ΕΠΟΧΕΣ ΚΑΙ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ – «ΑΓΓΕΛΟΣ ΣΙΚΕΛΙΑΝΟΣ» (ΕΡΤ ΑΡΧΕΙΟ)

Δευτέρα 20 Ιουνίου 2016, ώρα 02:00
ΕΡΤ2

Η σειρά παρουσιάζει τους σημαντικότερους Έλληνες συγγραφείς, σε σχέση με την εποχή που έζησαν και την ιστορική και κοινωνική συγκυρία, που επηρέασε και διαμόρφωσε το έργο τους.

(19/6/51: Θάνατος Άγγελου Σικελιανού – Αφιέρωμα)

«ΑΓΓΕΛΟΣ ΣΙΚΕΛΙΑΝΟΣ» Α΄ & Β΄ ΜΕΡΟΣ

Α΄ μέρος: «Από τη γέννησή του έως τις Δελφικές Εορτές»

Ο Άγγελος Σικελιανός γεννιέται στη Λευκάδα στις 15 Μαρτίου 1884. Είναι το τελευταίο από τα πέντε εν ζωή παιδιά του Ιωάννη Σικελιανού, καθηγητή της Ιταλικής και Της Γαλλικής Γλώσσας στο Γυμνάσιο της Λευκάδας και της καλλιεργημένης και αρχοντικής Χαρίκλειας Σικελιανού. Από τα μαθητικά του χρόνια ο Άγγελος θα πάρει πλατιά μόρφωση που θα συντελέσει, μαζί με την ατμόσφαιρα του πατρικού σπιτιού, στη διαμόρφωση του χαρακτήρα του. Ερχόμενος στην Αθήνα το 1900, εγγράφεται στη Νομική Σχολή. Εντούτοις, το πανεπιστημιακό περιβάλλον και τα μαθήματα της Σχολής δεν τον ελκύουν και σύντομα θα τα εγκαταλείψει.Τα ενδιαφέροντά του αρχικά στρέφονται προς το θέατρο. Το Φεβρουάριο του 1901, ο Κωνσταντίνος Χρηστομάνος ιδρύει τη «Νέα Σκηνή», έχοντας σκοπό να δώσει μια αναγεννητική ώθηση στα θεατρικά δρώμενα. Ανάμεσα στους Μύστες, όπως αποκαλεί τους ηθοποιούς του, βρίσκονται ο Σικελιανός και η αδελφή του Ελένη με τον τότε σύζυγό της Σπήλιο Πασαγιάννη, η Κυβέλη, ο Μήτσος Μυράτ, ο ποιητής Σωτήρης Σκίπης, η ποιήτρια Μυρτιώτισσα και πλήθος άλλοι χαρισματικοί νέοι. Ο Σικελιανός θα λάβει μέρος σε αρκετές παραστάσεις της «Νέας Σκηνής» από το 1901 έως το 1903. Θα διαπιστώσει ωστόσο, ότι δεν ήταν αυτός ο δρόμος κι ο προορισμός της ζωής του. Ήδη το 1902 δημοσιεύονται τα πρώτα του ποιήματα στο περιοδικό «Ο Διόνυσος». Έως το 1905 δημοσιεύει αρκετά ακόμη ποιήματα στα περιοδικά «Παναθήναια», «Ο Νουμάς», «Ακρίτας» και «Ζωή». Τον Αύγουστο του 1906 η συνάντησή του με την εύπορη Αμερικανίδα Εύα Πάλμερ θα αποτελέσει κορυφαίο γεγονός για τη ζωή του Σικελιανού, ενώ το 1909 ο «Αλαφροΐσκιωτος» θα προκαλέσει αναταραχή στους πνευματικούς κύκλους της Αθήνας. Η γνωριμία του στις 11 Νοεμβρίου 1914 με το Νίκο Καζαντζάκη θα είναι μια νέα σελίδα για τη ζωή του Σικελιανού. Μέχρι το 1927 που θα γίνουν οι πρώτες «Δελφικές Εορτές» αναπτύσσει έντονη ποιητική, πνευματική και κοινωνική δραστηριότητα. Το ίδιο και κατά τη διάρκεια της Κατοχής, ιδίως μετά το θάνατο του Παλαμά, που αναδεικνύεται ως μία από τις σημαντικότερες πνευματικές προσωπικότητες του τόπου και εθνικός ποιητής.
Το ντοκιμαντέρ εμπλουτίζεται με πολλά οπτικά και ηχητικά ντοκουμέντα, φωτίζοντας διάφορες πλευρές της ζωής και του έργου του μεγάλου μας ποιητή.

