Στις 2 Δεκεμβρίου 2023 συμπληρώνονται 100 χρόνια από τη γέννηση της Μαρίας Κάλλας και στο 11ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Χανιών προβλήθηκε ένα ντοκιμαντέρ που καταγράφει τη βαθιά, ανθρώπινη σχέση που δημιουργήθηκε δύο εμβληματικούς καλλιτέχνες του 20ού αιώνα, την κορυφαία Ελληνίδα υψίφωνο και τον Πιερ Πάολο Παζολίνι.
Στο Πνευματικό Κέντρο Χανίων το κοινό γέμισε από νωρίς την αίθουσα, στην προβολή του ντοκιμαντέρ “Το νησί της Μήδειας”, που περιγράφει την περίοδο, κατά την οποία η Κάλλας πρωταγωνιστούσε στην ταινία “Μήδεια” του Παζολίνι, μια συνεργασία που άφησε εποχή. Το φιλμ που φέρει τη σφραγίδα του ανατρεπτικού δημιουργού και υπήρξε ο μοναδικός κινηματογραφικός ρόλος της Κάλλας γυρίστηκε το καλοκαίρι του 1967, στο νησί Grado της Ιταλίας και στην Καππαδοκία.
Η “Μήδεια” έκανε πρεμιέρα τον Δεκέμβριο του 1969 και με τον Παζολίνι να έχει γυρίσει ήδη ταινίες, όπως το «Ακατόνε», η «Μάμα Ρόμα», το «Θεώρημα», αλλά και το «Οιδίπους Τύραννος». Σε αυτήν την ταινία, ωστόσο, ο δημιουργός εστίασε όσο κανείς στο βλέμμα και την εσωτερική τραγωδία αυτής της γυναίκας, με την έντονη, γήινη προσωπικότητα και εκείνη τον εμπιστεύτηκε απόλυτα.
«Ήταν η πρώτη και μοναδική φορά που η Μαρία Κάλλας έπαιξε πρωταγωνιστικό ρόλο και μεταξύ των δύο καλλιτεχνών γεννήθηκε μια ειλικρινής σχέση στοργής και αγάπης», ανέφερε στο ertnews.gr ο Ιταλός σκηνοθέτης Sergio Naitza.
«Η ιδέα ξεκίνησε σε ένα φεστιβάλ στο Grado. Βρέθηκα εκεί και άκουσα προφορικές διηγήσεις των κατοίκων, οι οποίες είχαν μεταφερθεί στις επόμενες γενιές από στόμα σε στόμα. Έτσι μου γεννήθηκε η επιθυμία να μάθω την αλήθεια για την τρυφερή φιλία, που άνθισε μεταξύ των δύο μεγάλων καλλιτεχνών, το κοινό τους καλλιτεχνικό όραμα, αλλά και τον ανέφικτο, ανεκπλήρωτο έρωτα της Κάλλας προς τον σπουδαίο δημιουργό», τόνισε μεταξύ άλλων ο σκηνοθέτης.
«Υπήρξα συντάκτης του πολιτιστικού ρεπορτάζ για περισσότερα από σαράντα χρόνια στην Ιταλία και είχα διαβάσει πολλά κείμενα για τη σχέση των δύο μυθικών καλλιτεχνών. Με το ντοκιμαντέρ ήθελα να φύγω πέρα από τα κουτσομπολιά των σκανδαλοθηρικών εντύπων της εποχής για τη σχέση αυτών των δύο ανθρώπων, να βρω την αλήθεια και την ουσιαστική πλευρά της ιστορίας», εξήγησε ο ίδιος για την αρχική ιδέα του ντοκιμαντέρ, με το οποίο απέσπασε μεταξύ άλλων διακρίσεων το 1° βραβείο στο Διεθνές Φεστιβάλ Ταινιών του Kingston στο Λονδίνο και το Βραβείο Fellini για την καλύτερη σκηνοθεσία στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Tiburon, στην Καλιφόρνια.
«Το νησί της Μήδειας» διερευνά μια ιδιαίτερη στιγμή στη ζωή της λυρικής τραγουδίστριας. «Η ταινία “Μήδεια” ήταν η πρώτη και μοναδική της εμφάνιση ως ηθοποιού, μια στιγμή λύτρωσης και φυγής από τον πόνο, που είχε υποστεί όταν την εγκατέλειψε ο Αριστοτέλης Ωνάσης. Ο άντρας της ζωής της θα παντρευόταν τη Τζάκι Κέννεντι και η Κάλλας έχανε όσα πίστευε και ήλπιζε. Η συνάντηση με τον ευαίσθητο και τρυφερό Παζολίνι αποτυπώνεται και στα γράμματα, τα οποία αντάλλασσαν. Στήριξαν ο ένας τον άλλον με ανιδιοτέλεια και ειλικρινή αγάπη και αυτό φαίνεται στην ταινία καθώς τα γράμματα γίνονται ζωντανές εικόνες, χάρη στις εικονογραφήσεις του σκιτσογράφου Davide Toffolo», σημείωσε ο Ιταλός σκηνοθέτης.
