Αποκριές στην Ξάνθη – Θυμόμαστε… στη ΦΕΞ

Όποιος γνωρίζει καλά την πόλη θα ξέρει, ότι η ζωή στην Ξάνθη είναι άμεσα συνδεδεμένη πρώτα απ’ όλα με την παράδοση…

Οι Θρακικές Λαογραφικές Εορτές – Ξανθιώτικο καρναβάλι ήταν μια εξαιρετική στιγμή για να μπορέσει η πόλη να παρουσιάσει τον πλούτο μιας παράδοσης, που ήταν όπως αποδείχθηκε άμεσα συνδεδεμένη με το μέλλον της.

Στον φάκελο «Αποκριές στην Ξάνθη – Θυμόμαστε… στη ΦΕΞ» θα δούμε κάποια από αυτά τα στοιχεία.

Η Φιλοπρόοδη Ένωση Ξάνθης συμμετέχει από την αρχή του θεσμού στο πλαίσιο των εορτών με ένα πλούσιο πρόγραμμα εκδηλώσεων. Στόχος, η προσέγγιση της παράδοσης και της ιστορίας μας, με διαφορετική ματιά μέσα σ’ ένα γιορτινό κλίμα. Η αντιμετώπιση της ίδιας ιδέας, με τόσο διαφορετικούς τρόπους και μέσα, παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον.

Ξάνθη – Αποκριές
Το 1927 υπάρχουν αναφορές σε θεσμούς, που συνεχίζουν δυναμικά μέχρι σήμερα, όπως το παζάρι και οι Ξανθιώτικες αποκριές. Σημειώνεται ότι ο Ανάργυρος Σιγάλας, το 1928 εμπνεύστηκε και δημιούργησε το μεγάλο καρναβάλι διαθέτοντας ένα σημαντικό χρηματικό ποσό.
Από τα μέσα της δεκαετίας του ’60, το Καρναβάλι της Ξάνθης αποτελεί και θεσμικά πλέον ένα από τα κορυφαία γεγονότα πολιτιστικού χαρακτήρα σε ολόκληρη τη Βόρειο Ελλάδα. Με ιδιαίτερα έντονο τον παραδοσιακό χαρακτήρα στις πρώτες δεκαετίες λειτουργίας του, το Ξανθιώτικο Καρναβάλι μετεξελίχθηκε τα τελευταία χρόνια σε θεσμό, που συνδυάζει το χθες με το σήμερα. Γενικά στη Θράκη, που συνδέθηκε τόσο στενά με τον Ορφέα, οι γιορτές της φύσης δημιούργησαν πολιτισμικές μορφές που, στο πέρασμα των αιώνων, μπολιάστηκαν με όλα τα νέα στοιχεία. Αυτά τα αρχαία κατάλοιπα, συνδυαζόμενα με το χρώμα της Θράκης και την ιδιοσυγκρασία των κατοίκων, έδωσαν αφορμές για νέες γιορτές. Ήδη στην Ξάνθη του 19ου και των αρχών του 20ού αιώνα από τα μεγαλύτερα πολιτιστικά γεγονότα με ευρύτερες κοινωνικές διαστάσεις ήταν το Καρναβάλι, αν και όχι επίσημα θεσμοθετημένο, όπως τις τελευταίες δεκαετίες. Από τα μέσα του ’80 κι έπειτα, οι Θρακικές Λαογραφικές Γιορτές αποτέλεσαν το πλαίσιο μιας πιο οργανωμένης λειτουργίας του θεσμού που αποκτά όλο και μεγαλύτερη αίγλη. ( γράφει ο Δημήτριος Καλπάκης, Αρχαιολόγος)
Α π ο κ ρ η έ ς
«Απουκριές»—«Καθαρή Διφτέρα»—«Τζάρους».
«Απουκριές» – «Καθαρή Διφτέρα». Γλεντούσαν τα παληά τα χρόνια και ντυνότανε καρναβάλλια όλες τις μέρες της Απόκρηας. Τόπος, για τέτοιες συγκεντρώσεις είταν η τωρινή οδός Ορφέως, που τότε λεγότανε «στου Μόνου το καφενείο». (Ονομασίες οδών δεν υπήρχαν επί Τουρκοκρατίας. Του Μόνου το καφενείο ήταν, όπου σήμερα το επιπλοποιείο του Γαβριήλ Βογιατζή, Ορφέως 17). Κυρίως από το Μπαλούκ-Παζάρ, την παληά ιχθυαγορά, όπου η πλατειούλα προ των λουτρών Κιουρκτσή-, ως τη σημερινή ταβέρνα, «Η παλιά Ξάνθη». Τα πιο περίεργα καρναβάλια μπορούσες να δεις. Αλλά την Καθαρή Δευτέρα γινόταν σωστό πανδαιμόνιο. Άλλοι ντυμένοι, άλλοι μόνο μουντζουρωμένοι, επάνω σε κάρα, τραγουδούσαν, κάνανε τον χαρτοπόλεμο, παρουσίαζαν σκετς ωραία, παίζανε και το γαϊτανάκι. Εκεί γινόταν, η επίδειξη και ο συναγωνισμός.
Είχε όμως η εκδήλωση αυτή μια ξεγνοιασιά άλλη κι’ ένα χρώμα άλλο. Γιατί μαζί με τα κομφετί και τις σερπαντίνες αδειάζανε σακιά ολόκληρα από όσπρια – κυρίως φασόλια – και δημητριακά.
Στο δρόμο αυτό – πού ήταν το κέντρο της πόλης τότε -, είχε τα καλύτερα μπακάλικα. Οι ιδιοχτήτες στους περαστικούς – ή πεζοί ήταν ή πάνω σε κάρα – αδειάζανε το σιτάρι, τις φακές, το φασόλι κ. ά. άφθονα. Το ίδιο ανταποκρίνονταν και κείνοι, πού ήταν στα κάρα κι είχαν ανάλογες προμήθειες μαζί τους. Περίφημος τούτο τον καιρό ήταν ο Στέργιος Τσίρκας. Τον θυμούνται, που ήταν ό επικεφαλής στο κέφι κείνες τις μέρες.
Ο δρόμος, όταν τέλειωνε αυτό το ξέσπασμα και το ξέφρενο γλέντι, κυριολεκτικά είχε σπιθαμή τους σπόρους.
(Διήγηση κ. κ. Γεωργίου και Νικολάου Σεραμέτη).

Την Καθαρή Δευτέρα οι νοικοκυρές καθαρίζανε και ξετινάζανε όλο το σπίτι. Η κουζίνα έπρεπε ιδιαίτερα, να καθαριστεί. Προ πάντων τα μαγειρικά σκεύη, όπως ήταν και μπακιρένια, έπρεπε να τριφτούν. Μάλιστα τα βράζανε με στάχτη, μέσα σε καζάνι, «για να ξιλιγδουθούνι», επειδή άρχιζε η Σαρακοστή. «Τζάρους». «Η τζάρους» ήταν φωτιά μεγάλη, πού ανάβανε τις αποκρηές με κλαδιά από πουρνάρια, και κυρίως την τελευταία Κυριακή. Στις πλατειούλες, σε υψώματα και «στ’ Αλούτσ’» προ παντός γινόταν ο τζάρος. Τον πηδούσαν, για να μην έχουν το καλοκαίρι «ψύλλι» (=ψύλλους).