Πάτμος: Το αρχοντικό Σημαντήρη γιορτάζει τα 400 χρόνια του (video)

Το αρχοντικό της οκογένειας Σημαντήρη, αποτελεί σημείο αναφοράς για τους εκατοντάδες επισκέπτες του, που έχουν την ευκαιρία να προσεγγίσουν τον αρχιτεκτονικό και λαϊκό πολιτισμό του νησιού της Πάτμου για 400 και πλέον χρόνια.

Η Συνθήκη ειρήνης του Κιουτσούκ Καϊναρτζή το 1774, που κατοχύρωσε επίσημα το δικαίωμα των Ελλήνων ναυτικών να υψώνουν την ρωσική σημαία και παράλληλα να ναυπηγούν μεγάλα πλοία που αξιοποιήθηκαν και από τα συμφέροντα της χώρας αυτής, καθώς και η πρόσκλησή από την Αυτοκράτειρα Αικατερίνη Β΄ να εποικίσουν τις νέες κατακτήσεις στη Μαύρη θάλασσα, ευνόησε και τους Πάτμιους πολλαπλώς στην ναυτική ιστορία τους.

H ΟΔΗΣΣΟΣ ΤΩΝ ΠΑΤΜΙΩΝ

Η Οδησσός στα τέλη του 18^ου αιώνα, όταν κατακτήθηκε από τους Ρώσους, κατά τη διάρκεια του Ρωσοτουρκικού πολέμου  (1787 -1792), αποτέλεσε έναν πυρήνα περίπου 15.500 αποίκων  από διάφορες εθνότητες μεταξύ των οποίων και Έλληνες έμποροι και ναυτικοί που ουσιαστικά υλοποίησαν το όραμα της Μ.Αικατερινης  να αξιοποιηθούν τα στρατηγικά πλεονεκτήματα της.

Η Πάτμος, τουρκοκρατούμενο νησί, ήταν ένα  ένα ιδιαίτερα υπολογίσιμο ναυτικό κέντρο, όπως φάνηκε κατά την έκρηξη της Επανάστασης του 1821 με τη συμμετοχή των πλοίων και των ναυτικών της, είχε ήδη αποκτήσει την μεγάλη παροικία της στην πόλη της Οδησσού. Λίγα χρόνια μετά την οργάνωση της πόλης εμφανίζεται στα 1814 η Φιλική Εταιρεία, μ’ έναν από τους Πρωτεργάτες της, τον Εμμανουήλ Ξάνθο ήδη να εμπορεύεται με επιτυχία εκεί ανάμεσα στους συμπατριώτες του που ήδη είχαν οργανωθεί.

Ουσιαστικά τέλη του 18^ου και ακόμη μετά τον Κριμαϊκό πόλεμο (1853-1856) οι ΄Ελληνες άντεξαν και υπο τον Γρηγόριο Μαρασλή αμέσως μετά ως την κατάληψη της Οδησσού από τους Ουκρανούς, μετά τη Ρωσική Επανάσταση.

Στο πρώτο μισό του 17^ου αιώνα συναντάμε στην Πάτμο την εμπορική οικογένεια του Γκλαϊνού η Αγκλαϊνού ή Κωνσταντίνου Μουσουδάκη, που μαζί με άλλες οικογένειες αξιοποιεί τις εξελίξεις του δεύτερου μισού του 18^ου αιώνα και μεγαλουργεί στην Οδησσό. Με την δύναμη που απέκτησαν ακολούθησαν τους εμπορικούς δρόμους της Μικρασίας με εμπορικούς σταθμούς τη Σμύρνη και την Πόλη, απ΄ τις επιχειρήσεις των οποίων εκεί μόνο αναμνήσεις καταστροφής κουβαλούν οι απόγονοι.

 ΑΡΧΟΝΤΙΚΟ ΗΛΙΚΙΑΣ 400 ΧΡΟΝΩΝ

Το σπίτι της οικογένειά του χτισμένο στα 1625 στη Χώρα της Πάτμου, στην καρδιά του πρώτου μεγάλου οικιστικού πυρήνα μετά τις δύο Αλώσεις της Κωνσταντινούπολης, 1204 και 1453 μεγαλώνει, εμπλουτίζεται και «ταυτοποιείται» ως αρχοντικό, χαρακτηριστικό δείγμα μιας οικίας, την οποία συνθέτουν εκπληκτικά στοιχεία, οδηγούς για τις διαδρομές της μνήμης αυτού του εκπληκτικού οικισμού που περιλαμβάνεται στον κατάλογο των μνημείων της παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO από το 1999 ( με το Ιερό Σπήλαιο της Αποκάλυψης και την Ι. Μονή του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου).  Δεκαοκτώ χρόνια νωρίτερα, είχε κτιστεί , μεσοτοιχία σχεδόν και η γυναικεία Μονή της Ζωοδόχου Πηγής  από τον ιερομόναχο Παρθένιο της μεγάλης και πλούσιας Πατμιακής οικογένειας  Παγκώστα, που είχε ιδιοκτησίες στην ευρύτερη περιοχή.