Γυρίσματα στα Χανιά και ένα ιστορικό ξενοδοχείο
“Το νησί της Μήδειας” γυρίστηκε στην Ιταλία αλλά και στη χώρα μας, όπου έγιναν γυρίσματα στα Χανιά της Κρήτης. Στην πόλη των Χανίων στην περιοχή της Χαλέπας με τα νεοκλασικά κτήρια το ξενοδοχείο «Δώμα», ξεχωρίζει επί δεκαετίες με την αρχοντική του πρόσοψη και τη ρετρό διακόσμηση που μοιάζει με ταξίδι στον χρόνο. Δύο αδερφές οι Ιωάννα και Ρένα Κουτσουδάκη, είναι η ψυχή αυτού του ξενοδοχείου για περισσότερα από πενήντα χρόνια. Οι δυο τους εμφανίζονται στο ντοκιμαντέρ, καθώς η Ιωάννα ούσα φοιτήτρια της Σχολής Καλών Τεχνών στη Ρώμη, ήταν ανάμεσα στους τυχερούς θεατές στη συναυλία της Ελληνίδας ντίβας.
Είχα την τύχη να γνωρίσω στα Χανιά τις δύο πολυταξιδεμένες κυρίες και να επισκεφθώ το ιστορικό ξενοδοχείο, για να συναντήσω την Ιωάννα Κουτσουδάκη. Η ίδια, παρά τα 90 της χρόνια, είχε διάθεση να μιλήσει για τη συναυλία της Μαρίας Κάλλας, που είχε βρεθεί στις 2 Ιανουαρίου 1958 και με περίμενε καθισμένη στον όμορφο κήπο του ξενοδοχείου, που φέρει την αίγλη μιας άλλης εποχής.
Η νεαρή τότε Ιωάννα, δε γνώριζε ότι βρισκόταν σε μια συναυλία που έμελλε να μείνει στην ιστορία της όπερας, όχι μόνο εξαιτίας των χιλιάδων ενθουσιασμένων θεατών που περίμεναν υπομονετικά την Ελληνίδα ντίβα, όσο για την ηχηρή αποχώρηση της Κάλλας από τη σκηνή, μετά την πρώτη πράξη της όπερας «Νόρμα» του Μπελίνι.
Η στάση της λυρικής υψιφώνου ξεσήκωσε θύελλα αντιδράσεων στην Ιταλία τις επόμενες ημέρες, με κοινό και ΜΜΕ να στρέφονται εναντίον της. Η Κάλλας είχε μάλιστα ζητήσει συγγνώμη από τον τότε Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Τζιοβάνι Γκρόνκι και είχε εκδώσει και επίσημη ανακοίνωση, αλλά ουδείς πείστηκε, γεγονός που κλόνισε την ήδη επιβαρυμένη ψυχολογική της κατάσταση.
«Το κοινό δεν έφευγε, την περίμενε έξω από το θέατρο φωνάζοντας δυσαρεστημένο. Μεταξύ των θεατών βρισκόταν και ο Ιταλός Πρόεδρος της Δημοκρατίας και τα περισσότερα μέλη της υψηλής κοινωνίας της Ρώμης. Ήταν όλοι έκπληκτοι και τις επόμενες ημέρες ξεσηκώθηκε μια θύελλα αντιδράσεων, ακόμα και διαδηλώσεις έκαναν τις οποίες φούντωσαν ακόμα περισσότερο οι εφημερίδες της εποχής με δημοσιεύματα τους», είπε η κ. Κουτσουδάκη.
«Δε θυμάμαι πλέον πώς βρέθηκε το εισιτήριο στα χέρια μου, πέρασαν τόσα χρόνια, αλλά ακόμα θυμάμαι τη φιγούρα της και το βλέμμα της. Την αποκαλούσαν “La Divina“, δηλαδή θεϊκή. Τη λάτρευαν. Δεν ήταν μόνο η φωνή της όμως που είχε αλλοιωθεί. Οι Ιταλοί δεν της συγχώρησαν ποτέ ότι είχε πάρει διαζύγιο και μάλιστα από έναν συμπατριώτη τους, τον πρώτο της σύζυγο (τον επιχειρηματία και βιομήχανο Τζοβάνι Μπατίστα Μενεγκίνι). Είχε κάνει κάτι που καμιά γυναίκα δεν έκανε εύκολα εκείνη την εποχή: είχε τολμήσει να χωρίσει και αυτό δεν της το συγχώρησαν ποτέ», τόνισε η ίδια.
