Το 85% των παιδιών που μπαίνουν σε ιδρύματα κακοποιούνται

Η επ’ αφορμή των καταγγελιών της κακοποίησης ανηλίκων σε ιδρύματα, έρχεται στην επιφάνεια το θέμα των χώρων φιλοξενίας παιδιών και των συνθηκών που επικρατούν σε αυτά.

Ενώ έχουν καταγγελθεί περιστατικά κακοποίησης παιδιών σε ιδρύματα, δεν υπήρξε η ανάλογη κινητοποίηση.

Ο Γιώργος Νικολαΐδης, ψυχίατρος- διευθυντής ψυχικής υγείας στο Ινστιτούτου Υγείας Παιδιού επιχειρεί να εξηγήσει όσα συμβαίνουν στους ιδρυματικούς χώρους: «Οι δημόσιοι χώροι είναι πιο προστατευμένοι από τους ιδιωτικούς και οι προ- ανακριτικές και ανακριτικές αρχές έχουν μια “συστολή” για να προχωρήσουν την έρευνα γιατί αναλογιζόμενοι τι θα γίνουν τα παιδιά ότι δεν υπάρχουν εναλλακτικές που θα τοποθετηθούν αυτό τους κάνει κατά κάποιο τρόπο να προτιμούν να μην προχωρούν περισσότερο τις έρευνες, γιατί φοβούνται ακριβώς το τι θα αντικρύσουν».

Μια πολύ σοβαρή καταγγελία, όχι μεμονωμένη, αλλά γενικευμένη, αφού αφορά πληθώρα περιπτώσεων σε διαφορετικούς τόπους και χρόνους, ότι εν γνώση των αστυνομικών και εισαγγελικών αρχών διαπράττονται εγκλήματα, ακόμη και αν αυτό θα κατέληγε στο κλείσιμο κάποιων δομών.

Επικαλούμενος έρευνες της UNISEF, ο κ. Νικολαΐδης σημειώνει ότι «είναι δεδομένο πως τα παιδιά στα ιδρύματα θυματοποιούνται ξανά. Ότι τα ιδρύματα είναι μια  βλαπτική για τα παιδιά μορφή προστασίας». Σύμφωνα με την UNISEF το 85% των παιδιών θα κακοποιηθούν από τα άλλα παιδιά μέσα στο ίδρυμα, πέρα από την πιθανότητα να κακοποιηθούν από το προσωπικό, εθελοντές, παράγοντες. Επίσης, πως θα 25%-30% όσων παιδιών τοποθετούνται σε κάποιο ίδρυμα καλό- κακό, εκκλησιαστικό, κοσμικό, δημόσιο, ιδιωτικό θα κακοποιηθεί εκ νέου από τα άλλα παιδιά μέσα στο ίδρυμα, τα οποία δεν συνέρχονται με συναισθηματικούς, συγγενικούς δεσμούς από πρίν, τραυματισμένα, γιατί έχουν υποστεί επίσης ανάλογες καταστάσεις. Στα ορφανοτροφεία δεν υπάρχουν ορφανά, αλλά παιδιά που απομακρύνθηκαν από τις οικογένειές τους για λόγους παραμέλησης ή κακοποίησης.

Ιδιαίτερα στα μικρά παιδιά δεν χρειάζεται ούτε συμβάν κακοποίησης γιατί έρευνες αποδεικνύουν ότι τα βρέφη και τα νεογνά και μόνο που βρίσκονται σε ιδρύματα υφίστανται βλαπτικές επιπτώσεις στον εγκέφαλό τους που παραμένουν για την υπόλοιπη ζωή τους».

Για την επιστημονική κοινότητα το πρόβλημα δεν είναι ότι δεν έχουν άδειες τέτοια ιδρύματα, αλλά να μην υπάρχουν τέτοια ιδρύματα και τα βρέφη και νεογνά να φιλοξενούνται μόνο σε ανάδοχες οικογένειες είπε ο κ. Νικολαΐδης, προσθέτοντας ότι σε περιπτώσεις ακραίας φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού στον ανεπτυγμένο κόσμο οι οικογένειες στηρίζονται από κρατικές δομές και δεν απομακρύνονται τα παιδιά ή αν συμβεί έπειτα από την παρέμβαση επιστρέφονται στις οικογένειές τους. Τα παιδιά δεν θέλουν υλικά αγαθά αλλά την φροντίδα της οικογένειας.

Αυτό συμβαίνει κατά περιπτώσεις στην βόρειο Ευρώπη. Συνήθως τα παιδιά καταλήγουν σε ιδρύματα, από τα οποία σπάνια επιστρέφουν στις οικογένειες.

Προ ημερών συζητήθηκε στο βρετανικό κοινοβούλιο το θέμα του θανάτου του δίχρονου Awaab Ishak, που έχασε την ζωή του, λόγω των κάκιστων συνθηκών διαβίωσης στο σπίτι του, από μούχλα.[1]

Εξάλλου, το ποσοστό παιδιών σε τέτοιες συνθήκες είναι πολύ μικρό σε σχέση με τα κακοποιημένα.

