«Κρινολίνο και γιαταγάνι»: γράφει ο Γιάννης Δ. Μπάρτζης

ΕΝΑΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ, ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ
Επιμέλεια: Μαρία Σφυρόερα

Η επανάσταση του 1821 είναι ο ιστορικός χώρος που κινεί έντονα τη δημιουργική μου φαντασία. Ίσως γιατί υπήρξα δάσκαλος στη στοιχειώδη εκπαίδευση ή ίσως επειδή γεννήθηκα και ανδρώθηκα στη σκιά του Ακροκόρινθου που με το ’21 είχε κρύφιους λογαριασμούς, ίσως ακόμα επειδή κατά τα πρώτα χρόνια της εκπαιδευτικής μου υπηρεσίας βρέθηκα στα σχολεία των μικρών χωριών της επαρχίας Καλαβρύτων και αργότερα στο κεντρικό Σχολείο της μαρτυρικής εκείνης πόλης, στην αύρα του σεβάσματος του εθνικού αγώνα, την Ι. Μ. Αγίας Λαύρας…

Για την ενεργό εμπλοκή της ιδιαίτερης πατρίδας μου, της Αρχαίας Κορίνθου, στην εξέγερση κατά των Τούρκων, καθώς και για τις πολιορκίες και την τελική παράδοση του κάστρου του Ακροκορίνθου στα χέρια των Ελλήνων, ερεύνησα εις βάθος τις ιστορικές πηγές και συνέγραψα την τοπική μας ιστορία στο ’21 με τίτλο Φεύγω ξένη. Εκεί, μέσα από την αφήγηση μιας Τουρκάλας, της συζύγου του θρυλικού Οθωμανού ηγεμόνα Κιαμήλ Μπέη, με την προσωπική της φωνή και τον τραγικό της πόνο ως μάνας και γυναίκας, έφερα στο φως άγνωστες πτυχές της επανάστασης στην Κορινθία, αποδίδοντας τα γεγονότα από τη ματιά των ηττημένων…

Αλλά η ιστορία είναι πλανεύτρα… αν την αγαπήσεις, σε μαγεύει, σου γίνεται πάθος και τρόπος ζωής. Οι έρευνές μου σε απομνημονεύματα αγωνιστών, σε αποφάσεις εθνοσυνελεύσεων, σε έγγραφα δημόσια και σε έντυπα εποχής συνεχίστηκαν. Τα συγκλονιστικά στοιχεία που έρχονταν στην επιφάνεια, αυτά καθαυτά, χωρίς καν την επέμβαση συγγραφικής φαντασίας, δημιουργούσαν ένα ολοκληρωμένο αφηγηματικό περίγραμμα. Όταν μάλιστα επεκτάθηκε η μελέτη μου στις αντιδράσεις που ενέπνευσε –θετικές είτε αρνητικές– η ελληνική επανάσταση στο εξωτερικό… ένα αυτοτελές ιστορικό μυθιστόρημα είχε αρχίσει να γεννιέται και μου ζητούσε επιτακτικά να γίνει ανάγνωσμα για τους φιλίστορες και τους φιλομαθείς.

Φιλελληνικά κομιτάτα, φιλέλληνες, η αγάπη τους για την αρχαιότητα και για τη σύγχρονη (τότε) επαναστατημένη Ελλάδα, διεθνείς διπλωματικές κινήσεις για την ίδρυση ή για τη ματαίωση της ίδρυσης ανεξάρτητου ελληνικού κράτους, δάνεια με ληστρικούς όρους και κατασπατάλησή τους, φατριασμός των αγωνιστών με υποκίνηση του ξένου παράγοντα, κόμματα (αγγλικό, γαλλικό και ρωσικό), εθνοσυνελεύσεις, εμφύλιες διαμάχες, ο λόρδος Μπάυρον στο Μεσολόγγι, οι ξένοι αρχηγοί στα στρατεύματα ξηράς και θάλασσας, η ήττα στο Φάληρο, εκλογή και διοίκηση του Ιωάννη Καποδίστρια, «προστάτιδες Δυνάμεις», διεθνείς Διασκέψεις, Συνθήκες και Πρωτόκολλα, το Πρωτόκολλο του Λονδίνου, ναυμαχία του Ναβαρίνου, εκστρατεία των Γάλλων στον Μοριά και η παράλληλη επιστημονική «Γαλλική Αποστολή», ρωσοτουρκικός πόλεμος, διεθνής διελκυστίνδα για τα περιορισμένα σύνορα του υπό δημιουργία νέου ελληνικού κράτους, πειρατεία, δολοφονία του Καποδίστρια, προσπάθειες επιβολής ξένου βασιλιά, εκλογή του Όθωνα…