Πριν αποχαιρετιστούμε είπα στην κ. Ιωάννα πως το ξενοδοχείο μου θύμισε κάτι όπου είχα ξαναβρεθεί. Μου έφερε στο νου το περίφημο “Londra hotel” ή αλλιώς “Grand Hotel de Londres”, το κομψό ξενοδοχείο στην περιοχή Beyoglu της Κωνσταντινούπολης, που στεγάζεται σε ένα θαυμάσιο κτήριο με την ατμόσφαιρα του 19ου αιώνα. Η βεράντα του έχει πανοραμική θέα στον Κεράτιο Κόλπο. Αποτελεί αξιοθέατο για πολλούς σινεφίλ που επισκέπτονται την Πόλη, καθώς ο Φατίχ Ακίν έκανε εκεί γυρίσματα για το φιλμ του “Head On”, το αγαπημένο του ελληνικού κοινού -και όχι μόνο- «Μαζί ποτέ» του 2004. «Δεν το γνώριζα. Μα τότε θα το επισκεφθώ την επόμενη φορά!» απάντησε χαμογελώντας.
Και τι περίεργη σύμπτωση, σκεφτόμουν καθώς έφευγα, που ο Γερμανός σκηνοθέτης με ρίζες στους Τούρκους της Κρήτης Φατίχ Ακίν, ήταν ο επίσημος προσκεκλημένος του 11ου Φεστιβάλ Κινηματογράφου Χανίων και επρόκειτο να έρθει στην πόλη. Σαν κάπως όλα να συνδέονται μεταξύ τους…
Ένα ντοκιμαντέρ που καταγράφει τον ρυθμό μιας ολόκληρης εποχής
Οι δύο πολύτιμοι, ευφυείς φίλοι η Κάλλας και ο Παζολίνι, αντάλλασσαν επιστολές για το υπόλοιπο της ζωής τους. Ο Παζολίνι της έγραψε και ποιήματα μέχρι τον τραγικό θάνατό του, τη δολοφονία του, που τη βύθισε στη θλίψη. Τα γράμματα αυτά διαβάζουν στο ντοκιμαντέρ ηθοποιοί και όπως το φιλμ ξετυλίγεται νιώθεις πως πρόκειται ουσιαστικά για μια ωδή στη μοναξιά και την ευτυχή συγκυρία της συνάντησής τους.
Στο φιλμ ακούμε επίσης τις φωνές του ηθοποιού Ninetto Davoli, ο οποίος μοιράστηκε ιδιωτικές και καλλιτεχνικές στιγμές με τον μέντορά του Παζολίνι, της Nadia Stancioff προσωπική βοηθού και φίλη της Μαρίας Κάλλας, του βραβευμένου με Όσκαρ Dante Ferretti, ο οποίος με την ταινία “Μήδεια” έκανε το ντεμπούτο του υπογράφοντας την πρώτη του σκηνογραφία και του Piero Tosi και της Gabriella Pescucci, οι οποίοι και σχεδίασαν τα κοστούμια της ταινίας. Στο καστ συμμετείχε ο αθλητής Giuseppe Gentile, που εκείνη την εποχή ήταν Ολυμπιονίκης του τριπλούν, η ηθοποιός Piera Degli Esposti και η συγγραφέας Dacia Maraini.
«Η ταινία έκανε παγκόσμια πρεμιέρα στις Νύχτες Πρεμιέρας στην Αθήνα το 2017, όμως θα ήθελα να προβληθεί ξανά στην Ελλάδα. Ιδιαίτερα φέτος που συμπληρώνονται εκατό χρόνια από τη γέννηση της Μαρίας Κάλλας, είναι μία σημαντική επέτειος. Εύχομαι να βρεθεί ένας τρόπος γιατί νιώθω ότι ο κόσμος οφείλει να μάθει για την αληθινή φιλία αυτών των δύο παθιασμένων αλλά μοναχικών ανθρώπων. Και οι Έλληνες θα μάθουν περισσότερα για αυτή τη σπουδαία Ελληνίδα» κατέληξε ο σκηνοθέτης Sergio Naitza.
Συντελεστές:
Σκηνοθεσία – σενάριο: Sergio Naitza
Φωτογραφία: Luca Melis
Μουσική: Marco Rocca
Μοντάζ: Davide Melis
Εμφανίζονται: Piero Tosi, Gabriella Pescucci, Ninetto Davoli, Nadia Stancioff, Dacia Maraini, Giuseppe Gentile.
Κάνε like στη σελίδα μας στο Facebook
Ακολούθησε μας στο Twitter
Κάνε εγγραφή στο κανάλι μας στο Youtube
– Αναφέρεται ως πηγή το ertnews.gr στο σημείο όπου γίνεται η αναφορά.
– Στο τέλος του άρθρου ως Πηγή
– Σε ένα από τα δύο σημεία να υπάρχει ενεργός σύνδεσμος