Κυκλοφόρησε με 1.568 σελίδες το “Αντιλεξικό” της Σύμης του Κώστα Δ.Κοντού

O Κώστας Δ. Κοντός από τη Σύμη παρουσιάζει από σήμερα το ΑΝΤΙΛΕΞΙΚΟ ΤΟΥ ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΟΥ ΤΗΣ ΣΥΜΗΣ ΤΩΝ ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΩΝ που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Σύμηθεν» με οικονομική συνεισφορά του Δήμου Σύμης και της Περιφερειακής ΄Ένωσης Δήμων Νοτίου Αιγαίου’’. Για πρώτη φορά παρουσιάζεται ο γλωσσικός πλούτος της Σύμης με λημματικούς αντιπαραλληλισμούς προς την κοινή νεοελληνική, με ετυμολογικές αναδιφήσεις σε επισήμως χαρακτηρισμένα «γλωσσικά δάνεια». Εκτός του κυρίως λεξικού συμπεριλαμβάνονται με διαφορετικούς χρωματισμούς το Τοπωνυμικό και Ονοματολογικό Λεξικό.

«Πενήντα χρόνια δουλειάς είναι το αποτέλεσμα αυτό, 1.568 σελίδων, σε δύο τόμους, λέει στην ΕΡΤ Ν.Αιγαίου ο κ. Κοντός, επισημαίνοντας πως συμπληρώνονται ή και διορθώνονται πολλά μεγάλα λεξικά σε πολλά λήμματα». Ουσιαστικά εδώ ανακατατάσσεται και προβάλλεται με περισσότερη δυναμική και εν τέλει με μια νέα μορφή, ο ιστορικά φορτισμένος πολιτιστικός θησαυρός του νησιού, επί του οποίου κατά καιρούς επιχειρήθηκε μια καταγραφή από επίσης σοβαρούς μελετητές της Σύμης, των οποίων οι εργασίες, για την εποχή τους, ήταν απότοκες εξαντλητικών ερευνών.

Μεγάλη η αφομοιωτική διάθεση των Συμαίων

Ο Κώστας Δ.Κοντός, καταθέτει στην Βιβλιογραφία της Σύμης και της Δωδεκανήσου ένα εντυπωσιακό πανόραμα λέξεων που συμβάλλει, με τον τρόπο του, καθοριστικά στις μελέτες των διαλέκτων του τόπου μας. Ο συγγραφέας ορίζει τις αρχές, με τούτο τον άξονα τρόπου κατάθεσης, να αναλάβουν και άλλοι Δωδεκανήσιοι και όχι μόνο, την ανάλογη αντιπαραβολή των τοπικών τους λημμάτων. ΄Ηδη πολλοί Δωδεκανήσιοι επιστήμονες έχουν εμπλουτίσει τη Δωδεκανησιακή και εν γένει ελληνική βιβλιογραφία με λεξικά η μελέτες που εμπεριέχουν ανάλογους θησαυρούς, όπως ο Χριστόδουλος Παπαχριστοδούλου ο Κωστής Μηνάς, ο Μιχάλης Ε.Σκανδαλίδης ο Νικόλας Μ.Δράκος και ειδικότερα για τη Σύμη ο Δημοσθένης Χαβιαράς, ο Σωτήριος Αλ.Καρανικόλας, η Μαρία Μιχαλαριά –Βογιατζή, ο Νικήτας Δ.Χαβιαράς, ο Αλέξανδρος Σ.Καρανικόλας, ο Μιχαήλ Δ.Χαβιαράς, ο Κωστής Β.Ζαχαρίου, η Ελένη Ζαχαρίου -Μαμαλίγκα, ο Γιάννης Μ.Βολονάκης, η Φωτεινή Κλαδάκη – Μενεμενλή  η Ελένη Κλαδάκη –ΒρατσάνουoΣαράντης Κρητικόςκαι άλλοι.

Η αφομοιωτική διάθεση των Συμαίων ανακαλεί στη μνήμη του νησιού πολυσυλλεκτικές καταβολές που φτάνουν ακόμη και ως τις δωρικές του. Η πολύχρονη έρευνά του συγγραφέα καταλήγει στο συμπέρασμα να θεωρεί απίθανο «να υπάρχουν λέξεις μαρτυρημένες στην ελληνιστική και μάλιστα με πλήθος παραγώγων και επειδή υπάρχουν και στα λατινικά, αλλά δεν μαρτυρούνται σε αρχαιοελληνικά κείμενα συνώνυμες να θεωρούνται λατινικής προέλευσης, με πολλά δείγματα….».

