Η ελληνική οικονομική κρίση και οι πρωταγωνιστές της «δια χειρός» Μέρκελ, Σόιμπλε και Θαπατέρο — Οι έντονοι διάλογοι, ο ποπ σταρ, τα «γαλλικά» και το τηλεφώνημα – έκπληξη

Μια ματιά στα άδυτα της εξουσίας προσφέρει το βιβλίο της Άνγκελα Μέρκελ καθώς η πρώτη γυναίκα καγκελάριος της Γερμανίας, με τη δεύτερη μακροβιότερη θητεία στην ιστορία της χώρας, αποφάσισε να παρουσιάσει στο παγκόσμιο κοινό τα απομνημονεύματά της. Η έκδοση έχει και ελληνικό ενδιαφέρον καθώς αναφέρεται σε τρεις πρώην πρωθυπουργούς της Ελλάδας: Τσίπρα, Παπανδρέου και Σαμαρά. Το βιβλίο της Μέρκελ δεν είναι όμως το μόνο που ασχολείται με Έλληνες πολιτικούς στα χρόνια τη οικονομικής κρίσης καθώς σχετικές αναφορές υπάρχουν και σε βιβλία που φέρουν τις υπογραφές του Βόλφγκανγκ Σόιμπλε και του Χοσέ Λουίς Θαπατέρο.

Στο βιβλίο «Ελευθερία» η Άνγκελα Μέρκελ περιγράφει την καθημερινή ζωή στην Καγκελαρία, καθώς και τις μέρες και νύχτες στις οποίες καλούνταν να πάρει βαρυσήμαντες αποφάσεις που είχαν επιπτώσεις σε εκατομμύρια ζωές.

Μικρή η αναφορά της στον Αντώνη Σαμαρά, πιο εκτεταμένα όσα αφορούν Γιώργο Παπανδρέιου και Αλέξη Τσίπρα.

Η κ. Μέρκελ αναφέρεται στον Αντώνη Σαμαρά μόνο με δύο προτάσεις ότι κέρδισε τις εκλογές μετά τον Παπανδρέου και ότι δεν εφάρμοσε τις μεταρρυθμίσεις που είχε υποσχεθεί. «Η νίκη του Αλέξη Τσίπρα οφείλεται στην οργή πολλών Ελλήνων πολιτών για τα προγράμματα διάσωσης του ευρώ[…]Ο προκάτοχός του Αντώνης Σαμαράς είχε αποτύχει να εφαρμόσει πλήρως τις μεταρρυθμίσεις που συμφωνήθηκαν στο δεύτερο πρόγραμμα διάσωσης».

Για τον Γιώργο Παπανδρέου λέει ότι «συνειδητοποίησα ότι ο Παπανδρέου δεν είχε πει ακόμη τίποτα, οπότε τον ρώτησα ευθέως: “Εσύ τελικά τι θέλεις;”. Η απάντηση ήταν ότι δεν ήθελε τίποτα, αλλά πως η Ελλάδα βρισκόταν σε πολύ άσχημη κατάσταση». Η ίδια σημειώνει επίσης ότι όταν ρώτησε τον κ. Παπανδρέου πότε θα παρουσιάσει στην Επιτροπή τα σχέδιά του για την εξοικονόμηση των τεσσάρων ποσοστιαίων μονάδων του ΑΕΠ, εκείνος απάντησε ότι χρειάζεται χρόνο.

«Ο Παπανδρέου απάντησε ότι χρειάζεται χρόνο, δεν πίστευα στ’ αυτιά μου»

«Πότε θα παρουσιάσεις στην Επιτροπή τα σχέδιά σου για την εξοικονόμηση των τεσσάρων ποσοστιαίων μονάδων του ΑΕΠ;» ρώτησα τον Παπανδρέου. «Αυτό προέχει αυτή τη στιγμή, προκειμένου να περάσεις στις χρηματαγορές το μήνυμα ότι μπορούν να σας εμπιστευτούν ξανά». Ο Παπανδρέου απάντησε ότι χρειάζεται χρόνο. Δεν πίστευα στ’ αυτιά μου. Εν μέσω αυτής της ασφυκτικής πίεσης να γίνει κάτι για την κατάσταση, ο ίδιος συμπεριφερόταν σαν να έχει όλο τον χρόνο του κόσμου μπροστά του. Μιλούσαμε έντονα και ταυτόχρονα, μιλούσαμε αγγλικά, γαλλικά, γερμανικά. Οι διερμηνείς μετά βίας προλάβαιναν να μας ψιθυρίζουν τα λεγόμενά μας στο αυτί».

