Ένα νέο παράθυρο στη σεισμική ιστορία της Κρήτης, αλλά και νέα μονοπάτια για την κατανόηση των σεισμικών φαινομένων άνοιξε ο σεισμός του Αρκαλοχωρίου, ακριβώς ένα χρόνο πριν. Οι επιστήμονες του Ινστιτούτου Φυσικής Εσωτερικού της Γης και Γεωκαταστροφών του Πανεπιστημιακού Κέντρου Έρευνας και Καινοτομίας του Ελληνικού Μεσογειακού Πανεπιστημίου μελέτησαν με τα πιο σύγχρονα εργαλεία και ανέλυσαν τα δεδομένα πριν, κατά τη διάρκεια και μετά το σεισμό και συνθέτουν το παζλ της γνώσης γύρω από την υπόθεση εργασίας ότι η γη μπορεί να προειδοποιεί για τέτοια σοβαρά σεισμικά γεγονότα πολύ καιρό πριν. Αρκεί οι επιστήμονες να παρατηρούν και να «διαβάζουν» τα σημάδια.
Τα συμπεράσματα των επιστημόνων περιλαμβάνονται στον πρώτο τόμο της Ειδικής Έκδοσης του Ινστιτούτου Φυσικής Εσωτερικού της Γης & Γεωκαταστροφών του Πανεπιστημιακού Κέντρου Έρευνας και Καινοτομίας του Ελληνικού Μεσογειακού Πανεπιστημίου, που δημοσιεύθηκε με αφορμή την συμπλήρωση ενός έτους από τον καταστροφικό σεισμό.
«Στο Ινστιτούτο Φυσικής Εσωτερικού της Γης και Γεωκαταστροφών εδώ και δεκαετίες μελετάμε συνεχώς και σε καθημερινή βάση τη σεισμικότητα στο νότιο Αιγαίο και στο μέτωπο του σεισμικού τόξου στην Κρήτη» εξηγεί στο ertnews o Φίλιππος Βαλλιανάτος, καθηγητής Γεωφυσικής-Εφαρμοσμένης Γεωφυσικής στο ΕΚΠΑ και Διευθυντής του Ινστιτούτου. «Υπάρχει ένα εγκατεστειμένο σεισμολογικό δίκτυο στο νότιο Αιγαίο, που έχω την τιμή να διευθύνω, και με αφορμή τον περυσινό ισχυρό σεισμό εστιάσαμε στα φαινόμενα που συνόδευαν αυτό τον σεισμό. Φαινόμενα τα οποία προηγήθηκαν του σεισμού και άλλα που τον ακολούθησαν. Σε ό,τι αφορά τα πρώτα, σε όλους είναι γνωστή η προσεισμική δραστηριότητα που υπήρχε. Οι κάτοικοι αντιλήφθηκαν από τις αρχές Ιουνίου μία μικροσεισμική δραστηριότητα, η οποία παρατηρήσαμε ότι είχε φαινόμενα κρίσιμης κατάστασης» σημειώνει. Δηλαδή; «Πριν από συγκεκριμένο χρονικό διάστημα και χρησιμοποιώντας τις πλέον σύγχρονες τεχνικές από τη θεωρία πολυπλοκότητας είδαμε ότι το σύστημα είχε φτάσει σε κρίσιμη κατάσταση πριν από το σεισμό. Επίσης, χρησιμοποιώντας δορυφορικές εικόνες, είδαμε ότι στην ευρύτερη περιοχή είχαν δημιουργηθεί θερμικές ανωμαλίες. Δηλαδή, τα ανοίγματα που ήδη ξεκινούσαν στην περιοχή της κεντρικής Κρήτης, οι μικρορωγμές στο εσωτερικό της γης βοηθούσαν ρευστά και ειδικά αέρια να φτάσουν στην επιφάνεια και τα είδαμε εκ των υστέρων από το δορυφόρο».