Β΄ μέρος: «Από τις Δελφικές Εορτές έως το θάνατό του»

Οι άκαρπες προσπάθειες καθιέρωσης της Δελφικής Προσπάθειας τον έχουν βαθιά απογοητεύσει. Το καλοκαίρι του 1932 μια πρόσκληση που θα απευθύνουν στον Σικελιανό, αξιωματικοί της Θράκης, οι οποίοι είχαν συμμετάσχει στις Δελφικές Εορτές και ετοίμαζαν μια σειρά ανάλογων εκδηλώσεων στην περιοχή τους, δίδει την αφορμή στον ποιητή, επανερχόμενος προσωρινά στο δημιουργικό στίβο, να συνθέσει το πρώτο του δραματικό έργο. Θα το τιτλοφορήσει: «Ο Τελευταίος Ορφικός Διθύραμβος» ή «Ο Διθύραμβος του Ρόδου». Οι εκδηλώσεις στη Θράκη θα ματαιωθούν, αλλά το έργο του Σικελιανού θα παρασταθεί, με σκηνοθεσία της Εύας Πάλμερ τον Απρίλιο του 1933 στην Αθήνα, σε υπαίθριο χώρο, στο λόφο του Φιλοπάππου.Τον Αύγουστο του 1933 η Εύα Πάλμερ, αποκαρδιωμένη για το απραγματοποίητο των ονείρων της, αναχωρεί για την Αμερική. Τα πλούτη που είχε φέρει στην Ελλλάδα, ερχόμενη το 1906, είχαν εξανεμιστεί. Όταν κατορθώσει να ξαναγυρίσει στην Ελλάδα, το 1952, θα κλείνει σχεδόν ένας χρόνος από τον θάνατο του Σικελιανού…
Το Φεβρουάριο του 1935, στο δεύτερο τεύχος του περιοδικού «Τα Νέα Γράμματα» – περιοδικό που αποτελεί το επίσημο βήμα της Γενιάς του ’30 – ο Σικελιανός θα δημοσιεύσει το ποίημα «Ιερά Οδός». Είναι η απαρχή μιας νέας δημιουργικής περιόδου. Έχοντας ως βάση τον ανομοιοκατάληκτο ενδεκασύλλαβο στίχο, προσαρμοσμένο σ’ ένα ύφος οικείο, αλλά όχι άρρυθμο, ο Σικελιανός φανερώνει έναν καινούργιο δρόμο στη νεοελληνική ποίηση. Η γνωριμία του, το Μάρτιο του 1938, με την Άννα Καραμάνη, σύζυγο του φυματιολόγου γιατρού Γιώργου Καραμάνη, εξελίσσεται σε βαθύ έρωτα. Ο Σικελιανός ζητάει από την Εύα Πάλμερ τη συναίνεσή της για να παντρευτεί την Άννα, που σύντομα θα πάρει διαζύγιο από τον πρώτο της σύζυγο. Κατά τη διάρκεια του Ελληνοϊταλικού Πολέμου ο Σικελιανός γράφει ποιήματα και κείμενα που εμψυχώνουν τους στρατιώτες και τους πολίτες, την περίοδο δε της γερμανικής Κατοχής αναπτύσσει έντονη αντιστασιακή και πολιτική δραστηριότητα. Ο θάνατος του Κωστή Παλαμά στις 27 Φεβρουαρίου 1943 και η σημαίνουσα παρουσία του Σικελιανού την επόμενη ημέρα στην πάνδημη κηδεία του μεγάλου ποιητή, όταν θα βάλει τον ώμο του κάτω από τη σορό του Παλαμά και θα απαγγείλει το ομότιτλο ποίημα, θα αποτελέσουν ένα είδος διαδοχής στο ρόλο του εθνικού ποιητή. Από το 1946 το ολοένα αυξανόμενο κύρος του έργου του, στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, φέρνει την υποψηφιότητά του για το βραβείο Νόμπελ που τελικά δεν θα πάρει, αφού η τότε ελληνική κυβέρνηση φρόντισε να τον υπονομεύσει με κάθε τρόπο. Ο Σικελιανός έφυγε από τη ζωή το 1951 με τρόπο άδοξο. Το πολύπλευρο όμως έργο του γονιμοποίησε πολλές γενιές ποιητών, οι δε Δελφικές Εορτές προετοίμασαν το έδαφος για το φεστιβάλ αρχαίου δράματος της Επιδαύρου και των άλλων αντίστοιχων καλλιτεχνικών και πνευματικών εκδηλώσεων.

Έρευνα-σκηνοθεσία: Τάσος Ψαρράς
Κείμενο-επιστημονική τεκμηρίωση: Κώστας Μπουρναζάκης
Επιμέλεια: Τάσος Γουδέλης
Αφήγηση: Κώστας Καστανάς, Λυδία Φωτοπούλου
Ηχοληψία: Μάρκος Ζερβός, Χρήστος Κιούσης, Δημήτρης Φριτζάλας
Φωτογραφία: Αλέξης Γρίβας, Νίκος Σταθογιαννόπουλος, Άκης Αμανατίδης
Μοντάζ-μιξάζ: Ραφαέλ Αλούπης