Το τηλεφώνημα που άφησε άφωνους Μέρκελ και Ολάντ

Η πρώην Γερμανίδα καγκελάριος αναφέρεται και στον Αλέξη Τσίπρα.  «Αδημονούσα, ομολογώ, να δω τι είδους προσωπικότητα θα είχα την ευκαιρία να γνωρίσω καλύτερα. Ήταν είκοσι χρόνια νεότερός μου. Έως τότε είχαμε μιλήσει δύο φορές στο τηλέφωνο με διερμηνείς και είχαμε δύο σύντομες συναντήσεις σε συνεδριάσεις του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στις Βρυξέλλες. Μου είχε κάνει καλή εντύπωση τότε».

Περιγράφοντας τα γεγονότα – το καλοκαίρι του ’15, – και την απόφαση για δημοψήφισμα εκφράζει την έκπληξή της για την απόφαση Τσίπρα.  «Ο Τσίπρας μάς είπε, στον Ολάντ και σ’ εμένα, ότι το υπουργικό του συμβούλιο αποφάσισε τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος για το συμφωνηθέν πρόγραμμα […] Ρώτησα ποια ήταν η σύσταση της κυβέρνησής του προς τον λαό. “Όχι, φυσικά” είπε νέτα σκέτα. Απ’ όλα τα τηλεφωνήματα που έχω κάνει ποτέ στην πολιτική μου ζωή, αυτό εδώ μου επιφύλαξε ίσως τη μεγαλύτερη έκπληξη. Προς στιγμήν ο Ολάντ κι εγώ μείναμε άφωνοι».

«Στις 10 Ιανουαρίου 2019 δείπνησα με τον Αλέξη Τσίπρα σε ένα εστιατόριο θαλασσινών στον Πειραιά. Μιλήσαμε ξανά για τον Ιούλιο του 2015, όταν η παραμονή της Ελλάδας στην ευρωζώνη βρισκόταν στην “κόψη του ξυραφιού”, όπως του είπα. Ο Τσίπρας μού εξήγησε πως ήταν σημαντικό να δείξει στους πολίτες με έναν πειστικό τρόπο ότι η νέα κυβέρνηση είχε εξαντλήσει κάθε περιθώριο προκειμένου να απαλλαγεί από τη μισητή τρόικα. Όταν τα άλλα κράτη-μέλη αντιτάχθηκαν σ’ αυτό, κατέστη σαφές ότι επρόκειτο πλέον για ένα ζήτημα που αφορούσε κατά βάση τη στάση των Ελλήνων απέναντι στο ευρώ. Η πλειονότητα των Ελλήνων απέρριψε το πρόγραμμα, ήθελε ωστόσο να παραμείνει η χώρα στο ευρώ. Αυτό έδειξε η επανεκλογή του Τσίπρα στις νέες, πρόωρες εκλογές τον Σεπτέμβριο του 2015. Το ευρώ είχε αποδειχθεί ισχυρότερο» καταλήγει η κ. Μέρκελ.

Aπομνημονεύματα Β. Σόιμπλε: Οι αναφορές σε Α. Τσίπρα και Γ. Βαρουφάκη

Ενδιαφέρον παρουσιάζουν και οι αναφορές στο βιβλίο των απομνημονευμάτων του Σόιμπλε «Αναμνήσεις. Η ζωή μου στην πολιτική». Η έκδοση περιλαμβάνει πολλούς σταθμούς της 51χρονης πολιτικής καριέρας του ενώ περί τις 100 σελίδες αφιερώνονται στην ευρωκρίση από το 2010 έως το 2015. Από αυτό δεν λείπουν οι αναφορές στον Αλέξη Τσίπρα και τον Γιάνη Βαρουφάκη. Αποσπάσματα του συγκεκριμένου βιβλίου εξασφάλισε κατ’ αποκλειστικότητα για την Ελλάδα η εφημερίδα «Καθημερινή».