Χιλιάδες μετασεισμοί στο “μικροσκόπιο”
Σε ό,τι αφορά τη μελέτη της μετασεισμικής ακολουθίας, εξηγεί: «Με μεγάλη προσοχή αναλύσαμε μερικές χιλιάδες μετασεισμούς και αποδείξαμε ότι αυτοί οι μετασεισμοί ακολουθούσαν συγκεκριμένους νόμους. Τα χρονικά διαστήματα ανάμεσα στα σεισμικά γεγονότα ακολουθούσαν συγκεκριμένα μοτίβα, τα οποία επαλήθευαν συγκεκριμένες θεωρίες, τις οποίες αναπτύξαμε. Και το κυριότερο, είδαμε ότι ο συγκεκριμένος σεισμός υπάγεται σε μία ειδική κατηγορία φαινομένων, τα οποία λέγονται φαινόμενα αργής αποκατάστασης. Όλοι ξέρουμε ότι οι μετασεισμικές ακολουθίες «σβήνουν» κάποια στιγμή. Εδώ είχαμε μία μετασεισμική ακολουθία μακρόσυρτη, «τράβηξε» πολύ. Συνεχίζει ακόμη και σήμερα, αλλά αργά, είναι στο «σβήσιμο» πια».
Επίσης, σημαντικό – προσθέτει ο κ. Βαλλιανάτος – είναι το γεγονός πως χρησιμοποιήθηκε μια ειδική τεχνική της σεισμικής τομογραφίας και έγινε μια τομογραφική απεικόνιση σεισμολογική του ρήγματος. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει: «Χρησιμοποιήσαμε τα σεισμικά κύματα και είδαμε ακριβώς τη γεωμετρία του ρήγματος που έσπασε. Έχουμε καταγράψει τις συνσεισμικές μετακινήσεις, δηλαδή τις παραμορφώσεις στη συγκεκριμένη περιοχή που δημιούργησε ο σεισμός, αλλά ταυτόχρονα έχουμε αποδώσει στους τρεις κύριους σεισμούς (τον μεγάλο προσεισμό, τον κύριο και τον μεγάλο μετασεισμό) τις δυνάμεις που απελευθερώθηκαν και κατανεμήθηκαν στην ευρύτερη περιοχή. Η συνσεισμική παραμόρφωση δημιούργησε μια ταπείνωση του εδάφους κατά 18 εκατοστά στη δυτική πλευρά του ρήγματος, ενώ η ανατολική πλευρά δεν μετακινήθηκε σχεδόν καθόλου».
Το παρελθόν θα μας δείξει τι θα γίνει στο μέλλον;
Η επιστήμονες διευρύνουν πλέον χρονικά το ερευνητικό τους πεδίο, πηγαίνοντας πολλά χρόνια πίσω στο παρελθόν. «Μελετάμε τις παραμορφώσεις σε ένα ευρύτερο χρονικό διάστημα, πολλά χρόνια πριν, για να δούμε πώς εξελίχθηκαν. Αυτό είναι κάτι πολύ ενδιαφέρον και πολύ καινούργιο και μπορεί να μας δείξει, αν συνεχίσουμε να το κάνουμε, το πώς θα εξελιχθεί η όλη διαδικασία». Πώς γίνεται αυτό; «Χρησιμοποιώντας γεοδαιτικούς σταθμούς, ένα σύστημα σταθμών gps, παρακολουθούμε στο Ινστιτούτο τις μετακινήσεις της Κρήτης. Βλέποντας αυτές τις μετακινήσεις και συνδυάζοντας τις παρατηρήσεις από σταθμό σε σταθμό μπορούμε να δούμε τις σχετικές μετακινήσεις από τον ένα σταθμό στον άλλο και να βγάλουμε την παραμόρφωση. Διαφαίνεται ότι του περυσινού σεισμού προϋπήρχε μια εδαφική παραμόρφωση τοπικά που είχε ξεκινήσει πολύ πιο πριν. Κάνοντας και την αυτοκριτική του επιστημονικού χώρου θα έλεγα ότι θα ήταν πολύ πιο χρήσιμο να μιλάμε λιγότερο και να κοιτάμε τα δεδομένα περισσότερο» εξηγεί ο κ. Βαλλιανάτος.
