Οι επικρατέστερες “λανθασμένες” διατροφικές συνήθειες των παιδιών στην Ελλάδα

Το ένα παιδί τρώει τα πάντα. Το άλλο παιδί είναι πολύ επιλεκτικό. Το τρίτο παιδί δεν τρώει τίποτα σχεδόν. Και το τέταρτο τρέφεται μόνο με ζυμαρικά και γλυκά. Γιατί κάθε περίπτωση είναι διαφορετική; Και πώς οι γονείς μπορούν να εκπαιδεύσουν τα παιδιά τους να τρώνε αυτά που τους είναι απαραίτητα; Σε ποια ηλικία αρχίζει η εκπαίδευση και ποια τα βασικά λάθη των γονιών;

Της Τζένης Χαραλαμπίδου

Μυστικό για τη σωστή διατροφή των παιδιών δεν υπάρχει, αφού εδώ και πολλά χρόνια οι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι πρέπει να τρώνε όλα τα φαγητά. Πολλές φορές, όμως, τα σχέδια των γονιών χαλάνε, όταν τα παιδιά επιμένουν σε πολύ συγκεκριμένες προτιμήσεις…

Η εκπαίδευση των παιδιών, τονίζουν οι ειδικοί, αρχίζει από τη στιγμή της γέννησης. Για παράδειγμά, το μητρικό γάλα γίνεται πιο γλυκό αν η μητέρα καταναλώνει πολλά γλυκά. Και μετά το παιδί στην προνηπιακή ηλικία, προτιμά να τρώει ό,τι συνήθιζε ως μωρό ή, αντίθετα, δείχνει αποστροφή στις γεύσεις που υπερκατανάλωνε ως μωρό.

Ο ρυθμός ανάπτυξής των παιδιών είναι πολύ γρήγορος, γι αυτό κι είναι σημαντικό η διατροφή τους να είναι εμπλουτισμένη με τα συστατικά που είναι απαραίτητα για την ομαλή ανάπτυξη του οργανισμού.

Τα λάθη στη διατροφή των παιδιών 

Τις επικρατέστερες «λανθασμένες» διατροφικές πρακτικές του παιδικού πληθυσμού της Ελλάδας μάς αποκαλύπτουν οι επιστήμονες του ΕΥ ΖΗΝ, του πρωτοποριακού προγράμματος του Χαροκοπείου Πανεπιστημίου, που υλοποιείται με τη συνεργασία του Υπουργείου Παιδείας, Έρευνας & Θρησκευμάτων, έχοντας ως τελικό αποδέκτη το σύνολο του μαθητικού πληθυσμού της χώρας.

Παράλειψη πρωινού γεύματος: Παρότι το πρωινό είναι ένα από τα σημαντικότερα γεύματα της ημέρας, συχνά λείπει από την καθημερινή διατροφή των παιδιών. Μάλιστα, σύμφωνα με τα δεδομένα του ΕΥΖΗΝ, το ποσοστό των παιδιών που παραλείπουν το πρωινό γεύμα στην Ελλάδα ανέρχεται στο 24%. Είναι, επομένως, σημαντικό να μεριμνούμε ώστε τα παιδιά να υιοθετούν το πρωινό γεύμα στην καθημερινότητά τους, δημιουργώντας καταρχάς τις συνθήκες που ευνοούν την κατανάλωσή του στο σπίτι. Για παράδειγμα, να τα ξυπνάμε λίγο νωρίτερα, να τα βοηθάμε στην προετοιμασία του πρωινού γεύματος, αλλά και να καταναλώνουμε πρωινό γεύμα μαζί τους δίνοντας το καλό παράδειγμα. Ακόμα όμως και σε περίπτωση που δεν προλάβουν να καταναλώσουν πρωινό στο σπίτι, θα πρέπει να τους παρέχουμε ένα καλής ποιότητας δεκατιανό για το σχολείο, καθώς αυτό θα αποτελεί μια θρεπτικά καλύτερη επιλογή σε σχέση με το να πάρουν κάτι απ’ έξω.