Το αρχοντικό Μουσουδάκη στο πρώτο μισό του 20^ου αι, περνάει ανέγγιχτο από το χρόνο από την οικογένεια Μουσουδάκη που προφανώς μεταβίβασε σε συγγενείς της περιουσία της Οδησσού και επέστρεψε στην Πάτμο,  στην οικογένεια Σημαντήρη, (Κρητικής καταγωγής από την περιοχή Σημαντηριανά), συνεχίζοντας την προστασία και τη φροντίδα του, σε αντίθεση με πολλά άλλα της Χώρας που αποτελούν σήμερα μια θαμπή όσο περνά ο χρόνος, ανάμνηση της δόξας των κτητόρων τους αφού πολλά, άλλαξαν ιδιοκτήτες, είτε ΄Έλληνες είτε ξένους και παραμένουν κλειστά για προσωπική και μόνο χρήση. Απόγονοι των παλιών οικογενειών βεβαίως υπάρχουν και κάτω από αντίξοες συνθήκες, καταφέρνουν εν τέλει να τα διατηρήσουν, όπως η οικογένειες Βάλβη και Μαθά – Μαλανδράκη. Το αρχοντικό Νικολαίδη, επίσης στη Χώρα Πάτμου,ιδιοκτησίας του Υπουργείου Πολιτισμού, αποτελεί άλλο ένα σημείο αναφοράς του Πατμιακού χρώματος και με αφορμή πολλές περιοδικές εκθέσεις και δράσεις, προσφέρει στο κοινό την ευκαιρία να το γνωρίσει. Πρόκειται για ένα αστικό κτίσμα του 17ου-18ου αι. Που φιλοξενεί έκθεση αρχαιολογικών ευρημάτων, αλλά και πλούσιο πληροφοριακό υλικό, που φωτίζουν την ιστορία του νησιού από τους προϊστορικούς έως τους νεότερους χρόνους.

Οι απανωτές κατοχές κυρίως των Τούρκων, των Ιταλών και των Γερμανών, «εξόρισαν» πολλούς από τους θησαυρούς αυτών των Αρχοντικών κυρίως ένεκα της πείνας. Δύση και Ανατολή ήταν και για το συγκεκριμένο σπίτι η πηγή των θησαυρών του, από έμπνευση σχεδίων μέχρι εξαιρετικής τέχνης και κόστους κοσμήματα και έπιπλα στα οποία οι καπεταναίοι έδιναν ιδιαίτερη βαρύτητα ανταγωνιζόμενοι αλλήλους.

Το αρχοντικό Σημαντήρη, άντεξε και η οικογένεια το  διατηρεί  κατοικήσιμο μέχρι σήμερα ανοίγοντας τις πόρτες του στους επισκέπτες, δίνοντας τους την ευκαιρία να προσεγγίσουν το μεγάλο ιστορικό ανάπτυγμα τόσο του σπιτιού όσο και της Πάτμου, σεβόμενοι και την παραμικρή λεπτομέρεια. Αυλές εσωτερικές , ψηλοτειχισμένες, χαρακτηριστικό δείγμα των Πατμιακών σπιτιών για την προστασία από τις συνεχείς πειρατικές επιθέσεις των χρόνων εκείνων, σαλόνια διπλά, επίσημα και ανεπίσημα, για τους προσκεκλημένους, κρεβατοκάμαρες με τα έπιπλα τους, καθιστικά, πολυθρόνες, καναπέδες,  εικόνες μεγάλης καλλιτεχνικής αξίας, πίνακες ζωγραφικής αποτελούν πηγή θαυμασμού. Ιδιαίτερα εντυπωσιακά μεταξύ άλλων και τα σπάνια πορτρέτα, έργα Ρώσων καλλιτεχνών της Μεγάλης Αικατερίνης που  με αυτά οι ιδιοκτήτες τους Μουσουδάκηδες θέλησαν να τιμήσουν την Αυτοκράτειρα που τους άνοιξε τους δρόμους για τις δομικές αλλαγές στη ζωή τους. Στην πρώτη του μορφή το σπίτι διέθετε και το δικό του αλογόμυλο στο ισόγειο. Στο αρχοντικό φυλάσσεται και ένας οδοντιατρικός τροχός που χρησιμοποιήθηκε τον περασμένο αιώνα από μέλος της οικογένειας Σημαντήρη και φερμένος από την Αμερική όπου είχε σπουδάσει οδοντιατρική.

Απόγονος, 14^ης γενεάς των ιδιοκτητών του Αρχοντικού Σημαντήρη ο Στέφανος Σιδηρόπουλος, σπουδαγμένος μαθηματικά, δηλώνει στην ΕΡΤ Ν. Αιγαίου, πως «για να διατηρηθεί ένα τέτοιο αρχοντικό χρειάζεται μεγάλη προσπάθεια και αγώνας αφού ως σήμερα δεν υπήρξε υποστήριξη οικονομική από φορέα που ενισχύει τέτοιες δράσεις. Όμως, σκοπός της ζωής μου είναι να το διαφυλάξω και να το συντηρήσω, ακολουθώντας των παράδοση των προγόνων μου».

Η είσοδος στο αρχοντικό Σημαντήρη γίνεται με το συμβολικό τίμημα των 4 ευρώ, με ξεναγό τον Στέφανο Σιδηρόπουλο σε πολλές γλώσσες.