Πλέον, οι επιστήμονες επικεντρώνονται σε μία υπόθεση εργασίας που, εφόσον επιβεβαιωθεί, θα μπορούσε να συνδράμει στην προσπάθεια κατανόησης των σεισμών. Τι κάνουν; «Κοιτάμε από πιο πριν τις σχετικές αποστάσεις ανάμεσα σε σταθμούς σε συγκεκριμένα σημεία και βλέπουμε πώς αυτές αλλάζουν. Αν ο ρυθμός αλλαγής είναι σταθερός, αυτός οφείλεται στην παραμόρφωση που υπάρχει διαχρονικά και πάντα. Βλέπουμε λοιπόν τις αποκλίσεις από την κανονικότητα. Αυτές οι αποκλίσεις από την κανονικότητα ενδεχομένως να κρύβουν πληροφορία. Αν βλέπουμε κάτι να παραμορφώνεται πιο γρήγορα, τότε ενδεχομένως να κρύβεται κάποια πληροφόρηση» προσθέτει ο ίδιος.
Πόσο σημαντική είναι η επιβεβαίωση αυτής της υπόθεσης εργασίας; «Ουσιαστικά μας δίδονται τα μεθοδολογικά εργαλεία για να μελετήσουμε συγκεκριμένες περιοχές. Γι’ αυτό λέω ότι ο σεισμός στο Αρκαλοχώρι άνοιξε ένα καινούργιο βιβλίο στην σεισμική ιστορία της Κρήτης και μας βοηθά μέσα από τις σελίδες αυτού του βιβλίου να μεταφέρουμε γνώση και σε άλλες περιοχές του ελληνικού χώρου, για να δούμε αν αναπαραγάγονται και αν αποτελούν μόνιμο μοτίβο. Αν δηλαδή μπορεί να αποτελέσει γενικό κανόνα και νόμο. Και πολλά απ’ αυτά που είδαμε είναι πολύ καινούργια. Όπως η συσχέτιση των θερμικών ανωμαλιών με τις προσεισμικές διεργασίες και το μοτίβο της παραμόρφωσης που προκάλεσε ο σεισμός, η οποία επιβεβαιώθηκε και στο σεισμό της Θεσσαλίας που είχε προηγηθεί εκείνου του Αρκαλοχωρίου. Φαίνεται να υπάρχει μια επαναληψιμότητα που σε συνδυασμό με άλλα εργαλεία που χρησιμοποιούμε μας βοηθά να κατανοήσουμε το τι γίνεται» καταλήγει ο διευθυντής του Ινστιτούτου Φυσικής Εσωτερικού της Γης και Γεωκαταστροφών. Τα δεδομένα της συνεχιζόμενης επιστημονικής μελέτης θα δημοσιευθούν στον δεύτερο τόμο που αναμένεται να εκδοθεί σύντομα από το Ινστιτούτο.
Ο κ. Φίλιππος Βαλλιανάτος είναι Καθηγητής Γεωφυσικής-Εφ. Γεωφυσικής, ΕΚΠΑ, Διευθυντής Ινστιτούτου Φυσικής Εσωτερικού της Γης & Γεωκαταστροφών, Πανεπιστημιακό Κέντρο Ερευνας & Καινοτομίας, Ελληνικό Μεσογειακό Πανεπιστήμιο,
Διευθυντής Έδρας UNESCO Solid Earth Physics & Geohazards Risk Reduction και Μέλος Τομεακοού Επιστημονικού Συμβουλίου (ΤΕΣ) Φυσικών Επιστημών –ΕΣΕΤΕΚ
Κάνε like στη σελίδα μας στο Facebook
Ακολούθησε μας στο Twitter
Κάνε εγγραφή στο κανάλι μας στο Youtube
– Αναφέρεται ως πηγή το ertnews.gr στο σημείο όπου γίνεται η αναφορά.
– Στο τέλος του άρθρου ως Πηγή
– Σε ένα από τα δύο σημεία να υπάρχει ενεργός σύνδεσμος