Χαμηλή κατανάλωση φρούτων και λαχανικών: Τα φρούτα και τα λαχανικά αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι μιας ισορροπημένης διατροφής, ωστόσο συνήθως δεν συγκαταλέγονται στα αγαπημένα τρόφιμα των παιδιών. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα του ΕΥΖΗΝ, το 16% και το 42% των Ελλήνων μαθητών καταναλώνουν λιγότερο από 1 φρούτο ή 1 μερίδα λαχανικών την ημέρα, αντιστοίχως. Για να αυξηθεί η κατανάλωση φρούτων και λαχανικών από τα παιδιά, πρέπει πρωτίστως αυτά να είναι διαθέσιμα στο σπίτι (με έμφαση στα αγαπημένα τους) και να τους προσφέρονται τακτικά και χωρίς πίεση για κατανάλωση. Επιπλέον, για να τα κάνουμε περισσότερο αρεστά στα παιδιά, δοκιμάζουμε να τους τα προσφέρουμε στη μορφή που τα επιθυμούν (π.χ. ψιλοκομμένα) ή ως συστατικό άλλων αγαπημένων τους τροφίμων (φρούτα σε γιαούρτι, λαχανικά σε τοστ, κλπ.), αλλά και να τα σερβίρουμε με ελκυστικό τρόπο (γρανίτα φρούτων, σουβλάκι λαχανικών, κλπ.).

Υψηλή κατανάλωση γλυκών: Η κατανάλωση τροφίμων και ποτών που είναι πλούσια σε λίπος ή/και ζάχαρη αποτελεί, επίσης, ένα κοινό χαρακτηριστικό της διατροφής των παιδιών. Σε αυτά περιλαμβάνονται και τα γλυκά, τα οποία σύμφωνα με τα αποτελέσματα του ΕΥΖΗΝ καταναλώνονται καθημερινά από το 21% των παιδιών στην Ελλάδα. Στο πλαίσιο μιας ισορροπημένης διατροφής, η κατανάλωση γλυκών από τα παιδιά θα πρέπει να γίνεται με μέτρο ως προς τη συχνότητα και την καταναλισκόμενη ποσότητα, για παράδειγμα να μην ξεπερνά τις 2 μερίδες την εβδομάδα, όπως προτείνει η πυραμίδα της Μεσογειακής δίαιτας. Ωστόσο, εξίσου σημαντική είναι και η ποιότητα των γλυκών που καταναλώνονται, επομένως δεν ξεχνάμε να προσφέρουμε στα παιδιά θρεπτικές επιλογές γλυκισμάτων, όπως τα αποξηραμένα φρούτα, το μέλι, τα γλυκά του κουταλιού, η κομπόστα, το παστέλι, η μαύρη σοκολάτα και τα γλυκά με βάση το γάλα (π.χ. ρυζόγαλο).

Υψηλή κατανάλωση γρήγορου φαγητού: Μια ακόμα αγαπημένη διατροφική συνήθεια των παιδιών είναι το γρήγορο φαγητό, δηλαδή αυτό που δεν απαιτεί την «ιεροτελεστία» του γεύματος και προσφέρεται σε ταχυφαγεία, όπως σουβλατζίδικα, πιτσαρίες, κλπ. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα του ΕΥΖΗΝ, το 22% των μαθητών στην Ελλάδα καταναλώνουν γρήγορο φαγητό πάνω από 1 φορά την εβδομάδα. Καθώς το γρήγορο φαγητό είναι σχεδόν πάντα χαμηλότερης θρεπτικής αξίας σε σχέση με το σπιτικό, συστήνεται να καταναλώνεται από τα παιδιά σε μια λογική συχνότητα (π.χ. μόνο στο πλαίσιο των εξόδων με τους φίλους τους). Δεν θα πρέπει, επίσης, να ξεχνάμε ότι μπορούμε να φτιάξουμε το δικό μας σπιτικό γρήγορο φαγητό, χρησιμοποιώντας θρεπτικά υλικά που παράλληλα αρέσουν στα παιδιά, όπως η σπιτική πίτσα με ζυμάρι ολικής άλεσης, τυρί και λαχανικά, τα σπιτικά μπέργκερ με ψωμάκια ολικής άλεσης, φιλέτο κοτόπουλο και λαχανικά, κ.λπ.