Σύμφωνα με την UNICEF:

• Περίπου 15 εκατ. κορίτσια ηλικίας 15-19 ετών έχουν βιώσει αναγκαστικό σεξ στη ζωή τους.
• Περίπου 10% των παιδιών στον κόσμο δεν προστατεύονται νομικά από τη σωματική τιμωρία.
• Πάνω από 1 στους 3 μαθητές ηλικίας 13–15 ετών βιώνουν εκφοβισμό παγκοσμίως.
• Περίπου 1 στα 4 παιδιά κάτω των 5 ετών –περίπου 176 εκατομμύρια– ζει με μια μητέρα που είναι θύμα βίας από τον σύντροφο.
• Περίπου 3 στα 4 παιδιά μεταξύ 2 και 4 ετών –περίπου 300 εκατομμύρια– υπόκεινται τακτικά σε βίαιη πειθαρχία από τους φροντιστές τους.[2]

Τα στοιχεία είναι καταθλιπτικά όχι μόνο για τα ίδια τα παιδιά, αλλά για την κοινωνία, που αποδέχεται σιωπηλά τα εκατομμύρια εκείνων που με ανθρώπινο “προσωπείο” αποτελούν μέρος της, εγκληματώντας και που συνήθως μένουν ατιμώρητοι.

Στην Γαλλία η l’Enfance Maltraitée – Εθνική Υπηρεσία Ανοιχτής Γραμμής για τα Κακομεταχειρισμένα Παιδιά) απαντά δωρεάν στο νούμερο 119 «119- Allô Enfance en Danger», για περιπτώσεις κακοποίησης παιδιών και το εξειδικευμένο προσωπικό δίνει τις κατάλληλες πληροφορίες, ενώ ενημερώνει τις αρχές. Συνήθως τα παιδιά που μεταφέρονται σε ιδρύματα παραμένουν εκεί έως την ενηλικίωσή τους και σπάνια επιστρέφουν στις οικογένειές τους.[3]

Ένα πιο αυστηρό θεσμικό πλαίσιο ισχύει στην Ισπανία, όπου τα παιδιά απομακρύνονται από οικογένειες, όχι μόνο για λόγους κακοποίησης, αλλά και απλής παραμέλησης, παραβατικότητας παιδιών ή γονέων, και εισάγονται σε ιδρύματα, όπου δεν έχουν την δυνατότητα επικοινωνίας με τις οικογένειες. Το θέμα των υιοθεσιών που έχουν τελεστεί μέσω της εκκλησίας συνεχίζει να ταλαιπωρεί τις γυναίκες, που απέκτησαν παιδιά εκτός γάμου και για λόγους διακρίσεων έχασαν την επιμέλεια των παιδιών τους, με τα οποία αδυνατούν να επανασυνδεθούν, λόγω του ισπανικού νομικού πλαισίου.

Στην Γερμανία έπειτα από μια καταγγελία επιλαμβάνεται η υπηρεσία Child and Youth Welfare Authority, όταν υπάρχουν σημαντικές ενδείξεις παιδικού κινδύνου, χωρίς ο νόμος να εξηγεί ποιες ακριβώς θεωρεί ως τέτοιες.[4] Εάν το Γραφείο Ευημερίας Νέων μάθει για ένα παραμελημένο ή κακοποιημένο παιδί, ένας από τους υπαλλήλους του θα μιλήσει στην οικογένεια και πιθανώς στους γείτονες, τους δασκάλους ή τους  φροντιστές. Αν αποδειχθεί ότι το παιδί όντως κινδυνεύει, σε περίπτωση που δεν υπάρξει άλλη λύση, απομακρύνεται από την οικογένεια («Inobhutnahme»). Για να το κάνει, ωστόσο, το Γραφείο Ευημερίας Νέων χρειάζεται επίσημη απόφαση από Οικογενειακό Δικαστήριο (“Familiengericht”). Σε εξαιρετικές περιπτώσεις η δικαστική απόφαση μπορεί να κατατεθεί και αργότερα. Όταν ένα παιδί απομακρύνεται από την οικογένεια, στέλνεται πρώτα σε ανάδοχη οικογένεια ή σε υπό επίβλεψη παιδικό καταφύγιο. Μόλις βελτιωθεί η κατάσταση στο σπίτι, το παιδί μπορεί να επιστρέψει στην οικογένειά του.[5]

Αντίστοιχα η Υπηρεσία της ΕΕ για τα Βασικά Δικαιώματα (European Union Agency  for Fundamental Rights), αναφέρει τις διαφορές που ισχύουν σε κάθε μέλος – κράτος για την νομική υποχρέωση των επαγγελματιών να αναφέρουν περιπτώσεις κακοποίησης παιδιών, παραμέλησης και βίας.[6]

[1] ^{death of two-year-old from mould in flat a ‘defining moment’, says coroner, 15 noc. 2022, https://www.theguardian.com/uk-news/2022/nov/15/death-of-two-year-old-awaab-ishak-chronic-mould-in-flat-a-defining-moment-says-coroner.}

[2] ^{UNICEF, Violence against children, https://www.unicef.org/protection/violence-against-children.}

[3] ^{ENFANTS EN DANGER?, https://www.allo119.gouv.fr/}  

[4] ^{Combating Child Abuse and Neglect Child Protection in Germany, National Report, https://www.dji.de/fileadmin/user_upload/bibs/DAPHNEGermanReportLayoutFIN.pdf.}

[5] ^{Jugendamt, 31-8-2022, https://handbookgermany.de/de/youth-welfare-office}

[6] ^{Provisions on professionals’ legal obligation to report cases of child abuse, neglect and violence, https://fra.europa.eu/en/content/provisions-professionals-legal-obligation-report-cases-child-abuse-neglect-and-violence}