Τα παρατσούκλια των ηπειρωτών και οι ιστορίες τους

Ένας γλωσσικός ανταγωνισμός, εν είδει αντιπαλότητος σοβούσε τουλάχιστον έως και τον περασμένο αιώνα στην Ήπειρο, αλλά και σε ολόκληρη την επικράτεια.

Συλλέκτης των γλωσσικών ιδιαιτεροτήτων αυτής της ιδιότυπης προφορικής παράδοσης, ο φιλόλογος  Βασίλης Μαλισιόβας μιλά για τα παρατσούκλια που δίνονταν ως ετεροπροσδιορισμός και σήμερα ως επώνυμα ορίζουν την ταυτότητα των  φερόντων. «Τα παρωνύμια έχουν μια μεγάλη ποικιλία και αφορούν όλο τον Ελλαδικό χώρο. Έχουν μια αντικειμενική βάση, αλλά τελικά γίνεται ένας υπερτονισμός τους».

Οι Πρεβεζιάνοι λέγονταν σαρδελάδες λόγω των αλιευμάτων τους, από τον Αμβρακικό και ενώ είχε μια δόση αλήθειας κατέληξε να ορίζει και κατοίκους που δεν ήταν αλιείς. Τους Γιαννιώτες τους αποκαλούσαν παγουράδες, γιατί υποτίθεται ότι προσπαθούσαν να αδειάσουν την Παμβώτιδα με παγούρια. Ωστόσο οι Γιαννιώτες κουβαλούσαν μαζί τους ένα παγούρι για το τσίπουρο που κατανάλωναν.

Οι ορεινοί ηπειρώτες χαρακτήριζαν με υποτιμητικά επίθετα τους καμπίσιους ηπειρώτες, τους έλεγαν λασπιάδες, χωριάτες, μαυρογόνατους γιατί τα πόδια τους ήταν βουλιαγμένα στην λάσπη.

Τα παρατσούκλια δεν εντοπίζονταν μόνο σε πρόσωπα, αλλά αφορούσαν και ολόκληρα χωριά που κουβαλούσαν τα χαρακτηριστικά του τόπου τους, εξηγεί ο κ. Μαλιασιόβας.

Πολλά από αυτά τα παρατσούκλια έχουν επιβιώσει μέσω των επωνύμων εκείνων που έλκουν την καταγωγή τους από συγκεκριμένες περιοχές που διατηρούν τα τοπικά χαρακτηριστικά. Σήμερα χρησιμοποιούνται με σκωπτική διάθεση, αλλά οι γλωσσοπλάστες Έλληνες διακρίνονταν από την αρχαιότητα για τους αστεϊσμούς και την ευρηματική τους διάθεση. Μια “βουτιά” στα κείμενα των επικών και των τραγικών ποιητών από τον Όμηρο έως τον Αριστοφάνη και τον Λουκιανό, δίνουν μια ιδέα για την κεκαλυμμένη κακεντρέχεια ή την αντιπαλότητα μεταξύ ανθρώπων και πόλεων.