Πιεστική, χαρακτηρίζει και ο επιστημονικός κόσμος της Δωδεκανήσου την ανάγκη να καταγραφεί ο πολιτιστικός μας θησαυρός στους καιρούς όπου ακατάλυτη είναι η ορμή της αλλοίωσης της γλωσσικής τοπικής συνείδησης. Φράσεις και παροιμίες που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας μαρτυρούν τις γλωσσικές μετατοπίσεις που υφίσταται σήμερα το γλωσσικό Συμαϊκό πεδίο, αφού, αν όχι για ετούτη αλλά για την επόμενη, θα αποτελούν απλώς καταγραφή της συλλογικής μνήμης και όχι της ρέουσας. Και είναι λογικό, χωρίς ενοχές, αφού άλλες λέξεις πλέον απηχούν την εποχή μας.

Λήμματα της νεοελληνικής και της συμαϊκής

Ο Κώστας Δ.Κοντός παραθέτει αρχικά όσα λήμματα της κοινής νεοελληνικής προσομοιάζουν με τα της συμαϊκής , ακολουθούν δε αμέσως σε έντονη μορφή, οι συμαϊκοί τύποι (π.χ. αβγοκουλούρα(η), αβδοκούλλα και αβγοκούλλα,στον πληθ. αβδοκούλλες, αποκρύβω, ποκρύβγω κ.λπ.). ΄Οσα λήμματα δεν υπάρχουν στην κοινή νεοελληνική ή δεν παρουσιάζουν προσομοίωση με εκείνα της συμαϊκής τίθενται αρχικά στο συμαϊκόν ιδίωμα με έντονη μορφή (π.χ. αρόϋνας, η αλλαχού αντροΐνα ή αντραβάνα ή βρωμολυγαριά ή αζόγερας ή ατσόγερας ή αρκολουβιά ή ζογύρι, η αρχ. ανάγυρις η δύσοσμος (anagyris foetida), κλούμπος-α-ικο [<πιθανώτ. από το αρχ. κόλυμβος(ο) (η κολυμβίς και νεώτ. ο κολυμβητής, ο δύτης)], σκωπτ. ο ολόγυμνος, κόκλανος(ο) (πληθ. κόκλανοι και κοκλάνοι), ιχθύς της οικογ. μάλλον των κυπρινιδών (cyprinidae), που ζει στα ποτάμια των ακτών της Μικρασίας, απ’ όπου το έφερναν παλιά οι Συμιακοί (από την περιοχή Ταλιάνι) και συνήθως τον επάστωναν (γι’ αυτό και στην Kάρπαθο, κόκλανος σημαίνει “παστός κέφαλος”)· είναι είδος κεφάλου του γλυκού νερού*, ίσως το τυλινάρι (leuciscus cephalus)… κ.λπ· ακολουθεί δε ερμηνεία των λημμάτων με συνώνυμες λέξεις της κοινής νεοελληνικής και οι ετυμολογίες τους.

Παράδειγμα από το ΑΝΤΙΛΕΞΙΚΟ ΤΟΥ ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΟΥ ΤΗΣ ΣΥΜΗΣ ΤΩΝ ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΩΝ του Κώστα Δ. Κοντού: αγνί επίρρ. [< αρχ. ἁγνός (καθαρός, ιερός, άγιος)< ἅζομαι (σέβομαι, ευλαβούμαι, φοβούμαι)], αμιγώς, καθαυτό, καθ’ ολοκληρίαν, ανοθεύτως: «Έφερέ μ-μας ο μπάρβας μου ένα ν-τενεκκέν ν-αγνί σ-σύκα», «Επιάαμεν ν-εις τα δίχτυα μας τριά κιλά αγνί μπαρμπούνια», δίστ. «Του Παερμιώτη το πλατύν ν-είναι νν-αγνί χ-χαλίκι που πορπατούν ν-οι Συμιακοί με τόσο μ-μεαλίκι»·….