Κέρκυρα: Την Κυριακή της Τυρινής ο χορός των παπάδων

Αύριο Κυριακή της Τυρινής σε τέσσερα  χωριά του Δήμου Βόρειας Κέρκυρας, μετά τον κατανυκτικό εσπερινό, γνωστό και ως εσπερινό της συγχώρησης, τελείται όπως κάθε χρόνο ο «Χορός των παπάδων» ή ο χορός των γερόντων.

Ο δήμος Βόρειας Κέρκυρας παραθέτει στοιχεία από την καταγραφή  του λαογράφου και ιστοριοδίφη Κλήμη Οδυσσέα-Κάρολου: “Χορός παπάδων. Δρώμενα και έθιμα του κερκυραϊκού λαού, Κέρκυρα» αλλά και από την παρουσίαση του Στέφανου Πουλημένου Δημάρχου Κεντρικής Κέρκυρας και Διαποντίων Νήσων στην ημερίδα που έλαβε χώρα στις Νυμφές 20-01-2024, με αφορμή την πρόταση  να ενταχθεί στα μνημεία της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς της χώρας μας ο “Χορός των Γερόντων” ή “Χορός των Παπάδων”. Ένα έθιμο που λαμβάνει χώρα εδώ και εκατονταετίες την Κυριακή της Τυρινής στα χωριά Επίσκεψη –Νυμφές-Κληματιά και Χωρεπισκόπους.

«Όταν τελειώσει ο εσπερινός  της Συγχώρεσης στο χωριό Επίσκεψη την Κυριακή της Τυροφάγου και στα χωριά Κληματιά , Χωρεπίσκοποι και Νυμφές, ο ιερέας, οι ιερείς, κατά αρχαία συνήθεια και πατροπαράδοτη, στην αυλή της εκκλησίας του Αγίου Βασιλείου στην Επίσκεψη ή στο προαύλιο της εκκλησίας του Αγίου Γεωργίου στην Κληματιά ή στο προαύλιο του Ιερού ναού Παναγίας Κουκαμιώτισσας στους Χωρεπισκόπους,  ή μέσα στην εκκλησία του Αγίου Κωνσταντίνου στις Νυμφές χορεύουνε το περίφημο “Δόξα νάχει…” . Οι ιερείς είναι επικεφαλής και άλλων ιερωμένων, οι οποίοι τάσσονται κατά την δική τους ιερατική τάξη στα αριστερά του πρωτοχορευτή ιερέα . Ακολουθούν οι προεστοί του χωριού, Πρόεδρος Κοινότητας και Κοινοτικό Συμβούλιο, Πρόεδρος και Συμβούλιο Συνεταιρισμού δάσκαλοι του χωριού και οι επιθυμούντες να χορέψουνε γέροι κατά τάξην ηλικίας. Όμως στον χορό γίνονται δεκτοί και νεώτεροι, τριαντάρηδες–σαραντάρηδες, …με σκοπό να συνηθίσουνε να τον χορεύουνε».

Το τραγούδι λέγεται …«δοξαστικό» και «αίνος», ενώ στις υπάρχουσες εκδόσεις του τιτλοφορείται «Δόξα νάχει». Είναι γνωστό σε όλα τα χωριά της βόρειας Κέρκυρας, στα τέσσερα όμως παραπάνω χωριά συνοδεύεται με χορό.

Κατά μια άποψη στον χορό αναγνωρίζονται στοιχεία αρχαίων εθίμων και τελετουργιών, στη σημερινή του πάντως μορφή έχει καθαρά χριστιανικό περιεχόμενο και ιδιαίτερα στο τρίτο τμήμα του συνδέεται με τον εσπερινό της συγχώρησης που έχει προηγηθεί.

Θέμα του τραγουδιού είναι ο αντίστοιχος με τα επίγεια επουράνιος χορός, ο οποίος περιγράφεται, μετά τη δοξολογία του τριαδικού Θεού. Χορεύουν οι δώδεκα απόστολοι με πρωτοχορευτή τον Πέτρο. Τον ρυθμό δίνουν οι προφήτες που τραγουδούν και παίζουν όργανα. Καλεσμένοι στη γιορτή, από την Παναγία, είναι όλοι οι άγιοι (προπάτορες, μάρτυρες, ιεράρχες και όσιοι). Το τραγούδι κλείνει με τις προτροπές του ιερέα προς τους πιστούς να μετέχουν στη λατρεία της εκκλησίας, να ελεούν, να υπερασπίζονται την ΕΙΡΗΝΗ, να μην κακολογούν, να αγαπούν ο ένας τον άλλο για να κερδίσουν τον παράδεισο.

Ο χορός αυτός χορεύεται χωρίς μουσικά όργανα, χωρίς τη συμμετοχή γυναικών. Λίγο πριν από τον χορό, αμέσως μετά το εσπερινό της συγχώρεσης και της αγάπης, όλοι ανταλλάσσουν φιλιά και αγκαλιάζονται.

Ο πρωτοχορευτής ιερέας τραγουδάει τον πρώτο στίχο και επαναλαμβάνουν οι υπόλοιποι. Οι ντόπιοι αποκαλούν το έθιμο, «Δόξα να ..», σύμφωνα με τον πρώτο στίχο, ο οποίος αποδίδει τιμή στον Θεό, που χαρίζει στον κόσμο κάθε καινούργια μέρα. Οι τελευταίοι στίχοι έχουν άμεση σχέση με τον εσπερινό της συγχώρεσης. Ο ιερέας που σέρνει τον χορό προτρέπει όλους να αγαπούν, να κάνουν ελεημοσύνη, να έχουν μία σωστή ζωή. Τότε, οι χορευτές δένουν σφιχτά τα χέρια, χτυπάνε τα πόδια και πηδάνε ψηλά, ενώ εύχονται να ξανασυναντηθούν, να ξαναχορέψουν «με υγεία», την επόμενη χρονιά.

Παλαιότερα τον «χορό των γερόντων» ακολουθούσε ο «χορός των γραιών». Με τη συνοδεία μουσικών οργάνων, οι γυναίκες του χωριού, ντυμένες με τις τοπικές ενδυμασίες, οι περισσότερες από τις οποίες ποτέ δεν τις είχαν αποχωριστεί, γιατί ήταν το καθημερινό τους ρούχο, χόρευαν έναν συρτό παραδοσιακό χορό. Πρώτη χορεύτρια ήταν η πρεσβυτέρα, με τις άλλες γυναίκες να την ακολουθούν, κατά ηλικία.