«Με ενδιέφερε αυτός ο άνθρωπος ενός ανερχόμενου κινήματος που έπνεε τα μένεα κατά της ευρωπαϊκής πολιτικής»

Όπως αναφέρει «τον Τσίπρα τον είχα γνωρίσει ήδη από το 2013 ως ηγέτη της αντιπολίτευσης. Με ενδιέφερε αυτός ο άνθρωπος ενός ανερχόμενου κινήματος που έπνεε τα μένεα κατά της ευρωπαϊκής πολιτικής. Πώς πίστευε ότι μπορούσε να επιλύσει την κρίση; Αν και ουδείς ήθελε να τον υποδεχθεί εκείνη την εποχή στο Βερολίνο, εγώ τον κάλεσα στο υπουργείο Οικονομικών για να ανταλλάξουμε απόψεις. Σε μια συνομιλία που διήρκεσε μία ώρα επιχείρησε να μου αναλύσει πως η πολιτική λιτότητας ήταν λάθος, μου εξήγησε με αφοπλιστική αμεσότητα ότι θα υποσχεθεί στη διάρκεια της επικείμενης προεκλογικής εκστρατείας πως θα κρατήσει τη χώρα στο ευρώ πάση θυσία, χωρίς όμως, όταν γίνει πρωθυπουργός, να αποδέχεται την αιρεσιμότητα, δηλαδή οποιοδήποτε πρόγραμμα. Του απάντησα με την ίδια αμεσότητα πως του εύχομαι να μην κερδίσει τις εκλογές για το καλό του, επειδή η υπόσχεση που θα του εξασφαλίσει εκλογική επιτυχία δεν μπορεί να τηρηθεί με κανέναν τρόπο. Η Ελλάδα δεν μπορούσε να παραμείνει μέλος της Ευρωζώνης χωρίς τις απαραίτητες υποχρεώσεις. Αυτό το ήξερε και ο Τσίπρας. Η απάντησή μου όμως δεν τον εντυπωσίασε. Από αυτή τη συζήτηση μου εντυπώθηκε όμως η αδίστακτη πρόθεσή του να προωθήσει μια στάση όσο αδύναμη κι αν ήταν». Από τότε συνειδητοποίησε ότι δύσκολα θα έβρισκε πεδίο συμβιβασμού με τον τέως πρόεδρο του ΣΥΡΙΖΑ και πως η κρίση θα επέστρεφε ως «φάρσα», όπως χαρακτηριστικά γράφει.

«Ένας υπουργός με αέρα ποπ σταρ που με άφηνε παγερά αδιάφορο»

Στην αυτοβιογραφία του ο Σόιμπλε αφιερώνει ξεχωριστό υποκεφάλαιο στον Γιάνη Βαρουφάκη. «Αυτή την κρίση προκάλεσε σε μεγάλο βαθμό ο άνθρωπος ο οποίος κατά την κυβερνητική αλλαγή ανέλαβε ως υπουργός Οικονομικών της Ελλάδας να υλοποιήσει το σχέδιο. Ο Γιάνης Βαρουφάκης ήταν οικονομολόγος γνωστός για την ειδίκευσή του στον τομέα της θεωρίας των παιγνίων, ωστόσο τους όρους του παιχνιδιού δεν τους καταλάβαινε ή τους αγνοούσε συνειδητά. Η πρώτη του εμφάνιση στο Eurogroup, κατά την οποία εν είδει πανεπιστημιακής διάλεξης μάς εξήγησε πόσο ανίδεοι είμαστε όλοι, διέλυσε εξαρχής οποιαδήποτε καλή διάθεση και αποδείχθηκε καταστροφική για την περαιτέρω συνεργασία. Οι προκλητικές απόψεις και οι εσκεμμένα αντισυμβατικοί του τρόποι πήγαιναν χέρι χέρι στην περίπτωση του Βαρουφάκη. Αποκήρυξε την προηγούμενη πολιτική ως ένα συνδυασμό “τοξικών λαθών” και της είχε ήδη δείξει το μεσαίο του δάχτυλο δημοσίως – ένας υπουργός με αέρα ποπ σταρ που με άφηνε παγερά αδιάφορο. Τα έβρισκα όλα αυτά σαχλά, σε μεγάλη απόσταση από τη σοβαρότητα του κύκλου των υπουργών Οικονομικών και την ένταση που απαιτούσε η περίσταση. Ούτε ήθελα να ανταγωνιστώ με την αναμφισβήτητη δυναμική του αστέρα που ενθουσίαζε τους επαγγελματίες των μίντια, ειδικά στη Γερμανία, ούτε όμως ήθελα να υποχωρήσω στην αέναη παρουσία του στα μίντια. Από τους σημαντικότερους Ευρωπαίους ομολόγους του, ήμουν επιδεικτικά ο τελευταίος που επισκέφθηκε. Όταν τελικά ήρθε στο Βερολίνο, με συμβούλευσαν οι συνεργάτες μου να αποφύγω μια κοινή δημόσια εμφάνιση εξαιτίας των χιλιοτραγουδισμένων επικοινωνιακών ικανοτήτων του.

