“Η Μηχανή Άμλετ” στο Σύγχρονο Θέατρο -Συνέντευξη με τον Βαγγέλη Στρατηγάκο (video)

Συνέντευξη στη Δώρα Χειράκη

To έργο ορόσημο της μεταμοντέρνας γραφής, “Η Μηχανή Άμλετ”, του Heiner Muller παρουσιάζεται στο Σύγχρονο Θέατρο, σε ένα σκοτεινό, ατμοσφαιρικό σκηνικό που επιμελήθηκε ο Αλέκος Φασιανός και με τη σκηνοθετική υπογραφή του Γρηγόρη Χατζάκη.

Η ψευδαίσθηση της κανονικότητας και οι αυταπάτες της μοίρας του Άμλετ, με φόντο την ηθική και ανθρωπιστική κατάρρευση ενός ολόκληρου πολιτισμού, παρουσιάζονται στον μονόλογο υπό την επήρεια… μέθης.

Πρόκειται για μια σπαρακτική εξομολόγηση του ίδιου του συγγραφέα που καταγγέλλει τη ματαιότητα της επανάστασης και υπενθυμίζει τις απογοητεύσεις της Ιστορίας.

Ο ηθοποιός Βαγγέλης Στρατηγάκος -ο οποίος υποδύεται τον απαισιόδοξο Άμλετ που παλεύει να συγκεντρώσει τις σκέψεις του και να σταθεί όρθιος στην κατάσταση που τον τραβάει προς τα κάτω- μας μιλάει για το έργο, για τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν σήμερα οι νέοι ηθοποιοί, αλλά και για τα επόμενα σχέδιά του.

-Τι πραγματεύεται το έργο;

«H Mηχανή Άμλετ» γράφτηκε το 1977, σε μία Γερμανία χωρισμένη στα δύο, με την τρομοκρατική οργάνωση RAF εν δράσει και με την Ευρώπη σε αναταραχή. Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί φράσεις, ποιήματα, ήρωες, συνυφαίνει διάφορα ιστορικά γεγονότα, την Οκτωβριανή Επανάσταση, την Άνοιξη της Πράγας, τη Γαλλική Επανάσταση, τη ναζιστική Γερμανία. Με αρκετές Βιβλικές αναφορές, είναι σαν να περιγράφει έναν κόσμο στον οποίο ο Θεός δεν έχει έρθει ακόμη.

Βαθιά απαισιόδοξος, δέχεται ότι δεν μπορεί να αλλάξει κάτι σε αυτόν τον κόσμο που βουλιάζει, όλα γεννιούνται και πεθαίνουν μέχρι να ξαναγεννηθούν, αλλά το σκουλήκι πάντοτε υπάρχει στον αρχικό σπόρο και σαπίζει τα πάντα. Έτσι, βαθιά αηδιασμένος από τους μάταιους αγώνες, τις επαναστάσεις, τους πολιτικούς, από τη ζάλη των υπαρξιακών αναπάντητων ερωτημάτων, προτείνει την κατάλυση των πάντων. Τοποθετεί τη γυναίκα στη θέση του απόντος Θεού και της αναθέτει να αποφασίσει να μην ξαναγεννήσει ποτέ. Όλα στο σκοτάδι, όλα στο μηδέν, για όλους και για τα πάντα.

Ένα έργο βαθιά υπαρξιακό, ποιητικό, βίαιο και συγκινητικό, αναφέρεται στον άνθρωπο και στην ιστορία του πάνω σε αυτό τον πλανήτη και μέσα σε αυτό το αχανές και άχρονο σύμπαν.

-Πόσο δύσκολο είναι για έναν ηθοποιό να βρίσκεται μόνος του, 70 λεπτά, επί σκηνής;

Όταν ένας ηθοποιός καταλάβει ότι ποτέ δεν είναι μόνος του και ότι το κοινό είναι μαζί του σε αυτό το ταξίδι, τότε θα αλλάξουν πολλά στην ψυχολογία του. Μπορεί το κοινό να μοιάζει ακίνητο, να κάθεται στο μισοσκόταδο και απλά να παρατηρεί τον ηθοποιό. Υπάρχει το όριο της σκηνής, το οποίο μοιάζει να χωρίζει το κοινό με τον ηθοποιό, αλλά η αλήθεια είναι ότι όλοι είναι συνοδοιπόροι. Το κοινό και ο ηθοποιός, μαζί, ταξιδεύουν πια, σύμφωνοι, σε έναν διαφορετικό κόσμο. Ανασαίνουν όλοι μαζί, κάτω από την ίδια στέγη ή κάτω από τον ίδιο ουρανό. Είχα ρωτήσει παλιά έναν χορευτή του Butoh αν νιώθει μόνος του στο τεράστιο θέατρο που έκανε πρόβες τα βράδια και μου είχε απαντήσει: «Πότε δεν νιώθω μόνος μου, ακόμη και όταν δεν υπάρχει ούτε ένας θεατής, εγώ χορεύω για τα φαντάσματα που παρακολουθούν καθισμένα στις θέσεις γύρω μου.»