Με βάση τα παραπάνω, είναι σαφές ότι η διατροφή των παιδιών στην Ελλάδα μπορεί να βελτιωθεί σημαντικά. Έχοντας αυτό ως στόχο και σε ένα γενικότερο πλαίσιο, πρέπει:

• να φροντίζουμε ώστε στο περιβάλλον των παιδιών να υπάρχουν πάντα διαθέσιμα θρεπτικά τρόφιμα,
• να σεβόμαστε τις διατροφικές τους προτιμήσεις,
• παράλληλα, να θέτουμε λογικά όρια στη διατροφή τους αλλά και
• να τους δίνουμε το καλό παράδειγμα υιοθετώντας και οι ίδιοι εφαρμόζοντας μια ισορροπημένη διατροφή.

Πόσο σημαντικό είναι το νερό

Το νερό είναι πολύ σημαντικό αφού αποτελεί το 70% του σώματός μας. Τα παιδιά είναι πιο ευάλωτα στην αφυδάτωση καθώς είναι πολύ υπερκινητικά και επίσης γιατί μπορεί να μην έχουν μάθει να αναγνωρίζουν αυτό το αίσθημα της δίψας. Ημερησίως το παιδί πρέπει να λαμβάνει 30ml νερού ανά κιλό σώματος, ή αφεψήματα ή χυμούς φρούτων (όχι πάνω από 125ml). Μάλιστα, η άφθονη κατανάλωση νερού επιβάλλεται μετά από κάθε δραστηριότητα.

Είναι σωστός ο… αποκλεισμός των γλυκών; 

Το παιδί πρέπει να γνωρίζει τρία βασικά πράγματα για τα γλυκά:

1. Δεν υπάρχουν καλά και κακά τρόφιμα, δεν υπάρχουν τρόφιμα επιβράβευσης και τρόφιμα τιμωρίας. Το γλυκό δεν το χρησιμοποιούμε για να επιβραβεύσουμε το παιδί μας. Απλώς ανήκει στην διατροφή του όπως όλες οι άλλες τροφές.
2. Άλλο είναι το γλυκό και άλλο το φαγητό. Άλλο ρόλο έχει τα γλυκό, άλλο το φαγητό.
3. Μέτρο και στα γλυκά. Ένας γενικός κανόνας είναι ότι το παιδί μπορεί να καταναλώνει έως 2 γλυκά την εβδομάδα, όμως ο παιδίατρος και ο διατροφολόγος μπορούν αυτό να το εξατομικεύσουν για κάθε παιδί.

Πώς να εκπαιδεύσω το παιδί μου να μάθει τη νέα τροφή 

• Συνδυάζουμε τη νέα τροφή που θέλουμε να του μάθουμε να τρώει με τη διασκέδαση και συγκεκριμένα με το παιχνίδι της ανακάλυψης, κρύβοντας τη νέα τροφή στο ρύζι ή στα μακαρόνια.
• Εναλλακτικά, συνδυάζουμε το αγαπημένο του χρώμα με το χρώμα της νέας τροφής.
• Του δίνουμε να δοκιμάσει τη νέα τροφή πριν φάει οτιδήποτε άλλο. Το παιδί που πεινάει είναι πολύ πιο δεκτικό στις νέες γεύσεις από ό,τι όταν έχει ικανοποιήσει το αίσθημα της πείνας του.
• Στο τραπέζι έχουμε μόνο το φαγητό που το παιδί πρέπει να φάει και όχι άλλα συνοδευτικά (πίτες, τηγανιτές πατάτες κ.λπ) ή εναλλακτικά φαγητά. Παρουσιάζουμε στο παιδί το φαγητό του ως το μοναδικό φαγητό που έχει στο σπίτι, χωρίς να του δώσουμε άλλες εναλλακτικές.
• Αν το παιδί δείχνει προτίμηση σε φαγητό που έχει μορφή πουρέ π.χ., πολτοποιούμε τις τροφές που αρνείται να δοκιμάσει ή να φάει. Για παράδειγμα, αν αρνείται να φάει καρότο, πολτοποιούμε το καρότο και το προσφέρουμε ως ένα άλλο είδος πουρέ. Αν, αντιθέτως, προτιμάει φαγητά που παρασκευάζονται με κιμά, αλέθουμε τη νέα τροφή και φτιάχνουμε κεφτεδάκια (από λαχανικά π.χ.).
• Γενικά, στις περιπτώσεις που το παιδί αρνείται εντόνως να μην φάει κάποιες τροφές, π.χ. λαχανικά, επιχειρούμε να του τις δώσουμε σε άλλες μορφές (βρασμένες, μέσα σε πίτες κ.λπ.).

Πηγές: ΑΠΕ, ΕΥ ΖΗΝ