Με ένα λόγο είναι η αφήγηση της συνέχειας της Επανάστασης του 1821 μετά τα πρώτα «ηρωικά» χρόνια. Όταν, ύστερα από τα Δερβενάκια, την Αλαμάνα, το Χάνι της Γραβιάς κ.ά. επήλθε η κόπωση των αγωνιστών και ο εμφύλιος διχασμός. Τότε άρχισε κάτι να κινείται στη διεθνή διπλωματία υπέρ της Ελλάδας…

Το μυθιστόρημα πιάνει το ιστορικό νήμα από το 1823 και σταματά στην εκλογή του Όθωνα, δηλαδή αρχίζει από εκεί που όλα έδειχναν ότι η Επανάσταση είχε μάλλον τελειώσει με ήττα… και ολοκληρώνεται με την επίσημη αναγνώριση του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους. Όλα αυτά κάτω από ένα ερωτικό αφηγηματικό περίβλημα, που διατηρεί αμείωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη.

Οι πολλές, όντως, ιστορικές πληροφορίες μεταγγίζονται ευχάριστα μέσα από την περιέργεια και τον συναρπασμό που δημιουργεί η παράφορη ερωτική σχέση μιας Αγγλίδας δούκισσας και ενός απλού Έλληνα πολεμιστή, που η μοίρα τούς έφερε αναπάντεχα πολύ κοντά.

Ο σκηνικός χώρος μοιράζεται ανάμεσα στο Λονδίνο και στον Μοριά, ενώ αναφέρονται και πόλεις, όπως το Παρίσι, η Αγία Πετρούπολη, η Κωνσταντινούπολη κ.ά. στις οποίες διαδραματίστηκαν σημαντικά γεγονότα που επηρέασαν την εξέλιξη της ελληνικής επανάστασης και σχετίζονταν έμμεσα με τα βασικά της αιτήματα.

Εκείνο που με εντυπωσίασε καθώς συγκέντρωνα το υλικό μου, είναι η σύγκριση των τότε συμβαινόντων με την τρέχουσα επικαιρότητα στα ελληνοτουρκικά, με τις προκλητικές ενέργειες των Τούρκων στην Ανατολική Μεσόγειο και τις “αντιδράσεις” των σημερινών μας «συμμάχων». Υπήρχαν στιγμές, καθώς έγραφα το μυθιστόρημα και ταυτόχρονα διάβαζα στις εφημερίδες για διαμεσολάβηση της Γερμανίας μεταξύ Τούρκων και Ελλήνων ή για τη στάση των Άγγλων και των Αμερικανών… που θαρρούσα ότι ζω τις ίδιες ιστορίες ύστερα από 200 χρόνια!

Βεβαίως το Κρινολίνο και γιαταγάνι είναι μυθιστόρημα ενός συγκλονιστικού και θερμού ερωτικού πάθους. Είναι όμως ταυτόχρονα και ιστορία για εκείνα που ως Έλληνες οφείλουμε να ξέρουμε, αν θέλουμε να γιορτάσουμε με συνείδηση και με γνώση τα 200 χρόνια της υπόστασής μας ως έθνους και ως κράτους. Και αν θέλουμε να μπορούμε να ερμηνεύουμε –ως ένα βαθμό– το σήμερα, με βάση το παρελθόν μας.

Απολαμβάνοντας μιαν αφήγηση ισχυρών ερωτικών αισθημάτων ο αναγνώστης γίνεται κοινωνός της άγνωστης φιλελληνικής δραστηριότητας και του έντονου διπλωματικού αγώνα μετά την εξέγερση του 1821. Ενός αγώνα, που μέσα από αντικρουόμενα συμφέροντα των ισχυρών της Ευρώπης, μέσα από ανταγωνισμούς και λυκοφιλίες των ευρωπαϊκών κρατών μεταξύ τους αλλά και καθενός ξεχωριστά με την Οθωμανική Αυτοκρατορία, μέσα από αλληλοϋπονομεύσεις, υπαναχωρήσεις, απογοητεύσεις, ενθουσιασμούς… ύστερα από δέκα και πλέον χρόνια διαρκών ζυμώσεων και επαφών εκτός Ελλάδος, σε συνδυασμό με τον αιματηρό αγώνα μέσα στην Ελλάδα που ουδέποτε σταμάτησε… οδήγησε τελικά στην αναγνώριση του ελεύθερου και ανεξάρτητου ελληνικού κράτους.