»Εγώ όμως επέμεινα στο συνηθισμένο πρωτόκολλο των επισκέψεων, δηλαδή μπροστά στη σημαία και με συνέντευξη Τύπου. Ο Βαρουφάκης εμφανίστηκε συνοδευόμενος από τον αναπληρωτή υπουργό Οικονομικών, Ευκλείδη Τσακαλώτο. Όταν ο Βαρουφάκης μου εξήγησε διεξοδικά ότι στην κυβέρνησή του, με εξαίρεση τον ίδιο, ήταν όλοι άσχετοι και τόνισε μάλιστα πως ο ίδιος δεν είναι μέλος του ΣΥΡΙΖΑ, παρενέβη ο Τσακαλώτος και είπε “εγώ ξέρω”. Αυτό με έκανε να αντιδράσω λέγοντας ότι προφανώς εκείνος είναι ο επιβλέπων. Από αυτή την ανταλλαγή απόψεων αυτό που μου έμεινε, και θα μπορούσε να είναι κι ένα συμπέρασμα για τη σύντομη θητεία του Βαρουφάκη, είναι “συμφωνούμε πως διαφωνούμε”. Αν και ο Βαρουφάκης, ο οποίος ήθελε πάντα να έχει την τελευταία λέξη, προσέθεσε στην κοινή συνέντευξη Τύπου ότι ούτε καν σε αυτό συμφωνούμε. Επειδή μιλούσαμε όλοι ως υπουργοί Οικονομικών στα αγγλικά, προσφωνούσαμε ο ένας τον άλλον με το μικρό μας όνομα, αλλά δεν επέτρεπα στον εαυτό μου να τυφλωθεί από τα κοπλιμέντα του. Ο Βαρουφάκης αρεσκόταν να διεκδικεί την εύνοια με υπερβολικές φιλικότητες, ενώ την ίδια ακριβώς στιγμή, αναπαράγοντας περίπου χοντροκομμένες θεωρίες συνωμοσίας, ψιθύριζε για τις “σκοτεινές δυνάμεις” που θέλουν να υπονομεύσουν τη δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα».

«Το πιο μελανό στιγμιότυπο στο Eurogroup»