-Ο σκηνοθέτης, Γρηγόρης Χατζάκης, παρουσιάζει τον ήρωα υπό την επήρεια μέθης. Τι θέλει να συμβολίσει με αυτή την προσέγγιση;

Όλοι μας ζούμε και αναπνέουμε σε μια κοινωνία μουδιασμένη, ζαλισμένη, η οποία δέχεται εικόνες και μηνύματα που διαστρεβλώνουν την πραγματικότητα. Υπνωτιστικές, οι ταχύτητες γύρω μάς κάνουν να ξεχνάμε τα πάντα, να ξεχνάμε το γιατί αγαπάμε, το γιατί κλάψαμε, το γιατί θυμώσαμε, το γιατί ζούμε. Ένας κόσμος που χάνεται υπό την επήρεια μέθης. Ο ηθοποιός, ζαλισμένος και μουδιασμένος, καλείται να σταθεί στα πόδια του, να μιλήσει καθαρά και δυνατά για όσα λέει το κείμενο και για όσα πιστεύει ο ίδιος για τον εαυτό του και για όσα γίνονται γύρω του. Ο θεατής, γνωρίζοντας αυτήν τη συνθήκη, γίνεται πιο παρατηρητικός, δένεται και συμπάσχει πιο πολύ με τον ηθοποιό και, προς στο τέλος του έργου, γίνεται πιο διαυγής. Ένα παιχνίδι και ένα πείραμα είναι όλο, η επιτυχία ή η αποτυχία του εγχειρήματος θα φανεί.

-Δεν είναι η πρώτη φορά που συνεργάζεσαι με τον συγκεκριμένο σκηνοθέτη. Τι είναι αυτό που έδωσε διάρκεια σε αυτή τη σχέση;

Είναι πολύ όμορφο να συνεργάζεσαι με ανθρώπους που αγαπάς και σε αγαπούν, με ανθρώπους οι οποίοι ψάχνουν συνεχώς και δεν είναι σίγουροι ποτέ και γι’ αυτό τον λόγο πειραματίζονται συνεχώς. Ο Γρηγόρης Χατζάκης είναι μια τέτοια περίπτωση καλλιτέχνη, βλέπει τα πάντα με τα μάτια ενός παιδιού και προσεγγίζει τα έργα με ολοένα διαφορετικούς και ιδιαίτερους τρόπους. Είναι ένας καλλιτέχνης που το πάθος του για αυτό που κάνει σε συγκινεί, με ένα σπάνιο ταλέντο και με ένα μυαλό αναρχικού παιδιού.

-Ποια είναι τα προβλήματα που αντιμετωπίζει ένας νέος ηθοποιός στην Ελλάδα του 2016;

