑΠΟΜΑΚΡΥΝΣΙΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΑΓΗΜΑΤΩΝ ΕΚ ΚΩΝ/ΛΕΩΣ;
• ΒΕΒΑΙΑ Η ΥΠΟΒΟΛΗ ΤΗΣ ΠΑΡΑΙΤΗΣΕΩΣ ΤΟΥ κ. ΣΦΟΡΤΣΑ ΔΙΑ ΛΟΓΟΥΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ
• Η ΕΛΛΑΣ ΚΑΙ Η ‘’ΘΑΥΜΑΣΤΗ ΑΠΟΜΟΝΩΣΙΣ’’

«Δεν εζήτησεν η Ελλάς την θαυμαστήν ‘’απομόνωσιν’’, ηναγκάσθη να καταφύγη εις ταύτην προς εξασφάλισιν των εθνικών της διεκδικήσεων, και προς διατήρησιν της τιμής ενός κράτους μη επιτρέποντος επικράτησιν και πάλιν της θεωρίας των ‘’κουρελοχάρτων’’ εναντίον της οποίας όχι ολίγον αίμα τέκνων της εθυσίασεν εις τα πεδία του Βαλκανικού, του Δυτικού, του Μικρασιατικού, αλλά και του Ρωσσικού μετώπου»

• ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΠΕΙΣΘΟΥΝ

«Η κυβέρνησις των Τυράννων και τα όργανα της δέον να πεισθούν, αν δεν επείσθησαν μέχρι τούδε, ότι αι εκ Τουρκίας υποθάλψεις είναι καταδεδικασμένοι εις ναυάγιον πλήρες και ότι παρήλθον οι χρόνοι, καθ’ ους ηδύναντο οι Αλβανοί να δημιουργούν επαναστάσεις»