Χίο: Το έθιμο του Αϊ Γιάννη Φανιστή στην πόλη και στα χωριά

Το έθιμο του Άη Γιάννη του Φανιστή ή Κλήδονα ή Ριγανά, αναβιώνει σήμερα Παρασκευή 23 Ιουνίου σε χωριά αλλά και γειτονιές της πόλης της Χίου.

Για τη μεγάλη γιορτή, σήμερα το βράδυ, μπροστά στα γραφεία της κοινότητα, προετοιμάζεται ο Πολιτιστικός Σύλλογος Λαγκάδας “η Κυδιάντα” που κάθε χρόνο τηρεί ευλαβικά το έθιμο του Αϊ Γιάννη του Φανιστή.

Στις 7.30 μ.μ. θα ανάψουν τον μεγάλο φανό, που από το πρωί προετοιμάζουν τα παιδιά του χωριού, ενώ θα κάψουν όπως θέλει το έθιμο και τα στεφάνια της Πρωτομαγιάς.

Θα ακολουθήσει πολιτιστική εκδήλωση με τη συμμετοχή των χορευτικών τμημάτων των Πολιτιστικών Συλλόγων Φάρου Βαρβασίου, «Λέοντα Αλλάτιου» και «Δάφνης Δαφνώνα», καθώς και του παιδικού και εφηβικού τμήματος του Πολιτιστικού Συλλόγου της Λαγκάδας.

Την ίδια ώρα. Λίγο βορειότερα στον παραθαλάσσιο οικισμό Μάρμαρο των Καρδαμύλων, ανάλογη εκδήλωση θα έχει ο Φιλοπρόοδος Ομιλος Καρδαμύλων, με τη συμμετοχή της χορωδίας του και του τμήματος χορού.

Αλλά και στην πόλη της Χίου και στη συνοικία του Κάστρου θα αναβιώσει το έθιμο.

Η Εθελοντική Ομάδα Δράσης «Το Κάστρο της Χίου Ένας Χαμένος Παράδεισος», σε συνεργασία με την μπάντα του Brasilionico Grupo Percussivo, θα ξεκινήσουν στις 8.30 το βράδυ από την κεντρική πύλη του Κάστρου, την Porta Maggiore. Στους ρυθμούς της μπάντας του Brasilionico Grupo Percussivo, θα διασχίσουν τον οικισμό μέχρι και τα Οθωμανικά Λουτρά, όπου θα ανάψουν φωτιές για να κάψουν τα μαγιάτικα στεφάνια.

Στις 9.00 το βράδυ, ανάλογη εκδήλωση και από τον Μορφωτικό Εκπολιτιστικό Ομιλο Θυμιανών, όπου οι φωτιές θα ανάψουν στην πλατεία του Αγίου Ευστρατίου.

Το έθιμο του Φανιστή και ο Κλήδονας
Οι ρίζες του εθίμου είναι στην Αρχαία Ελλάδα, όπου ήταν μέρος ιεροτελεστίας για μαντικές τελετές που ήταν αφιερωμένες στον θεό του ήλιου, τον Απόλλωνα, μας ενημερώνει η Εθελοντική Ομάδα Δράσης «Το Κάστρο της Χίου Ένας Χαμένος Παράδεισος». Ενώ οι ελεύθερες κοπέλες μάντευαν το όνομα του μελλοντικού τους συζύγου τόσο μέσω του «Αμίλητου νερού» που κουβαλούσαν από τη βρύση, ενώ άναβαν και πηδούσαν φωτιές. Η λέξη Κλήδονας προέρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη «κληδών», που σημαίνει οιωνός, αλλά και επίκληση.

Στα χριστιανικά χρόνια αυτή η γιορτή αφιερώθηκε στον Αη-Γιάννη τον Πρόδρομο, που στις 24 Ιουνίου γιορτάζεται το γενέθλιό του, ενώ σε πολλές περιοχές έχει και το προσωνύμιο Ριγανάς.
Με τα θεραπευτικά φυτά και βότανα ο Αη-Γιάννης γιαίνει, πιστεύει ο λαός, δηλ. θεραπεύει. Γι’ αυτό λέμε: «Άγιε Γιάννη μου, το κεφάλι μου να γιάννει» ή «να πηδήσω τον φανό να μου φύγει το κακό».

Η εθελοντική ομάδα του Κάστρου Χίου, μας θυμίζει εξάλλου το πώς τηρούσαν παλαιότερα οι μικρασιάτες πρόσφυγες που έμεναν στο Κάστρο το έθιμο.
«Την παραμονή του Άη Γιάννη οι λεύτερες κοπέλες έφερναν νερό από τρείς βρύσες χωρίς να μιλούν, αν κάποια μιλούσε έπρεπε να το χύσει και να ξαναφέρει.
Μετά έριχναν όσες ήθελαν μέσα στο βάζο με το αμίλητο νερό ένα αντικείμενό τους.
Ακολουθούσαν οι φωτιές, όπου έκαιγαν τα μαγιάτικα στεφάνια, με μικρούς και μεγάλους να πηδούν τις φωτιές σαν ένα είδος εξαγνισμού.
Την άλλη ημέρα το βραδάκι μαζευόντουσαν στην γειτονιά και άνοιγαν τον Κλήδονα.
Με τις πιο… αθυρόστομες και καλαμπουρτζήδες να συνοδεύουν το κάθε «ριζικάρι» με ανάλογο σατιρικό στιχάκι. Και μπορεί το τελευταίο μέρος του εθίμου να μην έχει πλέον την ίδια… δυναμική, αλλά το έθιμο με τις φωτιές είναι ιδιαίτερα αγαπητό και στα νέα παιδιά.