Βρίσκεται αντιμέτωπος με μια κατάσταση χαοτική. Ο αριθμός των ατόμων οι οποίοι δηλώνουν ηθοποιοί αμέτρητος, οι αυτοαποκαλούμενοι σκηνοθέτες πιο λίγοι, αλλά και πάλι ένας αριθμός τεράστιος. Ποιους να εμπιστευτεί ο νέος ηθοποιός, ποιους να κρατήσει και ποιους να αφήσει γύρω του; Πρέπει να ξεκαθαρίσει πολλά πράγματα μέσα του, να προσπαθήσει να διευρύνει τους ορίζοντές του, να αποκτήσει βάσεις και μεθόδους ώστε να προστατευτεί από τους ημιμαθείς. Οι σχολές υποκριτικής στην Ελλάδα, δυστυχώς, δεν προσφέρουν μια ολοκληρωμένη εκπαίδευση στον ηθοποιό, δεν του δίνουν τις απαιτούμενες βάσεις, πάνω στις οποίες θα πατήσει για να ανέβει πιο ψηλά. Σχολές σκηνοθεσίας γι’ αυτούς που θέλουν να σκηνοθετήσουν στο θέατρο δεν υπάρχουν καν. Επομένως, ο νέος ηθοποιός θα πρέπει να σχεδιάσει τη δική του πορεία. Υπάρχουν σχολές στο εξωτερικό, σεμινάρια, ελάχιστα στην Ελλάδα, αλλά αρκετά στο εξωτερικό, τα οποία θα τον βοηθήσουν, βιβλία που θα τον καθοδηγήσουν, καλλιτέχνες στην Ελλάδα με τους οποίους μπορεί να έρθει σε επαφή και να τον συμβουλέψουν. Επομένως, για μένα το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι ο χρόνος. Θα πρέπει να βρει χρόνο για τον εαυτό του, να γαληνέψει, να σκεφτεί και να προχωρήσει. Να πάει κόντρα στις μεγάλες ταχύτητες του χώρου αυτού, όπου όλα γίνονται γρήγορα και εύκολα και να βρει τον δικό του τρόπο και ρυθμό, τη δική του προσέγγιση. Χρειαζόμαστε νέους δρόμους, φωτεινά μυαλά, ανθρώπους καλλιεργημένους, μετριόφρονες, να σέβονται τον εαυτό τους, τους γύρω τους και αυτό που κάνουν. Ο νέος ηθοποιός θα πρέπει να έχει τη δύναμη να πιστέψει ότι αυτός μπορεί να φέρει κάτι άλλο, κάτι το διαφορετικό, κάτι το οποίο θα κάνει επιτέλους τη διαφορά σε έναν χώρο που λειτουργεί πια με τα ίδια και τα ίδια άτομα, με οντισιόν που εξευτελίζουν τον ηθοποιό, με παραγωγές οι οποίες εξαπατούν τον καλλιτέχνη, με σκηνοθέτες οι οποίοι το μόνο που διαθέτουν είναι η ψυχική αρρώστια. Ο νέος ηθοποιός αλλά και ο νέος σκηνοθέτης πρέπει να ντυθεί Σιρανό ντε Μπερζεράκ, στο ένα χέρι το σπαθί και στο άλλο το βιβλίο.

-Μετά τον «Άμλετ», ποια είναι τα επόμενα σχέδιά σου;

Σκέφτομαι σοβαρά την αρχαία ελληνική τραγωδία και την προσέγγισή της, πάντα σε ερευνητικό επίπεδο, ακολουθώντας τον δρόμο των, δυστυχώς, ελάχιστων σε αριθμό Ελλήνων καλλιτεχνών, οι οποίοι έχουν αφήσει σπουδαία παρακαταθήκη, και ορισμένοι συνεχίζουν στη σκιά και σε χαμηλοτάβανα θέατρα. Αν ψάξει κανείς,θα τους βρει και θα μαγευτεί. Εδώ θέλω να αναφέρω ότι, αν τελικά επιτευχθεί το όλο εγχείρημα, θα γίνει με τη μουσική του αγαπημένου φίλου μου Βύρωνα Κατρίτση, ενός σπουδαίου μουσικού, ο οποίος έχει ντύσει πολλές φορές θεατρικά έργα με τους ήχους και τις μελωδίες του, που μοιάζουν να έρχονται από έτη φωτός μακριά, από πλανήτες πάνω στους οποίους υπάρχει ακόμη ελπίδα. Αξίζει να ακούσουν και άλλοι τη μουσική του, όπως και τη μουσική του συγκροτήματος Νeon, το οποίο αποτελείται από τον Βύρωνα και τον υπέροχο μουσικό και φίλο Χρήστο Χριστόπουλο. Είχα την ευκαιρία να συνεργαστώ με τους Neon και να ερμηνεύσω το τραγούδι «Ο Δρόμος», σε στίχους του Κώστα Καρυωτάκη. Το συγκεκριμένο τραγούδι ακόμα με ακολουθεί και με συντροφεύει.

Συντελεστές:

Μετάφραση: Ελένη Βαροπούλου

Σκηνοθεσία:  Γρηγόρης Χατζάκης

Σκηνικά: Αλέκος Φασιανός

Μουσική: Βύρων Κατρίτσης

Κοστούμι: Βασιλική Σύρμα

Κίνηση: Μαρία Καραγεώργου

Επιμέλεια/Κατασκευή Σκηνικών: Ζωή Αρβανίτη

Φωτογραφίες: Στυλιανός Παπαρδέλας

Info:

Σύγχρονο θέατρο, Ευμολπιδών 45, Αθήνα

Παραστάσεις: 30 και 31 Μαΐου στις 21.15

Τιμή εισιτηρίου: €10

Διάρκεια παράστασης: 70’