«Καλώς ήρθες στην πραγματικότητα, σκέφθηκα σιωπηρά μέσα μου όταν παραπονέθηκε δημοσίως ο Βαρουφάκης ότι δεν του δόθηκε χρόνος για ενημέρωση, αλλά ότι με το πιστόλι στον κρόταφο έτρεχε από συνεδρίαση σε συνεδρίαση έπειτα από άγρυπνες νύχτες. Το πιο μελανό στιγμιότυπο στο Eurogroup έγινε γνωστό τον Ιούνιο, όταν μάθαμε ότι ο Βαρουφάκης ηχογραφούσε κρυφά τις διαπραγματεύσεις μας για να δημοσιοποιήσει αντίγραφα αυτών. Μένει ανοιχτό τι ήταν πιο εξοργιστικό: η διάρρηξη της εμπιστοσύνης αυτή καθεαυτήν ή η ερμηνεία ότι είχε “ηθικό καθήκον” επειδή στη συνέχεια έπρεπε να λογοδοτήσει στο Κοινοβούλιο και τα μίντια. Πάντως, συγκριτικά με άλλους συναδέλφους μου θύμωσα λιγότερο επειδή στην τελική έχω διαπραγματευθεί και με υπουργούς του SED (σ.σ. το κομμουνιστικό κόμμα της Ανατολικής Γερμανίας), είχα δηλαδή μεγάλο πλούτο εμπειριών από αυτή την άποψη. Αν και ο Βαρουφάκης υπέθετε ότι θα μπορούσε έως το τέλος να μας πείσει με ατέρμονες διαλέξεις ότι δεν είχαμε άλλη επιλογή από να αποδεχθούμε ένα νέο κούρεμα, ακόμη και ο Σαπέν, ο οποίος ως Γάλλος ήταν παραδοσιακά εγγύτερα στους Έλληνες, εξάρτησε την αλληλεγγύη από μια υπεύθυνη συμπεριφορά. Ο Βαρουφάκης δεν το κατάλαβε και κατάφερε να στρέψει ακόμη και τον πλέον καλοπροαίρετο συνάδελφό του εναντίον του».

Ειδικά οι εκπρόσωποι της ανατολικής Ευρώπης εμφανίζονταν αγανακτισμένοι από τη στάση του Έλληνα υπουργού. «”Σταμάτα, Γιάνη”! Ακούω ακόμη τη φωνή ενός στ’ αυτιά μου. “Δεν αντέχω άλλο. Κλαίγεσαι για τις κοινωνικές παροχές που πρέπει να περικόψεις. Οι συντάξεις σας είναι διπλάσιες από τις δικές μας. Κι εγώ πρέπει να εξηγήσω στον λαό μου ότι διακινδυνεύουμε εξαιτίας σας”».

«Το μόνο ενδιαφέρον όσον αφορά τα απομνημονεύματα του Β. Σόιμπλε είναι ότι στερούνται ενδιαφέροντος ακριβώς επειδή αυτό θέλησε ο ίδιος. Αυτό, από μόνο του, εμπεριέχει ένα σοβαρό πολιτικό δίδαγμα καθώς επιβεβαιώνει ότι στον χώρο της Δεξιάς (π.χ. στους Γερμανούς Χριστιανοδημοκράτες), αντίθετα με τον «προοδευτικό» χώρο, η αλληλεγγύη κι η ενότητα μεταξύ των πολιτικών μπορούν να αγγίξουν θεαματικά επίπεδα» είχε αναφέρει μεταξύ άλλων ο Γιάνης Βαρουφάκης σε άρθρο του υπό τον τίτλο «Το βαθύτερο δίδαγμα των απομνημονευμάτων του Βόλφγκανγκ Σόιμπλε».

Το βαθύτερο δίδαγμα των απομνημονευμάτων του Βόλφγκανγκ Σόιμπλε
Άρθρο στην @EFSYNTAKTONhttps://t.co/9PSrdBR21d

— Γιάνης Βαρουφάκης (@varoufakis_gr) April 9, 2024

O Θαπατέρο για όσα είπε ο Σαρκοζί σε Παπανδρέου στις Κάννες

“You’re a f…ng psycho” φέρεται να αποκάλεσε ο Νικολά Σαρκοζί τον Γιώργο Παπανδρέου όταν εκείνος το 2011 αποκάλυψε την πρόθεσή του να γίνει δημοψήφισμα στην Ελλάδα για την παραμονή ή όχι της χώρας στο ευρώ. Σύμφωνα με το βιβλίο του πρώην Ισπανού πρωθυπουργού, Χοσέ Λουίς Θαπατέρο, «To Δίλημμα», πριν τη Σύνοδο του G20 το Νοέμβριο του 2011 στις Κάννες, ο Γάλλος πρόεδρος ήταν οργισμένος με τον Παπανδρέου και δεν μπόρεσε να το κρύψει.