Εάν αυτό επιτευχθεί, θα έχει λάβει ανταμοιβή μεγάλη το μελετητικό και συγγραφικό μου εγχείρημα.

Γιάννης Δ. Μπάρτζης

Το ιστορικό μυθιστόρημα του Γιάννη Δ. Μπάρτζη Κρινολίνο και γιαταγάνι κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Καστανιώτη (σελ.: 464, τιμή: €20,00).

Ο Γιάννης Δ. Μπάρτζης γεννήθηκε το 1951 στην Αρχαία Κόρινθο. Σπούδασε στη Μαράσλειο Παιδαγωγική Ακαδημία και υπηρέτησε σε σχολεία των Καλαβρύτων και της Κορινθίας ως δάσκαλος και ως σχολικός σύμβουλος. Είναι διδάκτορας του Π.Τ.Δ.Ε. του Πανεπιστημίου Αθηνών και υπήρξε συνεργάτης του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου (2003-2006) στη δημιουργία των Αναγνωστικών.
Έχει γράψει βιβλία για τη σχολική εργασία, ενώ παράλληλα είναι σημαντική η παρουσία του στην παιδική λογοτεχνία. Τέσσερα μυθιστορήματά του έχουν τιμηθεί με πανελλήνια βραβεία. Ορισμένα από τα έργα του είναι: 66 φράσεις δυόμισι χιλιάδων χρόνων, Αργείος εσπερινός (βραβείο Μιχαήλας Αβέρωφ από την Εταιρία Ελλήνων Λογοτεχνών), UFO στα Διγελιώτικα (βραβείο επιστημονικής φαντασίας από τη Γυναικεία Λογοτεχνική Συντροφιά), Την προηγούμενη μέρα, Τιριγκλίκ (βραβείο Διονυσίου Τροβά από τη Γυναικεία Λογοτεχνική Συντροφιά), Τα μυρμήγκια της ειρήνης, Πασχαλινά διηγήματα, η ανθολογία Χριστουγεννιάτικα και πρωτοχρονιάτικα διηγήματα, UFO στη Β´ Γυμνασίου (με τη Δέσποινα Στίκα), Ξύλινο παραμύθι, Η Κορινθία στην παιδική λογοτεχνία κ.ά.
Το 2006 κυκλοφόρησε η φιλολογική του μελέτη Πέτρος Πικρός – Στράτευση, αντιπαραθέσεις, πικρίες στη λογοτεχνία του Μεσοπολέμου και η Βιβλιογραφία-Εργογραφία Πέτρου Πικρού. Με δική του επιμέλεια εκδόθηκαν λανθάνοντα έργα του Πέτρου Πικρού, τα οποία ανακάλυψε και ταυτοποίησε κάτω από άγνωστα ψευδώνυμα σε εφημερίδες και περιοδικά του Μεσοπολέμου, όπως: Θεοφανώ – Η Μεσσαλίνα του Βυζαντίου, Από την άρρωστη ζωή – Το νούμερο 11 – Ζωή με όνειρα, Σπιναλόγκα, Λουκρητία Βοργία – Οι αιμοσταγείς έρωτες του Μεσαίωνος. Το 2014 εκδόθηκε το ιστορικό μυθιστόρημά του Φεύγω ξένη, που αναφέρεται στην επανάσταση του 1821 στην Κορινθία. Το 2019 εκδόθηκε το ιστορικό μυθιστόρημα Ορχάν – Στην αυλή των Παλαιολόγων, που αναφέρεται στην Άλωση της Πόλης.
Το 2013 εκλέχτηκε –και παραμένει– πρόεδρος της Εταιρείας Κορινθίων Συγγραφέων. Επί είκοσι χρόνια (1993-2012) εξέδιδε στην Αρχαία Κόρινθο, με τη σύζυγό του, την τοπική εφημερίδα Ακροκόρινθος.
Ο Γιάννης Δ. Μπάρτζης και η Δέσποινα Στίκα έχουν δύο παιδιά και δύο εγγόνια και διαμένουν στην Αρχαία Κόρινθο.
Επικοινωνία με τον συγγραφέα: gbartzis@hotmail.com