Σύμφωνα με δημοσίευμα του Guardian τον Μάιο του 2014 «Ο Παπανδρέου ήλπιζε ότι το δημοψήφισμα θα σφυρηλατούσε κάποια συναίνεση σε μια χώρα που σπαράσσεται από τη διχόνοια για το επώδυνο φάρμακο που αναγκάζεται να πάρει, αλλά υπό την απειλή της εθνικής χρεοκοπίας αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την ιδέα και έγινε ο πρώτος ηγέτης της ΕΕ που χτυπήθηκε από την κρίση. Αντικαταστάθηκε γρήγορα από τον τεχνοκράτη τραπεζίτη Λουκά Παπαδήμο. Στα απομνημονεύματά του για την κρίση ο πρώην πρωθυπουργός της Ισπανίας Θαπατέρο περιγράφει ότι ο Σαρκοζί ήταν τόσο εξοργισμένος με τον Παπανδρέου και το σχέδιό του για δημοψήφισμα που πήδηξε πάνω στο τραπέζι της τραπεζαρίας φωνάζοντας “You are a f…ng psycho” στον Έλληνα ηγέτη. Αλλά για τους περισσότερους από τους παρευρισκόμενους -συμπεριλαμβανομένης της γενικής διευθύντριας του ΔΝΤ, Κριστίν Λαγκάρντ, και του σημερινού προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο- εκείνη η νύχτα στις Κάννες είναι μια νύχτα που ακόμη δεν θέλουν να συζητήσουν[…]».

Σύμφωνα με τον γαλλικό Τύπο κατά τη διάρκεια εργασιακού δείπνου, ο Νικολά Σαρκοζί επιτέθηκε φραστικά στον Παπανδρέου, φωνάζοντας ότι με την απόφασή του θέτει σε κίνδυνο την Ευρωζώνη.

Τη δική του απάντηση στα δημοσιεύματα σχετικά με το βιβλίο του Θαπατέρο και το παρασκήνιο στη Σύνοδο των G20 στις Κάννες, έδωσε ο πρώην πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου, με ανακοίνωσή του.

«Ο Χοσέ Λουίς Θαπατέρο, ορθά επισημαίνει ότι, η Ευρώπη αντέδρασε αργά, νοθρά και κυρίως, συντηρητικά, στην κρίση που ταλανίζει χώρες και λαούς της Ευρώπης. Όλα αυτά έχουν επισημανθεί από την πρώτη στιγμή της κρίσης και ας κάνουν κάποιοι ότι ανακαλύπτουν σήμερα την πυρίτιδα» αναφερόταν στo σχετικό κείμενο. «Όσον αφορά τον κ. Σαρκοζί και τις όποιες τοποθετήσεις του, αν και δεν γνωρίζουμε κατά πόσον αυτές ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα, ένα μόνο σχόλιο: Είναι πραγματικά κρίμα να μην κατανοούν ορισμένοι, ότι τα όποια “γαλλικά”, από όπου και αν προέρχονται, απευθύνονται στους λαούς της Ευρώπης. Γιατί αυτούς υποτιμούν όταν δεν θέλουν οι πολίτες να έχουν αποφασιστικό λόγο. Αυτή είναι και η μεγάλη μας διαφορά».

Επιμέλεια: Αγγέλα Παπαθανασίου

Σχετικά Άρθρα:

• Δ. Μάντζος για το βιβλίο της Α.Μέρκελ: «Το ΠΑΣΟΚ μόνο του απέναντι σε όλους κατάφερε να κρατήσει τη χώρα όρθια μέσα στην ΕΕ»
• ΣΥΡΙΖΑ: Διαβάστε με προσοχή όσα γράφει η Άνγκελα Μέρκελ
• ΝΔ για ΣΥΡΙΖΑ: Από το «go back madame Merkel» στην αντιπολιτευτική εργαλειοποίηση των απομνημονευμάτων της Μέρκελ
• Βόλφγκανγκ Σόιμπλε: Κυκλοφορούν σήμερα τα απομνημονεύματά του – Διαγνώστηκε με καρκίνο το 2006 αποκάλυψε η κόρη του